مریم خالقی نژاد
زهرا بنی اشراف
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
چین و هند دو کشور قوی با ظرفیت های متفاوت اما هر دو با بالاترین جمعیت های جهان و اقتصادهای با رشد و تراز جهانی تند و سریع نسبت به مناطق دیگر را دارا هستند که از دیرباز برخی اختلافات تاریخی را به همراه مناسبات تقریبا ضعیف و دارای فراز و فرود دارا بوده اند.
چین دارای تمدني قدیمی است و هند نیز پس از استقلال خود چندین اختلاف عمیق و جنگ با این کشور داشته است. اما بعد از جنگ سرد دو کشور گفتگوهای زیادی را از سر گرفتند که هیچگاه منجر به قطع و از بین بردن اختلافات میان این دو نشد. در این بین روابط کشورها با همپیمانان خود نیز یکی از عوامل دامن زدن به اختلافات و کمرنگ شدن تفاهمات میان دو کشور است. همه این اختلافات منجر به یک بازی نامتقارن میان چند بازیگر شده است که چین در مقابل امریکا و هند و دیگر یارانش قرار دارد. اگرچه این دو کشور از نظر جمعیت تا حدودی نزدیک به هم و از نظر اقتصادی نیز از سریعترین و فعالترین اقتصادها هستند اما هند بنابر برخی شرایط داخلی و خارجی و منطقه ای نتوانست در این رقابت فاصله نزدیک خود را با چین حفظ کند و طی سالیان اخیر تا حدودی فاصله ی خود را با چین زیاد می داند . همین امر باعث نگرانی و گرایش بیشتر به همراهان خود مانند غرب برای جبران این کاستی برآمده است.
آخرین جنگ میان دو کشور در سال 1962 بین دو کشور جمهوری خلق چین و هند جنگ بر سر مسائل به ظاهر ارضی و مرزی رخ داد که هیچگاه نمی توان از موارد دیگر در دامن زدن به اتش این اختلافات چشم پوشی کرد. هند و چین در برخی مناطق مانند سکیم و آرناچال پرداش و لداخ حدودا چهار هزار مرز مشترک دارند اختلافات مرزی بر سر مناطق مختلفی مابین این دو کشور از جمله تخاصم بر سر دوکلم که چین معتقد است به آن تعلق دارد وجود دارد. در تاریخ بیشتر اختلافات دو دهه اخیر مابین دو کشور مربوط به مناطق مرزی و حدود مرزی است که چین خواهان رعایت و عمل بر حسب معاهدات و عهدنامه ها و قرار دادهای موجود است و بر این اعتقاد است که هند بر خلاف توافقات و عهدنامه ها همچنان به استقرار در مناطق مرزی تاکید دارد .
عده ای معتقدند که اختلاف اصلی بر سر زنگال است که هرکدام آن را از آن خود ودر حیطه ی سرزمینی خود می دانند و چین آنرا تبت جنوبی نام نهاده است که به عنوان جزیی از خاک جمهوری خلق چین از آن یاد می کند تا جاییکه این امر عمیق ترین اختلاف در دو دهه گذشته میان این دو کشور بوده است. شواهد حاکی از آن است که دلیل اصلی حل نشدن و مشخص نشدن خطوط مرزی مابین کشورها در منطقه زنگال آن است که به دلیل کوهستانی بودن مرزبندی مشخصی ندارد و دولت ها نیز تا کنون چنین اقداماتی انجام نداده اند.
اما اگرچه گفته ده است که زنگال مشکل اصلی اختلاف مابین چین و هند است اما کم نیستند عوامل ریز و چالش زا مابین دو کشور که منجر به پرنگ تر جلوه نمودن اختلافات مرزی و سرحدی می شود.که میتوان از آنها به عنوان خرده اختلافات مابین دو کشور نام برد که در زیر به آنها اشاره می شود.
- مخالفت هند با کریدور اقتصادی چین و پاکستان.
- سرمایه گذاری چین در نپال، بسیاری علت رشد سرمایه گذاری مستقیم چین را در نپال بسته شدن مرز میان هند و کاتماندو میدانند که منجر به تمایل نپال به چین شده است و این امر نگرانی فزاینده ای را در هند ایجاد کرده است.
- عدم تفاهم در تحریم مسعود اظهر : مسعود اظهر سرکرده گروه جیش محمد است که برخی اقدامات آنها منجر به درگیری با هند شده است.
- حضور رهبر تبت در هند، چالش برانگیز بودن سفرهای رهبران بودایی تبت به هند از این جهت نیز منجر به اختلاف میان دو کشور شده است که این فرقه سالیان طولانی است که خواهان جدایی و استقلال هستند و این زمینه ای برای دخالت غرب و به خصوص سرکرده آنها امریکا را فراهم می آورد.
- مسافرت برخی مقامات تایوانی به هند
- عضویت هند در گروه تامین کننده گان هسته ای نیز از دیگر مواردی هست که این دو کشور با یکدیگر اختلاف دارند.
- افزایش قدرت دریایی چین نیز به خصوص در دریای مدیترانه که هند آن را حیات خلوتی برای خود می داند نیز برای هند نگران کننده شده است و منجر به تقلای هند برای مقابله با چین و قدرت دریای آن در منطقه مدیترانه شده است.
جمع بندی
اگرچه عوامل بیرون از بحران میان چین و هند مانند کشورهای متحد هند سعی در بزرگنمای این اختلافات و اتمام آنها به نفع هند دارند تا با این امر هم حریف خود یعنی چین را شکست داده و از قدرتش بکاهند و هم بر هند و سیاست های هند به عنوان مهره مهمی در سیاست ها و معادلات بین المللی تسلط بیشتر داشته باشند. اما با وجود دهه ها اختلاف میان چین و هند ، چین یکی از بزرگترین شریک تجاری هند، است و سیاستشان در مقابل یکدیگر علی رغم رقابت ، تعامل را با خود همراه دارد و این امر برآمده از نیازهای طرفین به یکدیگر و اگاهی طرفین از نیات مداخلان این ماجرا است. بر همین اساس پیش بینی می شود که اگر مناقشات میان دو کشور حل نشود و به همین منوال ادامه یابد، تعامل همراه با رقابت و حتی تنش بسیار قوی را در پیش خواهند داشت. البته در عرصه سیاست و اقتصاد این احتمال نیز با درصد پایینی وجود دارد که هند به دلیل کاهش قدرتش در مقابل چین در مقابل برخی وسوسه های متحدانش سر خم نموده و در این صورت اوضاع به صورت برعکس خواهد چرخید و احتمال بالاگرفتن تنش ها و کاهش تعامل را به همراه خواهد داشت.
واژگان کلیدی: اختلافات، چین ، هند،مریم خالقی نژاد، زهرا بنی اشراف
