مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
عراق به سرعت به سمت افزايش درگيري با داعش شدت و عمق بیشتری پیدا می‌کند. ائتلاف نیروهای پلیس و ارتش عراق و نیروهای قبیله‌ای این کشور با گروه‌های وابسته به القاعده، در حالي است كه گروه‌های وابسته به القاعده، پرچم خود را در بخش‌هایی از دو شهر در استان «انبار» (فلوجه و رمادی) برافراشته و این مناطق را «دولت اسلامی» اعلام کرده‌اند. با این حال، فعال شدن دوباره این گروه در عراق، و افزايش درگيري دولت عراق با آن بهانه اي براي گفتگوي ما با دكتر جعفر حق پناه بود.
واژگان كليدي: ائتلاف ضد سلفي در عراق، دولت عراق، رويارويي داعش با دولت عراق، جنگ بين داعش و دولت عراق
مركز بين المللي مطالعات صلح: ارتش عراق اخيرا شهر «فلوجة» را با همکاری عشائر الانبار، محاصره کرده و یک کمربند امنیتی در اطراف آن ایجاد کرد. این در حالی است که القاعده فلوجه را یک ایالت به اصطلاح اسلامی معرفی کرده و از پلیس و کارمندان این شهر خواسته تا تحت حاکمیت این شبکه تروریستی به کار خود ادامه دهند .در اين حال وضعيت كنوني داعش در سوريه تا چه حدي متفاوت شده است.؟
از نظر نفوذ اجتماعي، سياسي و حتي توان عملياتي داعش در عراق تغييري اساسي رخ نداده است. من فكر ميكنم اتفاقات اخير و افزايش درگيري ها بين عراق و ارتش عراق با دعش ناشي از نوعي تمركز نيروهايي است كه دولت عراق و دولت اسلامي عراق و شامات در منطقه الانبار انجام داه اند. اين امر كار سختي از نظر عملياتي نيست و ارزش نظامي بالايي ندارد. چون هميشه اين منطقه جهت مجاورت با سوريه و عربستان جولانگاه اين گروه ها بوده است و نيروهاي وابسته به القاعده از اين مسير تردد كرده و امكانات تسليحاتي هم به راحتي به آنجا ميرسد و با پشتوانه حزب بعث و بقاياي اين حزب بويژه در اردن از اين راه ارتباط برقرار مي كنند. در اين جا داعش با تمركز نيرو و توانايي مناطقي را ناامن مي كند. همچنين عقب نشيني هاي سلفي ها از سوريه (كه داراي وضعيت مناسبي نيستند) به اين امر كمك كرد تا نيروهاي دولت عراق دچار تنگنا قرار گيرند. لذا دولت عراق به تدريج حاكميت خود بر رمادي و سپس الفلوجه را برقرار ميكند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اخيرا نوری مالکی با استعفای وزرای ائتلاف العراقیه موافقت کرد و سپاس با انتقاد شدید فراکسیون العراقیه وطنی از حمله نیروهای امنیتی به معترضان الانبار روبرو شد. در اين حال نگاه جريان هاي سني به تحولات كنوني غرب عراق چيست؟
به نظر ميرسد نوعي هماهنگي بين نيروهاي سني اهل سنت عراق با جريان هاي تندرو كمابيش وجود دارد. چنانجه آقاي العلواني به اين مناسبت دستگير شد. در واقع اكنون جريان هاي سياسي اهل سنت عراق هم تا حدي احساس مي كند با توجه به شرايط موجود فراروي دولت مالكي وضعيت مناسبي براي چانه زني و.. هست تا و بتوان امتيازهايي را دولت مالكي دريافت كرد. در اين حال اين امر هم مي تواند به تنش در سطح منطقه اي بين ايران و عربستان هم ارتباط داشته باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اخيرا رئیس شورای بیداری عراق نیز اعلام کرد که عشائر و نیروهای امنیتی در اطراف فلوجه و تروریست‌ها در بخش‌های مرکزی شهر کنترل امور را در دست دارند.اين نيروهاي تا چه حدي در مسير همگرايي با دولت عراق هستند؟
اين نيروهاي قابليت عملياتهاي بالايي دارند و برآمده از ساختارهاي اجتماعي عشيره اي هستند، اما لزوما پيوندي قطعي ندارند. چرا كه هم داراي گسستهاي مذهبي بوده و هم اين مترصد آخرين وضعيت هستند و به نوعي فرصت طلب هم هستند. يعني تلاش مي كند با جناحي كه دست بالا را دارد ارتباط برقرار كنند. لذا براي مقاطعي هر بار تاكنون مورد استفاده قرار گرفته و اگر جواب مثبتي دريافت شده به معني استفاده دائمي نيست. مگر اينكه اين نيروها به تدريج فرايند الحاق به ساختارهاي نظامي و امنيتي عراق را طي كنند . اين امر در شرايط فعلي دولت مركزي بعيد است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه نبرد سنگین میان تروریست‌ها با نیروهای دولتی در فلوجه عراق و غرب كشور آيا داعش حضور جدي تري در عراق دارد؟
داعش به گوه سنتي در منطقه الرمايد و موصل و الانبار نفوذ داشته و دارد. اكنون هم منطقه نفوذ خود را از منطقه فراتر نبرده است بلكه توان عملياتي خود را به رخ مي كشد. طبعيتا اين جريان داراي پايگاه اجتماعي نيرومندس نيست و بخش عمده تواني آن وارداتي و موقتي است. حتي در دوره هاي گذشته تلاش هايي كرده بود اما دوباره به افول رسيد. اكنون فكر ميكنم آنان توان برگرداندن وضعيت به سود خود حتي به گونه ناحيه اي را هم ندارند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اهداف دولت مالكي در عملیات الانبار و دگرگونی معادلات داعش در عراق چيست؟
با توجه به انزواي داعش و فضا سازي ضد سلفي در منطقه و در بين كشورهاي غربي همه از عمليات آنها در سوريه و عراق ابراز انزجار ميكنند. شايد موقعيت مناسبي براي دولت مالكي فراهم باشد تا در بخش نظامي بخشي از مساله را حل كند و اين جريان را حل كند. بخشي از اين امر به حل بخشي از مشكلات دولت عراق با كردها احساس ميشود كه شرايط براي مقابله با احزاب سلفي و پشتوانه آنها بيشتر فراهم است. در ماه هاي اخير ناامني هايي در مناطق سني نشين بوده است كه عمده آنها با داعش مرتبط بوده است. گذشته از اين حاكميت در بغداد بايد اين كار مد نظر قرار ميگرفت. اكنون دولت مالكي با بحران انتخاباتي مواجه نيست و مي تواند با تمركز بيندشد اين مناطق عمليات هايي را انجام دهد تا بتواند با برقراري امنيت در مناطق ديگر امنيت را چون بغداد برقراركند. در واقع گر حمله به مناطق مركزي و يا پايتخت داعش رخ ندهد قطعا دامنه آن به ساير استان هاي عراق هم كشيده ميشود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به حمایت فراکسیون همپیمانی کردستانی از عملیات ارتش در استان الانبار عراق و حمایت عمار حکیم از عملیات نظامی ارتش عراق در الأنبار آيا همه جريان هاي سياسي كرد و شيعه از رويكرد مالكي حمايت مي كنند؟
كما بيش اين اجماع حاصل است. يعني در بين گروه هاي شيعه اين امر بيشتر است. همچنين مخالفت هم از سوي احزاب كردي نداشته ايم. كردها درگير حكومت و انتخابات اقليم بوده اند. بعد هم روابط كردها با بغداد تلطيف شده و در اين سطح جريان هاي القاعده اي و سلفي دشمن مشترك كردها و شيعيان هستند. لذا ائتلاف ضد سلفي در عراق وزن مهمتري پيدا كرده است بدنه جامعه اهل سنت در عراق هم نمي تواند با تندروهاي سلفي همراهي كند. چنانچه جريان هاي عشاير عراق موضع خود را به نفع مالكي همراه ميكنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در سطح خارجي و منطقه اي حاميان و مخالفان و رويكرد مالكي چه كشورهايي هستند؟
داعش آنچنان بدنام هستند كشورها نتوانند از اين جريان حمايت كند. لذا اين حمايت ها پنهان است و در جنبه هاي مختلف اين امر ادامه دارد. دوم اينكه بخشي از حمايت از داعش با تضعيف مالكي انجام ميگيرد. يعني با تلاش براي تضعيف وي سعي ميشود عرصه براي داعش فراهم گردد. در اين حال حمايت كشورها از داعش مي تواند مقطعي و ابزاري باشد. چرا كه اين گروه قابل اعتماد نيست و ممكن است بر ضد حاميان اقدام كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در چه صورتي دولت عراق قادر به كنترل كامل وضعيت در مقابله با داعش خواهد بود؟
شرايط سياسي و اجتماعي عراق به گونه اي نيست كه به گونه كامل داعش سركوب گردد. در واقع نيروهاي بعثي و سلفي همچنان در اين كشور حضور دارند. همچنين داعش با برخي جريان هاي بعثي و گروهاي سياسي عراقي اهل سنت مرتبط است. حمايت هاي خارجي هم وجود دارد. همچنين دولت مالكي هم ناكارامدهاي در حوزه هاي مختلف زمينه نارضايتي را فراهم ميكند و بخشي از اين نارضايتي براي يارگيري داعش مناسب است.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
