جواد منصوري
سفير پيشين در چين
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نگاه چین به بحران سوریه
در شرایط کنونی منطقه خاورمیانه برای دولت چین، به دلایل متعددی اهمیت دارد، در ماه های اخیر آمریکایی ها با تعدادی از کشورهای منطقه برای شکست دولت های حامی سوریه به تقویت فوق العاده تروریست ها در منطقه پرداخته اند و این موضوع انگیزه ای برای چین شد تا با حضور مستقیم خود هم خنثی کننده این تحرک بیشتر باشد و هم به نوع غیر مستقیم به دفاع از منافع بلندمدت خود بپردازد. از طرف دیگر در ماه های اخیر، آمریکایی ها در شرق آسیا به نوعی تحرکاتی علیه چین در موضع گیری ها و یا در جا به جایی نیروهای نظامی داشته اند. به این ترتیب، چین با حضور در منطقه می خواهد به نوعی پاسخگوی تهدیدات آمریکا در شرق آسیا هم باشد. از طرف دیگر معادلات در دو ماه اخیر در منطقه چین را برای حضور طولانی مدت در منطقه و بهره گیری از شرایط تشویق کرده است. یعنی تغییر جهت ترکیه ،حضور پر رنگ و قدرتمند روسیه و مقاومت ایران (که از سال ها قبل وجود داشته) ، همچنین شکست نسبی نیروهای تروریستی و متحدین آن و موفقیت مقاومت در منطقه از جمله در یمن و عراق دولت چین را تشویق کرد که برای ضربات قاطع تر زدن به جریان تروریسم و بهره گیری های سیاسی بعدی حضور خود در این سوریه و منطقه تأمین کند.
فرصت ها و چالش های افزایش حضور چین در معادلات سوریه
در واقع ورود چین به منطقه، آمریکایی ها را در فشار قرار می دهد. به خصوص این که در ماه های پایانی ریاست جمهوری آمریکا قرار داریم، از این نظر می توان گفت که آمریکایی ها در چند ماه اخیر پی در پی در منطقه دچار ضرباتی شدند و می تواند برای منافع بلندمدت آمریکا در این منطقه تعیین کننده باشد، به گونه ای که حتی بعضی از رسانه های آمریکایی و چینی اعزام کارشناسان نظامی چین به سوریه در واقع موجب عصبانیت آمریکایی شده است. در بعد دیگر و چالش های فراروی گسترش نقش حضور سیاسی، میدانی و ژئوپلیتیکی چین در سوریه باید گفت قطعا حضور چین در منطقه اگر هم با مخالفت برخی دولت های منطقه همراه باشد نمی توانند با مخالفت خود مانع حضور چین بشوند. اما طبیعتا آمریکا و اروپا هم بیکار نمی نشینند و ممکن است مشکلات بیشتری برای چین فراهم کنند و یا از طریق متحدانشان در منطقه برای چین مشکلات بیشتری فراهم کنند. مع ذالک موقعیت و قدرت چین در حدی است که بتواند در مقابل بخشی از فشارها یا تهدیدها مقابله کند. در بعد دیگر نگاه بازیگران منطقه ای و بین المللی به افزایش حضور سیاسی، منطقه ای و بین المللی و ژئوپلیتیکی چین در سوریه به گونه ای است که تبعا تمام قدرت های منطقه و فرامنطقه ای سعی می کنند که حضور چین را محدودتر کنند و یا حتی مانع آن شوند، اما لزوما دولت چین تن به این کار نمی دهد، به این دلیل که منافع بلندمدت خود را در حضور در این منطقه می بیند و دوستانی پکن از حضور چین حمایت می کنند. ضمن این که چین می تواند بخشی از فشارها را در شرق آسیا را برخود کم کند.
آینده همکاری های نظامی و گسترش همکاری نظامی چین با سوریه
منطقه خاورمیانه به دلایل متعدد یکی از مناطق استراتژیک جهان برای قدرت های بزرگ است. این موضوع در طول 2000 سال گذشته هر قدرتی که به دنبال قدرت نمایی بوده است و یا برای بقای خود کار کرده است، سعی کرده به این منطقه لشکرکشی کند. از یونانی ها، مغول ها ، فرانسوی ها ، انگلیسی ها ، تا آمریکایی ها به این منطقه می آیند. بنابراین، این منطقه تعیین کننده بسیاری از معادلات دنیاست و به صورت مستقیم یا غیر مستقیم این اتفاق می افتد . بنابراین عادی است که چین برای حضور پر رنگ خود در این منطقه تا حدی ریسک کند.
در حال حاضر اعلان همکاری و اعلان حمایت از دولت سوریه اولین گام برای حضور نیروهای چین در منطقه است و قول داده اند در آینده نزدیک تعدادی از نیروهای نظامی را برای آموزش به سوریه بفرستند. همچنین قرار شده است کمک هایی را چه در زمینه های بشر دوستانه و چه در زمینه های امدادی و چه در زمینه های نظامی به دولت سوریه داشته باشند. در مرحله سوم در صورت ادامه درگیری ها ممکن است چین به همراهی روسیه در بعضی عملیات و یا هدایت عملیات یا طراحی عملیات شرکت داشته باشد. در این میان حضور نیروهای چین در منطقه که از سوریه شروع می شود، معادلات منطقه را به هم می زند و برای غرب مسئله جدیدی را باز می کند، زیرا تاکنون، غربی ها مستقیما با چین درگیری نظامی نداشته اند. اما در این اتفاق اگر چنان چه این تحولات ادامه پیدا کند، برای اولین بار این حضور و درگیری های مستقیم و رو در رو ممکن است حتی به تحولاتی در شرق آسیا منتهی شود. به عبارت دیگر به تحریکات و تحرکاتی علیه چین در شرق آسیا منتهی شود. در واقع برای تعادل و توازن آن چه بین این منطقه و مناطق دیگر می گذرد و این که دولت چین را واردار به تجدید نظر در سیاست خود بکند. اما این که دولت چین در سیاست خود تجدید نظر کند یا خیر، بستگی به تحلیل دولت چین برای منافع بلندمدت خود دارد. در این میان معمولا دولت چین خیلی آرام و با دقت وارد صحنه می شود، بنابراین این تصور که ما فکر کنیم در آینده نزدیک چین خود را درگیر مسائل نظامی سوریه می کند، دور از انتظار است و آن ها معمولا سعی می کنند گام به گام قدم بردارند و بعد از این که تمام جنبه ها را سنجیدند و محاسبات لازم را انجام دادند، به گام بعدی می پردازند. گذشته از این تبعا با توجه به فشار غرب به این منطقه و فشار مضاعف به ایران، ایران از حمایت چین از ملت های منطقه استقبال می کند و ضمن این که جمهوری اسلامی روابط بسیار گسترده ای با چین دارد، تبعا گسترش روابط و حضور چین در منطقه قطعا مورد تایید ایران است و از این حضور استقبال می کند.
واژگان کلیدی: سیاست چين، راهبرد ، خاورميانه، چين، سیاست خارجی، پکن
