مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
مذاکرات ژنو 2 درباره سوریه بعد از 9 روز مذاکرات سخت و فشرده به پایان رسید و بر اساس آنچه که از موضع گیری طرفین و اخصر ابراهیمی نماینده سازمان ملل در امور سوریه بر می‌آید، این مذاکرات نتایج ملموسی به همراه نداشته است.مذاکرات ژنو 2 از روز 22 ژانویه در شهر مونتروی سوئیس با حضور 40 کشور آغاز شد. بر اساس برنامه قبلی قرار بود که هیئت دولتی سوریه و ائتلاف معارضان روز 24 ژانویه با هم دیدار کنند که به علت اختلاف بین دو طرف به روز شنبه 25 ژانویه موکول شد.در همين راستا گفتگويي با دكتر اسعد اردلان ترتيب داده ايم:
واژگان كليدي: نتايج و دستاوردهاي ژنو دو، نتايج نشست ژنو دو، دستاوردهاي ژنو دو، عدم حضور ايران در ژنو دو، آينده ژنو دو
مركز بين المللي مطالعات صلح : از نگاه حقوق بين الملل اهميت نشست ژنو دو در مورد سوريه چه بود؟
حقوق بین الملل حق گردهم آیی های بین الملل را به هر میزان و با هرتعداد از دولت ها و در سطوح مختلف با هدف استقرار و یا حفاظت از صلح و یا بازگرداندن آن نه تنها به رسمیت شناخته بلکه از آن ها حمایت می کند. منشور ملل متحد توصیه و تاکید بر چنین جلساتی دارد. اما نقطه تحول سال های اخیر ورود افراد و گروه هایی است که در گذشته تابعان حقوق بین الملل به شمار نمی رفته اند. اما در اثر تکرار و اختلافاتی که بویژه در دهه های اخیر میان دولت ها و گروه های معارض حکومت ها پیش آمده و صلح را بر هم زده و به یک معنا مخاصمات مسلحانه داخلی را گسترش داده تا حدی که به تهدید بین المللی علیه صلح منطقه ای و جهانی بدل شده اند می توان امروز جلساتی را که به منظور استقرار صلح از یک سو میان دولت ها و از سوی دیگر میان معارضان تشکیل می شوند به شرطی که با هدف استقرار صلح باشد مورد حمایت قطعی حقوق بین الملل دانست.
مركز بين المللي مطالعات صلح :اگر به اجلاس ژنو دو نگاهي داشته باشيم چه دستاوردهايي سياسي را مي توان براي اين اجلاس در نظر گرفت؟
دست آوردهای ژنو یک به جز آن جا که مشروط به حذف بشار اسد از قدرت شده بود و مشخص می کرد که پیش شرطی است برای عدم موفقیت مذاکرات زیرا به کاهش قدرت چانه زنی دولت کنونی در مذاکرات منجر می گردید، رویهم رفته راه را برای حل وفصل اختلافات و رسیدن به یک توافق که بسود مردم سوریه و صلح ملی و منطقه ای باشد روشن نشان می داد. مثل آغاز گفت و گوهای ملی، بازنگری در قانون اساسی و نظام قضایی و برگزاری انتخابات منصفانه و آزاد توافقات مثبت و قابل قبولی بودند. طبیعتا بدون اجرایی شدن این سه مورد صلح در شرایط کنونی نه تنها به سوریه باز نخواهد گشت بلکه فلسفه درخواست ابتدایی مردم برای اصلاحات مورد نیاز در کشور را به پرسش خواهد گرفت.
مركز بين المللي مطالعات صلح :عدم حضور كشوري چون ايران چه تاثيري در سرانجام نشست ژنو دو داشت؟
گزارش ها حاکی از آن است که نمایندگان 40 دولت در نشست حضور دارند. این یعنی وجود هرکشوری که تمایل به حضور در فرایند استقرار صلح داشته باشد و یا بر آن تاثیر گذار باشد بلا مانع است و سازمان ملل نیز با هدف تاثیرگذاری بر صلح و تسریع آن چنین فرایندی را پذیرفته است. اگر جامعه بین المللی، دولت سوریه و یا مخالفان، ایران را دخیل در اوضاع کنونی سوریه می دانند ، نپذیرفتن ایران در جلسات کمکی به صلح نخواهد کرد. اگر قرار است حامیان معارضان حکومت در یک سو حاضر باشند، حامیان دولت سوریه هم در سوی دیگر باید حضور داشته باشد. قرار نیست گروهی از حمایت بین المللی برخوردار باشد و گروه دیگری نباشد. این با عدالت و انصاف مورد تاکید حقوق بین الملل و با انتظاراتی که از سازمان ملل به عنوان هماهنگ کننده مذاکرات میرود ،مغایرت دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : نگاه و تفسير و برداشت مختلف حقوقي مختلف از متن توافق ژنو دو چه نقشي در عدم توافق در ژنو دو داشت؟
در مذاکرات مربوط به حل و فصل اختلافات همواره طرفین اصرار بر اعمال نظر خود دارند و تا زمانی بخشی از این نظرات به سود طرف مقابل نیز نباشد توافقی به دست نمی آید. اگر قرار باشد که یک سوی مذاکره با دست پر برگردد و سوی دیگر با دست خالی نیازی به مذاکره نیست. البته چنین نتیجه گیری شگفتی هم در تاریخ بی سابقه نبوده است.انعطاف پذیری طرفین شرط اصلی رسیدن به توافقی جامع الشرایط و یا مرضی الطرفین است. ورود سازمان ملل به بحث به معنای تسویه یک سویه نیست.
مركز بين المللي مطالعات صلح : آيا مي توان گفت اين اجلاس دستاوردي حقوقي هم داشته است؟
از گزارشات بر می آید که مذاکرات با امید به جلسه بعدی به بن بست رسیده است. اگر چنین باشد و دل به سخن اخضر ابراهیمی به بندیم که کورسویی از امید وجود دارد، به این معناست که دست آوردی حقوق نداشته است. تا زمانی که طرفین بصورت مکتوب متن توافقی را امضا نکنند و آن متن به شورای امنیت نرود، هیچ دست آورد حقوق نمی تواند داشته باشد چرا که اصلا توافقی به ثبت نرسیده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح : از نگاه حقوق بين الملل و وزن و تاثير گذاري مخالفان سوريه در نشست ژنو دو چه تفاوتي با ژنو يك داشت؟
وزن و تاثیر مخالفان اگر کم بود که توافقی صورت می گرفت. مشکل اساسی این است که مخالفان همدیگر را قبول ندارند. برخی از مخالفان نیز طبق معیارهای سازمان ملل حقی برای حضور ندارند. مثلا گروه هایی که واجد شخصیت حقوقی بین المللی نیستند، جایگاه داخلی آن ها هم در نزد مردم سوریه مشخص نیست و اعمالشان هم با معیارهای تروریستي مطابقت دارد چگونه می توانند در لوای مدیریت سازمان ملل به مذاکره بنشینند؟ این یکی از معضلات کنونی سوریه است، هم برای دولت ، هم برای مخالفانی که از تروریسم و گروه های تروریستی دوری می جویند و مبارزاتشان را آزادی بخش می دانند و هم برا ی اجلاس .
مركز بين المللي مطالعات صلح : حالا باید منتظر ماند و دید که دو دوم این مذاکرات که قرار است 10فوریه(21 بهمن) در ژنو برگزار می شود، به پشرفتی خواهد رسید یا اینکه به سرنوشت دور اول مذاکرات دچار خواهد شد.در اين حال در چه صورتي توافق حقوقي در نشست آينده به دست خواهد آمد؟
تا زمانی که دیدگاه ها به هم نزدیک نشوند و بر روی موضوعات ابتدا به طور جداگانه و در نهایت به شکل یک مجموعه مرتبط با هم و برخوردار از یک وزن حقوقی در نیایند، توافقی صورت نمی گیرد. تازه اگر چنین توافقی هم صورت بگیرد سازوکاری که همه گروه های دخیل در مسئله را وادار به مراعات بکند باید تعریف و اقداماتش اجرایی شود. به نظر نمی رسد گروه هایی را که در توافق شرکت نداشته اند را بتوان به آسانی وادار به اجرای تعهدات ژنو کرد. به باور من این مشکل می توانست با تساهل و تسامح سوریه در نخستین روزهایی که درخواست ها مدنی بودند به راحتی حل شود. اما اکنون امکان بازگشت به روزهای آغازین بسیار دشوار است. گروه های تروریستی اصولا قایل به انتخابات آزاد نیستند . چون دموکراسی نیازی به پیش زمینه ی تروریستی ندارد البته این مشکل نظام های سیاسی مطلق گرا نیز هست. باورم بر این است یک آتش بس برای متوقف کردن طرف های درگیر در مواضع خود، و سپس ارسال کمک های بشردوستانه تا تعیین تکلیف مواضع سیاسی تنها راه فرونشاندن بحران کنونی سوریه است و این با حضور همه گروه های مشروع و دولت هایی که تاثیر آن ها بر بازیگران داخلی جنگ تردید ناپذیر است امکان دارد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
