آینده ائتلاف ضد داعش در گفتگو با دکتر علی بیگدلی

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

تشکیل ائتلاف بر ضد داعش از مهمترین رخدادهای منطقه خاورمیانه در هفته های گذشته بوده است. در این بین برای واکاوی آینده این ائتلاف و چگونگی روابط بین اعضا گفتگویی با دکتر بیگدلی داشته ایم:

 واژگان کلیدی: ائتلاف بر ضد داعش، ائتلاف ، داعش، امریکا و داعش ، اعراب و داعش

مرکز بین المللی مطالعات صلح: علت اصلی حمله بر ضد داعش در عراق و سوریه چیست؟

اصلی­ترین هدف امریکا از تشکیل داعش مشخص است. امریکا، اسرائیل و عربستان سعودی برای جلوگیری از گسترش شیعی­گری این پدیده را به وجود آوردند و الان به این نتیجه رسیده­اند که دیگر این پدیده از دست خودشان خارج شده و تبدیل به یک پدیده­ی منفی شده است. کسانی به داعش کمک مالی می­کنند؛ از جمله ثروتمندان سوری، قطر، عربستان سعودی و ثروتمندان ترکیه، به طور کلی گرایش داعش از جانب امریکا و حتی عربستان سعودی جدا شد و به سمت یک توده­گرایی خیلی وحشی و گسترده رفت.

یعنی توده­های مسلمان در اروپا، به دلیل تنگناهای اقتصادی و بی­حرمتی­هایی که اروپایی­ها نسبت به آن­ها داشتند، یک فراخوان سراسری دادند و تعداد زیادی از نیروهای جوان مسلمانی که مورد بی­مهری جامعه­ی اروپایی و حتی امریکا قرار گرفته بودند، به سرعت جذب شدند و داعش تبدیل به یک پدیده­ی بین المللی و نظام چریکی بسیار قدرتمند با سرمایه­ی بسیار بسیار قابل ملاحظه شد. بارها آقای بغدادی اعلام کرده است که ما منافع امریکا را در همه­ی جای دنیا ضد خطر می­دانیم و با آن مبارزه می­کنیم. دیدیم در مسئله­ی الجزایر آن­ها به طرفدارانشان پیغام دادند. در واقع پدیده­ی شوم داعش به سرعت تبدیل به یک پدیده­ی بین المللی شده است. بنابراین مبارزه با این پدیده و با شیوه­هایی که امریکا در پیش گرفته است بسیار کار سنگین و سختی است و به هیچ نتیجه­ای نخواهیم رسید.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهداف کشورهای عربی از حضور در ائتلاف چیست؟

عربستان با قطر و حتی عربستان با امارات و از طرف دیگر این­ها کاملا از مردمشان جدا شدند. یعنی دولت­هایشان به دلیل مصلحت سیاسی به جانب امریکا رفتند و امروز هم عربستان سعودی تصاویر تمام خلبان­های خود را که پایگاه­های داعش را بمباران کردند منتشر کرده است.. بنابراین دولت­ها به سمت امریکا می­روند و مصلحت سیاسی را رفتن به جانب امریکا می­دانند. ولی توده­های مردم حرکت و اهدافی غیر از دولت­هایشان دارند. در واقع کشورهای عربی به دلیل حفظ رابطه­ با امریکا ناچارند عضو این ائتلاف شوند، ولی دو تا مشکل اختلافشان با یکدیگر و مشکل با مردم را دارند. بخشی از مردم به سوی حمایت از داعش حرکت می­کنند، دولت هم ناچار است در جهت حفظ ظاهر عضو ائتلاف شود، ولی باطنا خود دولت عربستان سعودی هم طرفدار این قضیه است. در واقع اگر عرب­ها دخالت می­کنند این دخالت فقط ظاهری است و از طریق هوا هم به هیچ نتیجه­ای نمی­رسند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه روسیه و چین به این قضیه چیست؟

روسیه که کاملا وضعش مشخص است. آقای پوتین بارها اعلام کرده است که این اقدام خلاف منشور شورای امنیت است و باید از تصویب شورای امنیت بگذرد. روس­ها هم بدشان نمی­آید که امریکایی­ها و اروپایی­ها گرفتار داعش شوند و مشکل اوکراین را حل کنند. چینی ها هیچ نقش عمده و منفعتی در این راه ندارند. این هم به دلیل این است که از سیاست­های عمومی روسیه تبعیت می­کند. از نگاهی داعش برای روسیه و چین خطری ندارد و روسیه هم بدش نمی­آید که امریکایی­ها درگیر داعش باشند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: رویکرد کنونی ائتلاف ضد داعش چه پیامدها و تاثیراتی بر دولت­های عراق و سوریه دارد؟

دولت عراق بدش نمی­آید که امریکایی­ها داعش را پس بزنند و اجازه ندهند به بغداد نزدیک شوند و آن­ها صاحب یک حکومت مقتدر باشند. امریکایی­ها هم با توجه به پیمان امنیتی که با عراق امضا کردند، می­توانند بدون اجازه­ی عراق هم دست به اقدامات هوایی بزنند، اما درمورد سوریه کاملا متفاوت است. امریکایی­ها با سه گروه معارض بشار اسد مواجه هستند. یکی ارتش ملی است، دیگری النصره و سوم هم داعش است. النصره و داعش اگرچه تفکراتشان نزدیک به هم است، اما در بعضی موارد با هم اختلاف دارند و بارها هم به سمت هم اسلحه­ کشیده­اند. امریکایی­ها نمی­دانند با این سه گروه چه کنند. اگر داعش را تحت فشار قرار دهند باعث تقویت بشار اسد می­شود، اگر بخواهند داعش را در سوریه نزنند، فضا برای داعش باز و به سمت سوریه فرار می­کنند.همان طور که چند روز پیش مناطقی را تصرف کردند. بنابراین در سوریه جنگیدن کار مشکلی است. امریکایی­ها به این نتیجه رسیدند که در برابر داعش و النصره بشار اسد را حفظ کنند خطر آن کمتر است. اما هنوز هم با توجه به خصومتی که عربستان سعودی نسبت به سوریه دارد، به نتیجه­ی قطعی نرسیده­اند.

آقای اوباما با توجه به این یکی دو سال به عمر دولت باقی نمانده، نمی خواست خود را گرفتار یک جنگ بی پایان کند، وی برنده جایزه­ی صلح نوبل بوده و نمی­خواهد خود را جنگ افروز معرفی کند. اکنون مسئله­ی داعش الان به یک کلاف­های سردرگمی تبدیل شده است و به همین دلایل مبارزه با آن شاید بتوان گفت غیرممکن است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اعضای موثر اتحادیه­ی اروپا، به ویژه آلمان چه نگاهی به این ائتلاف دارند؟

خانم مرکل زن زیرکی است. در مسائل شمال افریقا هم دخالتی نکرد، برای این­که آلمان منافعی در آن­جا ندارد. در این­جا آلمان چون عضو اتحادیه­ی اروپا است، اعلام کرد ما به هیچ وجه نیرو پیاده نمی­کنیم. اخیرا 10 الی 15 تا اف 16 و تعدادی هم برای آموزش به سلیمانیه فرستادند. ولی به طور کلی خانم مرکل نسبت به کشورهای دیگر اروپایی، رویکرد نظامی کمتری دارد و تلاش می­کند بازارهای خود را از دست ندهد. تفکر ایشان یک تفکر اقتصادی است و نه یک تفکر نظامی و به همین دلیل هم موفق بوده است. رویکرد خانم مرکل به عنوان مهم­ترین عضو اتحادیه­ی اروپا یک رویکرد ظاهری است و سعی می­کند موقعیت خود را حفظ کند و خصومت داعش را علیه خود به وجود نیاورد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا می­توان گفت شاهد تغییر رویکرد تئوری ترکیه نسبت به ائتلاف ضد داعش هستیم؟

ترکیه با توجه به این­که عضو ناتو است، بارها اعلام کرده است هیچ اقدام نظامی علیه داعش به عمل نمی­آورد. وضعیت ترکیه هم شبیه عربستان سعودی است. در اتفاقاتی که به عنوان بهار عرب در شمال افریقا افتاد، بعد از سرکوب اخوان المسلمین در مصر، خصومتی بین مصر و ترکیه به وجود آمد و با توجه به این که عربستان هم ضد اخوان السلمین است، یک خصومت هم بین عربستان و ترکیه به وجود آمد. ترکیه کاملا خود را از این ماجرا بیرون کشیده است، چهل پنجاه نفر دیپلماتی هم که داشت آزاد کردند و روابطشان با داعش، روابط پنهانی است. اما سرمایه­داران ترک خیلی به داعش کمک مالی می­کنند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده­ی ائتلاف ضد داعش به چه سمت و سویی پیش می­رود؟

امریکایی­ها عادت دارند با هر پدیده­ای که می­خواهند مبارزه کنند، آن را به یک پدیده­ی جهانی تبدیل می­کنند. همان طور که در مسئله­ی هسته­ای ایران، مسئله­ی سوریه و مسئله­ی اوکراین این کار را کردند، الان هم می­خواهند پدیده­ی داعش را به یک پدیده­ی بین المللی تبدیل کنند که از یک وجاهت عمومی برخوردار شوند. به جای این­که مصوبه­ی شورای امنیت را داشته باشند، از این طریق این امر را تبدیل به یک پدیده­ی جهانی می­کنند. اما این شیوه­ی مبارزه به هیچ نتیجه­ای نمی­رسد. امریکا هم به این نتیجه رسیده است که این ائتلاف هیچ نتیجه­ای نداده است، بنابراین به خاطر اطمینان خاطر مردم خود دست به چنین اقداماتی می­زند که می­داند هیچ نتیجه­ای نخواهد داشت. این­ها از القاعده یاد گرفته­اند که با مردم مخلوطئ ­شوند، به همین دلیل در تعداد زیادی از بمباران­هایی که تا الان، امریکا و فرانسه و انگلیس کرده­اند، نیروهای مردمی از بین رفته­اند. بنابراین مبارزه با داعش، خیلی کار مشکل و سختی است. ائتلافی هم که در پاریس تشکیل شد، فقط یک صورت ظاهر داشت.

به دلیل اختلافاتی که بین اعضا وجود دارد، به نتیجه­ی مطلوبی نمی­رسد. هم به دلیل اختلافاتی که بین اعضا و امریکا وجود دارد و هم وابستگی­های پنهانی که دولت­های منطقه با داعش دارند، نتیجه­ی مطلوبی نخواهد داشت. الان همه می­دانند که اگر قرار باشد کشوری تاثیر بیشتری از کشورهای دیگر داشته باشد، ایران است. به دلیل این­که ژئوپلتیک عراق و کانال­های نفوذ در عراق را می­شناسد. بنابراین این ائتلاف باید به این سمت و سو حرکت کند که یک نیروی بین المللی به رهبری امریکا با تمام امکانات اطلاعاتی، امنیتی و سیستم­های نظامی، داعش را هم در عراق و هم در سوریه به نحوی محاصره کند.