وضعیت منابع گازی مدیترانه شرقی و منافع دولت ها -گفتگو با هادی محمدی

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

منابع سرشار هیدروکربنی بویژه گازی در دریای مدیترانه مدت هاست محل اختلاف بازیگرانی چون لبنان و رژیم صهیونیستی است؛ چنانچه گاز کشف شده در سواحل سوريه می تواند اثر فوق العاده اي بر چشم انداز ژئوپليتيکي خاورميانه خواهد داشت. در این بین برای بررسی منابع هیدروکربنی مدیترانه شرقی گفتگویی با هادی محمدی داشته ایم:

واژگان کلیدی: هیدروکربن، مدیترانه، منابع هیدروکربنی مدیترانه شرقی، منابع گازی مدیترانه شرقی، لبنان، اسرائیل، سوریه       

مرکز بین المللی مطالعات صلح: میزان منابع هیدروکربنی مدیترانه شرقی چه میزان است و به لحاظ حقوق بین الملل به چه کشورهایی تعلق دارد؟

گزارش­های محدودی راجه به منابع نفتی و گازی در شرق مدیترانه منتشر شده است و به نظر می­رسد این گزارش­های محدود کاملا تعمدی است. چرا که هر گونه بحث، تحقیق و بررسی درباره این موضوع همه­ی رخدادهای بزرگ امنیتی و نظامی که در خاورمیانه در جریان است را بر ملا می­کند. من تصور می­کنم آنچه که امروز در سوریه و یا عراق می­گذرد، قبل از اینکه ماهیت سیاسی، امنیتی، اجتماعی و یا فرهنگی و مذهبی داشته باشد، ریشه آن در منابع عظیم نفت و گاز از عراق تا سواحل شرقی مدیترانه است. آن چیزی در گزارش­ها نقل شده و مورد بررسی قرار گرفته است؛ این است که در سواحل یکصد مایلی سوریه منطقه عظیم نفت و به ویژه گاز وجود دارد و گفته می­شود چندین برابر منابع گازی قطر است. حتی این مقایسه صورت گرفته است که اگر قطر تا دهه پنجاه قرن جاری میلادی منابع گازی خود را به اتمام برساند؛ منابع گازی سواحل سوریه تا دهه نود میلادی این قرن تداوم خواهد یافت. همین منابع در شکل محدودتری در مناطق گازی و نفتی در حوزه­ی در جنوبی­ترین نقطه جغرافیایی لبنان با فلسطین اشغالی موجود هستند. حتی بخشی از این منابع مشترک در حوزه­ی مرزهای دریایی لبنان و بخش­های بیشتری از مرزهای فلسطین اشغالی، (که رژیم صهیونیستی آن را در اختیار دارد) وجود دارد. در این بین به دلیل اقدام یک جانبه­ای رژیم صهیونیستی در حفاری و بهره­برداری از این منابع از دو سال پیش، حتی شکایت­هایی از طرف لبنان و مجامع بین الملی مطرح شده است. اما از آنجایی که دولت لبنان دولت با قدرت و استقلال کافی نیست و تحت تاثیر قدرت­های بزرگ و حتی دولت­های دست­نشانده عربی است، پیگیری­های حقوقی خیلی موثر واقع نشده است. جدا از این منابع دیگری در بخش جنوبی فلسطین اشغالی، در بخش­های تقریبا شهر اشکول در فلسطین اشغالی ثبت شده است و بخش قابل توجه منابع و بیشتر منابع گازی در مرزها و حوزه آبی نوار غزه وجود دارد. مجموعا در سواحل شرقی مدیترانه اعم از سواحل سوریه، لبنان، فلسطین اشغالی و تا حدودی مرزهای آبی مصر این ذخایر آبی و نفتی مطرح است.

به نظر می­رسد دلیل اصلی بی­ثباتی­ها، جنگ و گسترش تروریسم در این مناطق قبل از اینکه ریشه در مسائل سیاسی یا فرهنگی و اجتماعی داشته باشد، ریشه در ثروت عظیمی است که قدرت­های بزرگ جهان برای کسب آن، درصددند که کشورها را به خون و خاک بکشانند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: دولت­های شرق مدیترانه اعم از سوریه، لبنان و رژیم صهیونیستی چه رویکردی نسبت به استفاده از این منابع دارند؟

سوریه در شرایط خاصی به سر می­برد. سوریه در طی سال گذشته با قراردادهایی که با روسیه منعقد کرده است که در طی آن شرکت­های بزرگ روس را طرف خود قرار داده است. با اینکه در شرایط جنگی است در چنین شرایطی برای بهره­برداری منابع گازی و نفتی خود تقریبا از یکسال پیش اقدام کرده است. در واقع به نظر می­رسد سوریه ای که امروز از طریق تروریسم در حال ویران شدن و کشتار قابل توجه است، ( چنانچه سازمان ملل اعلام می­کند آمار کشته­ها سیصد هزار کشته تاکنون می­باشد) برای این است که تروریسم این منابع عظیم و ثروت را از ملت سوریه بگیرد و در اختیار قدرت­های غربی قرار دهد. من تصور می­کنم دولت سوریه با پایان دادن به تروریسم، جنگ و ناامنی در کشور خود، می­تواند به یکی از کشورهای مهم تامین نفت و گاز برای اروپا و حتی قاره آمریکا تبدیل شود؛ به واسطه اینکه در ساحل مدیترانه قرار دارد. دولت لبنان به دلیل ناکارآمد بودن و غیرمستقل بودن هیچ گونه اراده و تمایلی در خصوص استخراج و بهره­وری نسبت به این منابع که یک ثروت بزرگ خواهد بود، نشان نداده است و مادامی که دولت لبنان تحت تاثیر رژیم آل سعود و یا تحت تاثیر قدرت­های غربی و اروپایی قرار دارد، این ثروت بزرگ مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. به خصوص با توجه به مشترک بودن این حوزه گاز و نفت در مرز فلسطین اشغالی و مرزهای لبنان ترجیح داده می­شود که رژیم صهیونیستی تنها بهره بردار و استخراج کننده، این منابع باشد. در خصوص نوار غزه، رژیم صهیونیستی با حتی اجازه ماهیگیری و قایق رانی برای صید ماهی به اهالی غزه نمی­دهد و تقریبا سواحل این کشور در اشغال رژیم صهیونیستی است، ولی رژیم صهیونیستی تا به حال اقدامی مبنی بر بهره برداری از سواحل غزه انجام نداده است. می­توان اینطور نتیجه گرفت: تنها کشوری که فعلا به طور فعال در حال بهره­برداری از منابع مدیترانه شرقی است، رژیم صهیونیستی است..

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ترکیه و قبرس در خصوص این منابع می­توانند ادعایی داشته باشند؟

در سوریه هم قراردادهایی با شرکت­های نفتی روس با سوریه منعقد شده، اما هنوز شرایط امنیتی مناسب برای انجام اقدامات حفاری به وجود نیامده است. در این بین در حوزه آب­های ساحلی سوریه، با توجه به اینکه منابع در مناطق ساحلی مربوط به سوریه قرار دارند؛ هیچ یک از کشورهای همجوار ادعا و درخواستی از این منابع ندارند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ممکن است رژیم صهیونیستی به عنوان یک صادرکننده عمده منابع هیدروکربنی در مدیترانه شرقی به اروپا مطرح شود؟

هم اکنون رژیم صهیونیستی سعی می­کند که نه تنها در منابع ساحلی خود، بلکه در حوزه خزر هم از طریق شرکت­هایی (که در آذربایجان فعال کرده است) خود را در یک قاب انرژی منطقه­ای بزرگ تعریف کند و قرار دهد. حتی خطوط انرژی از دریای خزر به ترکیه به عنوان یک حوزه­ایی تعریف شده است که از طریق دبی یا کانال سوئز (که یکی از نقاط جغرافیایی مهم در جهان برای تعیین قیمت هستند) تبادل این منابع انرژی میسر شود. در واقع کشف منابع گازی و نفتی در سواحل رژیم صهیونیستی، موجب شده است که این رژیم در خصوص صادرات گاز به اردن تلاش کند و منابع دریایی خود را به نقطه­ای رساند که خود را به عنوان یک قدرت تعیین کننده تامین منابع برای اروپا تعریف کند. در این بین هنوز از منابع دریایی منابع گازی و نفتی در حوزه مدیترانه، گزارش قطعی وجود ندارد که این رژیم اقدام به صادارت کرده باشد. بلکه تمام اقدامات در حال حاضر برای حفاری و آماده سازی برای بهره برداری از این منابع است.