مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیوتروریسم شامل انتشار عمدی عوامل بیولوژیک است. این عوامل، باکتری‌ها، ویروس‌ها یا سموم‌اند که ممکن است به شکل طبیعی‌شان یا به فرم دستکاری شده انسان باشند. این روش در جنگ‌ها استفاده می‌شود. بيوتروريسم و پتانسيل مرگ دسته جمعي يکي از مفاهيم جديد و مهمي است که اين روزها بطور روزافزوني در محافل علمي و نظامي مطرح مي باشد. درک و فهم ضربات و آثار و عوارض شديد حمله هاي بيوتروريستي، براي جلوگيري از آسيب ها و صدمات ناشي از اينگونه عمليات خرابکارانه، امري بسيار ضروري و اجتناب ناپذير مي باشد. گفتگوی زیر در همین زمینه است.
واژگان کلیدی: پیامد، بیوتروریسم ، گروه های تندرو، تروریسم، ترور
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا بیوتروریسم تنها می تواند از سوی گروه های تروریستی یا قدرت های مهم جهانی مدنظر قرار گیرد؟
دولت های مطرح جهانی، در این مورد خاص از این موضوع استفاده نخواهند کرد. ممکن است که در جنگ جهانی اول و دوم از این موضوع استفاده می کردند، در جنگ اول جهانی در نبرد با فرانسه آلمان ها برای اولین بار از مواد شیمیایی استفاده کرد و در یک صحنه جنگ بیشتر از چهارصد هزار نفر در یک روز کشته شدند. این موضوع باعث شده است که آمریکا و غرب سعی کند که جلوی این مسائل را بگیرد. یعنی هر چند اگر به سال های اخیر برگردیم می بینیم که آمریکایی ها در سال های اخیر از مواد مختلف میکروبی و شیمیایی استفاده کردند. اما در قرن بیست و یکم این موضوع کاملا منسوخ شده است و تنها گروه هایی که ممکن است به این حربه دست بزنند، تنها گروه های تروریستی هستند. البته باید طرف دیگر قضیه را نیز در نظر گرفت. همچنین ما فرض را بر این می گیریم که اگر یک گروه تروریستی چنین کاری کرد و پیامدهای سنگینی برای اروپا یا غرب داشت، اتحادی در دنیا برای نابودی آن ها بیشتر خواهد شد. موضوع دیگر این است که این گروه های تروریستی بعد از این که به حالت دفاعی افتاده اند، در تمام کشورهای غربی و در تمام مناطق مختلف دنیا به اصطلاح سلول های خفته دارند که یکی از این موارد اخیرا در آلمان رو شد که سه نفر را دستگیر کردند که به عنوان پناهنده از طریق اتریش به آلمان آمده بودند و آماده خرابکاری بودند. در حقیقت، این ها سلول های خفته ای هستند که به صورت گروهی و دسته جمعی عمل نمی کنند، بلکه نفرات بسیار کمی هستند که از یک مرکز خط می گیرند و این خط گیری ممکن است دراز مدت باشد و احتمال کنش سلول های خفته به بیوتروریسم وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: گروه های تندرو تا چه حدی توانایی استفاده از بیوتروریسم را دارند؟
من فکر می کنم آن ها در حال حاضر امکانات بسیار محدودی دارند. آن ها نمی خواهند از این حربه به طور مثال در داخل سوریه استفاده کنند، آن ها می خواهند به کشورهای غربی ضربه بزنند. به لحاظ تئوری، امروزه نگاه تروریسم تنها به کشتن و از بین بردن افراد نیست، بلکه بیشتر نگاهی سوق الجیشی است. در حقیقت آن ها می خواهند با ترور، مردم کشورهایی را که در آن ترور اتفاق افتاده است، نسبت به حاکمان آن کشور بدبین کنند و در حقیقت این موضوع را به میان بکشند که حکومت های شما قادر به تامین امنیت شما نیستند . استراتژی این گروه ها در این جهت است. وقتی شما در یک شهر بزرگ مانند پاریس، برلین یا بروکسل امنیت نداشته باشید، در حقیقت تروریست ها ثابت کرده اند که حکومت های شما قادر به تامین امنیت شما نیستند. به همین دلیل ممکن است که دست به کارهای عجیب غریب دیگری بزنند، من جمله کارهای شیمیایی و بیوتروریستی و … . اما من فکر می کنم که این ها مسائلی است که غرب هم روی آن ها فکر کرده است و راه حل هایی را برای آن پیدا کرده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیامدهای بکارگیری بیوتروریسم از سوی بازیگران مختلف چیست؟
در این مورد و پیامدهای آن، بحث های مختلفی در سال های اخیر مطرح شده است. از همه مهم تر این که راه های مقابله با آن چیست. یکی از مواردی که در اروپا در حال فکر بر آن هستند و طراحی و از آن پیش گیری می کنند این است که اگر شخصی منابع آبی شهری را آلوده کند یا یک سری میکروب ها را وارد درگیری کنند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
من فکر می کنم گروه های تروریستی در این مورد خاص چندان دست بازی ندارند، به این دلیل که این مسئله متضمن آن است که آن ها نیروهایی داشته باشند که در این مواقع بتوانند کار کنند و آن ها را پشتیبان کنند، اما این پشتیبانی وجود ندارد و ممکن است به مسائل دیگری متوسل شوند، من جمله این که از ذخیره های مواد شیمیایی در کشورهایی که در کنترل آن هاست استفاده کنند. اما در مورد این موضوع نمی توان پیش بینی چندان دقیقی داشت. پیامدهای آن مشخص است که بسیار فاجعه انگیز خواهد بود، اما این موضوعی است که در حال حاضر نمی توان در مورد آن پیش بینی کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: راهکارهای حقوقی، سیاسی و جهانی برای مقابله با بیوتروریسم چیست؟
در حال حاضر مسئله تروریسم به مرحله ای رسیده است که کشورهای مختلف دنیا متفق القول هستند که باید در مقابل آن ها به لحاظ امنیتی و تسلیحاتی بایستند. در حقیقت این مسئله مطرح می شود که اگر آن ها نتوانند با ابزارهای کنونی به مقابله با کسانی دست بزنند ، آنها ممکن است دست به کارهای دیگری از جمله بیوتروریسم بزنند. بنابراین کشورها ضریب امنیتی خود را باید به شدت بالا برند. همچنین جاهایی که ممکن است روزی مورد حمله این امواج قرار گیرد، بیشتر تحت نظر دارند و از طرف دیگر ائتلافی جهانی در حال شکل گیری است و این موضوع مسلما در درازمدت تشدید خواهد شد. چنانچه در حال حاضر نیروهای امنیتی به خصوص در غرب اروپا، به شدت تقویت می شوند و به شدت میزان کنترل در مرزها و مکان های عمومی بیشتر می شود و این موضوع در راستای استراتژی گروه های تروریستی است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا راهکارهای حقوقی برای مبارزه با بیوتروریسم وجود دارد؟
برای مبارزه با بیوتروریسم، هیچ راهکار حقوقی وجود ندارد. در حقیقت شما زمانی می توانید از یک راهکار حقوقی صحبت کنید که طرف مقابل شما نیز به یک سری مسائل پایبند باشد، وقتی به چارچوبی اعتقاد نداشته باشید، دادگاه و وکیل مدافع نیز بی معنی خواهد بود و در نتیجه راهکاری حقوقی در مقابل آن ها وجود ندارد. تنها راهکار حقوقی این است که اگر روزی آن ها را دستگیر کردند به زندان بیندازند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی تهدیدهای بیوتروریستی بر ضد ایران چیست؟
تهدیداتی که برای ما هست، تهدیداتی است که برای همه دنیا وجود دارد؛ یعنی ما در این مورد استثنا نیستیم. فقط یک موضوع خاص وجود دارد و آن هم این است که در کشور ما مسئله به صورتی نیست که با آلوده کردن آب یک شهر، یک منطقه را فلج کنید. زیرا ما در کشور، تاسیسات مرکزی نداریم و به همین دلیل خطری که دنیای غرب را تهدید می کند، برای ما بسیار کمتر است. همچنین در کشوری مانند ایران، با توجه به جنگ و سابقه مبارزه با مواد شیمیایی صدام، راهکارهای مبارزه با آن را هم داریم. دیگر این که، در اروپا ترس از فاجعه به شدت زیاد است. ترس از فاجعه در کشور ما به مراتب کمتر است. یعنی ما بهتر می توانیم با فاجعه کنار بیاییم. در غرب اگر در خیابان شانزه لیزه اتفاقی بیفتد، تمام غرب را تحت تاثیر قرار می دهد و راه مقابله ای با آن ندارند، در صورتی که ما در جنگ هشت ساله با توجه به این که بارها شهرهای ما مانند حلبچه را بمباران شیمیایی کردند، ما راهکارهای مبارزه با آن را داریم.
