مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
امیر قطر بعد از سفر جنجالی و پرخرج و پرسرو صدای ترامپ به عربستان سعودی گفت که ایران یکی از کشورهای قدرتمند جهان اسلام است که نمی توان نسبت به توانایی های آن بی تفاوت بود و باید کشورهای منطقه از در گفت و گو و تعامل با آن در آیند. وی همچنین به سیاست های متحدانش در شورای همکاری خلیج فارس و امریکایی ها حمله کرد و بعد از آن که اظهارات امیر قطر جنجال , و مخالفت های زیادی را در میان کشورهای عربی بوجود آورد. گفتگوی زیر به بررسی نوع چالش قطر با عربستان و راهبردهای نوین قطر می پردازد.
واژگاني كليدي: سياست خارجي نوين قطر در خاورميانه، سياست خارجي قطر در خاورميانه، روابط خارجي قطر در خاورميانه، آينده سياست خارجي قطر
مرکز بین المللی مطالعات صلح : با توجه به حضور ترامپ در منطقه آیا قطر رویکردها و راهبردهای خود را نسبت به منطقه تغییر داده است؟
قطر یکی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در طول ۳۶ سال گذشته به عنوان چکش تعادل این شورا عمل کرده و به دلیل منافع مشترک قطر با جمهوری اسلامی ایران این کشور کم‌جمعیت و ثروتمند همواره تلاش داشته تا نوعی تعادل در رفتار خود با جمهوری اسلامی ایران داشته باشد. دلیل دیگر قطر هم تعارض با سیاست‌های عربستان سعودی بوده و هیچگاه مایل نبوده که زیر چتر عربستان قرار گیرد و سیاست‌های تخریبی عربستان را عملیاتی کند. در طول این مدت علیرغم این که قطر همواره بخشی از زیرساخت‌های خود را ناشی از شورای همکاری خلیج فارس میداند، اما تلاش کرده تا به دور از فشارهای عربستان رابطه‌ی خود را با ایران حفظ کند. اظهارات اخیر شیخ تمیم آل ثانی امیر قطر در خصوص جایگاه و نقش جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که امیر قطر دیدگاهی کاملاً منصفانه و عاقلانه نسبت به ایران دارد. این امر موجب خشم برخی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مثل امارات، بحرین و عربستان شده است. این امر همچنین نشان می‌دهد که در مجموعه شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس شکاف‌هایی وجود دارد که ممکن است که به جدا شدن برخی کشورها مانند قطر، پادشاهی عمان و کویت از این مجموعه منجر شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه‌های رسانه‌ای بسیاری معتقدند که رسانه های قطر و الجزیره لحن خود را نسبت به تغییرات منطقه‌ای تغییر داده است، نظر شما چیست؟
الجزیره در گذشته نقشی همسو با سیاست‌های کشورهای عضو همکاری خلیج فارس داشته اما اکنون تغییر رویکرد داده و نسبت به جمهوری اسلامی ایران ادبیات ملایم‌تری اتخاذ کرده است. این شبکه اخیراً سعی کرده که با ادبیاتی معتدل نسبت به جمهوری اسلامی ایران برخورد کند. این مسأله باعث شد که شبکه‌ی الجزیره در بحرین و امارات فیلتر شود و نشانه‌ی تغییر رویکرد این رسانه‌ی بزرگ قطری نسبت به منطقه و ایران است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : چه عواملی در تغییر تاکتیکی رویکرد نسبت به مسائل منطقه از قبیل سوریه و لبنان و … قطر نقش داشته است؟
قطر خود را رقیب قدرتمند عربستان در شورای همکاری میداند و اختلاف استراتژیکی با عربستان دارد. قطر سعی میکند که سیاستی کاملاً مستقل و خارج از تفکرات عربستان داشته باشد. به همین دلیل به نظر می‌رسد یکی از مسائلی که موجب شده قطر به ایران نزدیک شود تشکیل جبهه عبری ـ عربی علیه ایران است. در این بین قطر تلاش میکند این جبهه شکل نگیرد و در واقع با توجه به نزدیکی قطر به محور مقاومت این کشور تلاش میکند جزئی از محور ضد ایرانی نباشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح وضعیت کنونی روابط عربستان با تک تک کشورهای منطقه خلیج فارس چه سیری را طی میکند؟
جدا از رابطه‌ی قطر با عربستان رابطه‌ی قطر با امارات هم رابطه‌ی قابل قبولی نیست و با کویت هم اختلاف نظر جزئی دارد. اما به هر حال مجموعه‌ی قطر به عنوان کشوری که استقلال رأی کاملاً با مجموعه‌ی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اختلاف دارد. حتی در گذشته قطر به یک درگیری مرزی با عربستان رسیده و این نشان می‌دهد که قطر تلاش میکند سیاستی خارج از سیاست‌های دیکته شده عربستان داشته باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : احتمال تغییر رویکرد قطر در مسائل بحرین وجود دارد یا خیر؟
قطر سعی نمی‌کند در مورد مسائل داخلی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس دخالت کند، ولی به عنوان کشوری دارای استقلال رأی سعی میکند روابطش را با ایران حفظ کند. همچنین تلاشش بر این است که روابط کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس با ایران را بهبود ببخشد. اما به دلیل سیاست مستقلی نمی‌تواند خارج از شورای همکاری خلیج فارس ایفای نقش کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : رویکرد مستقلانه تر قطر چه حدی می‌تواند گسترده‌تر شود؟
قطر در برخی حوزه ها سیاست کاملاً ابهام‌آمیز دارد. در رابطه با روابطش با مصر این روابط تقریباً به مرحله‌ی قطع رابطه رسیده و اختلافات مصر و قطر شدت گرفته است. در حوزه سوریه هم قطر نگاهی تخریبی دارد. در این بین قطر سیاست از یک سو با آمریکا رابطه‌ی گسترده دارد و از سوی دیگر هم با ایران رابطه دارد. این مسأله پارادوکسی در رفتار قطر ایجاد کرده است. اما قطر مجموعاً چون مرز مشترک آبی با ایران دارد و بهره‌برداری مشترک از گاز و نفت خلیج فارس اشتراک منافع دارد سعی میکند به عنوان کشوری که خارج از سیاست‌های عربستان با ایران برخورد کند و این موجب شده است که قطر رو در روی عربستان قرار بگیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : رابطه‌ی کنونی قطر با مصر و همچنین ترکیه چگونه است؟
قطر با دولت رجب طیب اردوغان رابطه‌ی خوبی دارد، اما با مصر رابطه‌ی این کشور تقریباً تیره شده است. به دلیل این که قطر یکی از حامیان جریان اخوان‌المسلمین است و لذا بعد از سرنگونی اخوان‌المسلمین و به قدرت رسیدن سی‌سی قطر رابطه‌ی خود را به سطح پایینی با مصر تقلیل داد. در عین حال قطر با ترکیه رابطه‌ی گسترده‌ای دارد. قطر سعی دارد که رابطه‌ی خود را با جهان اسلام افزایش بدهد، اما اختلاف نظر بین قطر و مصر به شدت تشدید شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده‌ی روابط عربستان و قطر با توجه به تحولات نوین و خریدهای میلیاردی و نوع ائتلاف‌سازی‌های عربستان چگونه خواهد بود؟
قطر به دلیل سیاست‌های تخریبی عربستان تلاش می کند عربستان را متوقف و مانع نفوذ بیشتر عربستان شود. لذا در حوزه یمن ، سوریه ، مصر ، عراق و ایران با عربستان اختلاف نظر دارد. اما این اختلاف‌نظرها تا حد قطع رابطه و یا جنگ پیش نخواهد رفت. بنابراین قطر سعی میکند روابط خود را با کشورهای عضوی شورای همکاری خلیج فارس حفظ کند و در عین حال با ایران نیز رابطه‌ی بالایی داشته باشد.
