مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
چندي پيش هیات شش نفره نمایدگان عضو حزب صلح و دموکراسی و کنگره جامعه دموکراتیک تركيه برای دیدار و رایزنی با سران پ.ک.ک در خصوص مذاکرات صلح به اقلیم کردستان عراق رفتند و در شهر سلیمانیه با ملابختیار، کوسرت رسول علی و چند تن دیگر از چهره های برتر حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق و نیز حزب اتحاد اسلامی و تغییر(گوران) دیدار کردند. همچنين اين هيئت با نچیروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان عراق گفتگو کردند. در اين راستا با توجه به نوع درخواست هيا تركيه از اقليم كردستان در مذاكره و فشار بر پ ك ك و همچنين توان و نقش اقليم كردستان در مذاكره بين دولت تركيه و حزب كارگران كردستان و بررسي بيشتر نقش اقليم كردستان در آينده مذاكره صلح بين پ ك ك و دولت تركيه به گفتگويي با دكتر حسن لاسجردي كارشناس مسائل كردي، پژوهشگر و تحليل گر رسانه اي پرداخته ايم:
واژگان كليدي: اهميت ميانجي گري اقليم كردستان در صلح پ ك ك با تركيه، توان نقش ميانجي گرانه اقليم كردستان، صلح پ ك ك با تركيه، احزاب اقليم كردستان و ميانجي گري در صلح پ ك ك با آنكارا، پيامدهاي ميانجي گري اقليم كردستان در صلح پ ك ك با آنكارا
مركز بين المللي مطالعات صلح: نوع نگاه تركيه به ايفاي نقش ميانجي گرانه اقليم كردستان در مذاكره تركيه با پ ك ك چيست؟
من فكر مي كنم نقش آفريني كه اقليم كردستان در گفتگوهاي پ ك ك با دولت تركيه دارد به نوع نگاه تركيه به اقليم كردستان بر مي گردد. در طول بحران سوريه و بحرانهاي مرتبط با عراق، تركيه بر اين نظر بوده است كه فرصتي را به اقليم كردستان دهد تا حدي اقليم كردستان خود را بروز و ظهور دهد و اين افزايش نقش موجب گردد تا از چتر دولت عراق بيرون آيد. يعني من فكر مي كنم بحران سوريه و تحولات داخل عراق تا حدي فرصت ابراز اندام اقليم را افزايش داد. چرا كه هم اقليم به اين ايفاي نقش بيشتر علاقمند بود و هم كمك هاي تركيه و بعضا كشورهايي ديگر مانند عربستان به اين منطقه كمك كرد تا از شرايط گذشته خود بيرون بيايد و فرصت جديدي را تجربه كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اهميت ايفاي نقش اقليم كردستان عراق و احزاب اين منطقه در هر گونه گفتگوي پ ك ك با دولت تركيه چيست و آيا اقليم كردستان خود را داراي اين پتانسيل مي بيند كه بخواهد تجربه تركيه را در ميانجي گري و فرصت سازي نوين در بحران هاي منطقه اي تجربه كند ؟
بله. يعني آنچه كه اكنون اقليم در حال انجام آن است نوعي كپي بردراي از تلاش هاي تركيه در مورد برخي از پرونده ها از جمله مساله هسته اي ايران و … است. اقليم اكنون خود را داراي اين پتانسيل مي بيند كه بخواهد تجربه تركيه را در ميانجي گري و فرصت سازي تجربه كند. تجربه گذشته ميانجي گري ترك ها اين زمينه سازي را به اقليم مي دهند تا نقش آفريني كند، مورد توجه قدرت ها و سازمانها قرار گيرد، جايگاه خود را ارتقا دهد و بازيگري مطرح شود. اما اينكه اقليم كردستان بتواند اين نقش ميانجي گرانه را ايفا كند مورد سوال است. چرا كه هنوز موضوع حاكميت ملي در عراق در شمول دولت مركزي است و دولت مركزي تحت تاثير تضادها با تركيه است. در اين حال اگر چه تركيه به دنبال آن هست كه از حكومت اقليم رقيب يا نيروي وزن دار و تاثيرگذار درست كنند، اما به اين سادگي نيست كه اقليم كردستان بتواند موثر و خيلي فعال باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رابطه و ميزان تاثير احزاب عمده اقليم كردستان يعني حزب دمكرات كردستان و اتحاديه ميهني بر پ ك ك به منظور ميانجي گري تا چه ميزاني است ؟
چون در حال حاضر جايگاه و مواضع طالباني و بارزاني با بحث هاي حاكميتي مرتبط است من فكر مي كنم بين اين دو تفاوتي وجود دارد. يعني نگاه طالباني و اتحاديه ميهني آن است كه تا جايي كه بتوانند چتر دولت عراق را با خود داشته باشند، چرا كه طالباني رئيس جمهور عراق هم هست و بايد وزن آنها را در حاكميت حفظ كند. از سوي ديگر بارزاني نگاهي متفاوت دارد و به جهت شرايط كنوني حزب اتحاديه ميهني و جلال طالباني درصدد افزايش جايگاه خود و اقليم است. با توجه به مجموعه مبارزات جلال طالباني رفتار ميانه روتر و پخته تري دارد. اكنون با توجه به اين توضيحات بايد گفت بارزاني بيشتر به دنبال ميانجي گري بين پ ك ك و تركيه است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: يعني اتحاديه ميهني چندان به دنبال ميانجي گري بين دولت تركيه و پ ك ك نيست؟
آقاي طالباني و حزب اتحاديه ميهني در دولت اقليم حضور دارند، اما زياد به دنبال ميانجي گري و سرمايه گذاري بر روي پ ك ك نيستند. آنان علاقمند هستند اگر قرار است موضوع پ ك ك در شمال عراق حل گردد بين دو دولت تركيه و عراق باشد. يعني حزب طالباني بر اين نظر است كه دولت عراق در فضاي ميانجيگري تركيه با پ ك ك وارد گردد، اما بارزاني و حزب وي بر اين انديشه اند كه توان كشيدن بار بزرگ ميانجي گري را دارند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرايط كنوني تا چه حدي فضا براي ميانجيگري بارزاني و حزب وي بين پ ك ك و دولت تركيه مهياتر شده است؟
من فكر مي كنم مجموعه تحولات كه درشمال عراق رخ داده است زمينه مناسبي را براي وفاق به وجود آورده است و از گذشته مناسب تر است. با توجه به گفتگوها با اوجالان و نگاه تركيه به گفتگو با جناح عراقي پ ك ك در قنديل، دولت تركيه به دنبال آن است كه مجموعه پ ك ك را در جايي محصور شده با چوب روابط اقتصادي كنترل كند. يعني همه اين شرايط و قرار دادن وضعيتهايي همچون خلع سلاح، خارج شدن نيروهاي پ ك ك از تركيه و … بيانگر آن است كه دولت تركيه بتواند فرصت نويني ايجاد كند تا پ ك ك را در فضايي گرد آورد و با توجه به اهرم روابط اقتصادي آنان را كنترل كند. من فكر مي كنم با توجه به آنچه كردها در عراق تجربه كرده اند يافتن نوعي ميانجي گر از بين همه عوامل كار سختي است. من هم فكر نمي كنم پ ك ك به اين سادگي با تركيه كنار بيايد. چرا كه موضوع اقليت ها در منطقه خاورميانه بويژه اقليت مهمي چون كردها هميشه مورد نظر و مناقشه دولت هاي مختلف بوده است. يعني حل مناقشه با يك طرف نمي تواند به معناي پايان موضوع باشد. در اين حال با توجه به تجربيات تاريخي كردهاي عراق تاثيرگذاري كردهاي عراق در تحولات آينده پ ك ك و گفتگوهاي صلح با دولت تركيه تاثيرگذار است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در صورت موفقيت روند ميانجي گري بين پ ك ك و دولت تركيه اين امر چه تاثيري بر روابط تركيه و اقليم كردستان دارد؟
اگر تركيه موفق شود كه طرح صلح خود را با پ ك ك جلو برد، با كردها به موافقت اصولي رسد و خروج نيروهاي پ ك ك به عراق، آزادي زندانيان، اعلام مواضع اوجالان و خلع سلاح هم انجام گيرد باز هم روند صلح داراي نوسانات بسيار زيادي است. آنچه مسلم است بايد زير ساخت هاي اين امر شكل گيرد و اگر قرار است تعدادي از مردم تركيه به عراق آيند بحث هاي حقوقي و تابعيتي نويني طرح خواهد شد كه بايد حل گردد. در اين حال هر چند اين امر در روي كاغذ سخت نيست، اما در واقع در عرصه سياسي با موانع و نوسان روبرو است. نكته ديگر آن است كه به هر صورت بين كادر پ ك ك در عراق و تركيه تفاوت است و احساس من اين است كه روند صلح زمان بر خواهد بود و به سرعتي كه دولت تركيه در نظر دارد به جلو نرود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا ميتوان پيامدها منفي در هر گونه مذاكرات صلح بين تركيه و پ ك ك براي اقليم كردستان متصور شد؟
بله. ميتوان نشانه هاي منفي در اين زمينه يافت. در اين حال بايد توجه داشت كه بحث حاكميت ملي عراق مورد توجه است و بايد توجه كرد آيا دولت عراق با حكومت اقليم در اين مسير همراه است يا نه؟ آيا مذاكره بين پ ك ك و تركيه در فضاي دولت عراق انجام مي شود يا اقليم به عنوان واحد سياسي مستقل با دولت عراق همراه نيست؟ همچنين با توجه به نوع خودمختاري اقليم كردستان رفت و آمد گروههاي شناسامه دار و … در اقليم راحت تر شده است و اين امر سبب شده كشورهاي منطقه به اين امر حساس شوند. همچنين حضور بيشتر پ ك ك در شمال عراق موجب نوعي واكنش دولتهاي منطقه به اين امر هم خواهد شد و بر اقليم كردستان هم تاثير گذار خواهد بود. در اين حال چون سابقه پ ك ك در تركيه سابقه نظامي بوده فكر مي كنم توجه عناصر بيروني بويژه امريكا و اسرائيل به اين منطقه بيشتر جلب شود.
گفتگو از: فرزاد رمضاني بونش
