وحید نصیری
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
انتخابات میان دوره ای کنگره چهره سیاسی کنگره را تغییر داد، جمهوری خواهان اکثریت کرسی ها را در مجلس نمایندگان بدست آوردند ودر سنا نیزموقعیت خودر بهبود بخشیدند .بسیاری از ناظران مهمترین عامل نارضایتی مردم از کاندیداهای حزب حاکم را وضعیت نامطلوب اقتصادی و ناتوانی دولت اوباما جهت سامان بخشیدن به اوضاع اقتصادی می دانند .دولت اوباما در عرصه داخلی با وجود مخالفت جمهوری خواهان توانستند قوانین مطلوب خود را به تصویب کنگره برسانند که از جمله مهمترین آنها می توان به لایحه اصلاح بیمه خدمات درمانی اشاره کرد که مورد مخالفت حزب جمهوری خواه قرار گرفت.در انتخابات کنگره مسایل اقتصادر همچون بیکاری و کسری بودجه در راس مبارزات تبلیغاتی قرار گرفت ،در این انتخابات مسائل خارجی تحت وشعاع اوضاع وخیم اقتصادی قرار گرفت .امروزه مهمترین مسائلی که دولت آقای اوباما در عرصه بین المللی با آن مواجه است را می توان به دو حوزه اقتصادی و امنیتی تقسیم کرد ،در حوزه اقتصادی تلاش برای حل بحران اقتصاد جهانی همچنان دولت اوباما را درگیر خود کرده است.در حوزه امنیتی دولت اوباما درگیر مسائل امنیتی چندگانه ایست که از مهمترین آنها می توان به تلاش در جهت توقف برنامه هسته ای ایران ،مساله صلح خاورمیانه ،ادامه بحران افغانستان ،کیفیت و ادامه تعامل آمریکا با روسیه که دمکراتها قصد دارند به عنوان یک دستاورد جدید به نظام بین الملل معرفی کنند و همچنین اختافات تجاری با چین می باشد .
با توجه به اینکه جمهوری خواهان در ماه ژانویه مجلس نمایندگان را تحویل خواهند گرفت این سوال مطرح می شود که حضور چشمگیر جمهوری خواهان در کنگره چه تاثیری بر سیاست خارجی دولت اوباما می گذارد؟
در حوزه سیاست خارجی آمریکا نسبت به مسائل بین المللی میان احزاب سیاسی اجماع وجود دارد و دو حزب سیاسی آمریکا بر عوامل تهدید کننده امنیت ملی آمریکا دیدگاههای کمابیش یکسانی دارند اما در حوزه شیوه حل مسائل و اولویت های سیاست خارجی اختلاف نظرهایی میان آنها وجود دارد که ازآن جمله میتوان به شیوه برخورد با برنامه هسته ای ایران ،اختلاف نظر در مورد خروج شماری از نیروهای امریکا از افغانستان و همچنین امضای پیمان استارت جدید با روسیه اشاره کرد .
برنامه هسته ای ایران : دولت اوباما درجهت تلاش برای توقف برنامه هسته ای ایران سیاست اصلی خود را بر دیپلماسی چندجانبه با پشتوانه تحریم های اقتصادی یکجانبه وهمچنین تحریم هایی در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار داده است و مصر هستند که ایران را به توقف برنامه هسته ایش وادارند اما فشارهای دیپلماتیک و تحریم های اقتصادی نتوانسته برنامه هسته ای ایران را متوقف سازد .در این رابطه جمهوریخواهان معتقدند که دولت اوباما در برابر ایران مسامحه می کند وادامه راههای دیپلماتیک در جهت حل برنامه هسته ای ایران فرصتی برای این کشورفراهم آورده تا این کشور برنامه هسته ایش را توسعه دهد.بنابراین جمهوریخواهان پیگیر سیاست های شدیدتری علیه ایران هستند و برخی از آنان خواهان اقدامات نظامی علیه ایران هستند .
مساله افغانستان : باراک اوباما پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری این کشور ،آغاز خروج نیروهای آمریکا از افغانستان را جولای 2011 اعلام کرده بود و ژنرال پتریوس فرمانده ارشد نظامیان آمریکا در افغانستان را مسول تهیه جدول زمانبندی پیشنهادی جهت واگذاری امور امنیتی افغانستان به نیروهای افغان و خارج کردن شماری از نیروهای آمریکایی از افغانستان نمود . جمهوریخواهان ،تصمیم اوباما مبنی بر خارج کردن شماری از نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان در ماههای آتی را تصمیمی عجولانه می دانند و خواهان آنند که در این رابطه نبایست شتابزده عمل کرد ومعتقدند که تعیین ضرب الاجل برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان ،شبه نظامیان را تقویت می کند و باعث می شود که نیروهای طالبان و القاعده تا زمان خروج آمریکایی ها از افغانستان صبر کنند و پس از آن دوباره به فعالیت های خود ادامه دهند و افغانستان به دامان طالبان می افتد.
امضای پیمان استارت جدید با روسیه :در حوزه روابط با روسیه ،امضای پیمان استارت جدید با روسیه اختلاف نظرهایی را میان جمهوریخواهان و دمکراتها برانگیخته است .بر اساس این پیمان که در آوریل سال جاری به امضای روسای جمهور آمریکا و روسیه رسید بر سرکاهش تعداد کلاهک های هسته ای به توافق رسیدند که نیازمند تصویب دو سوم اعضای سنا میباشد که هنوز به تصویب نرسیده است که انتظار است با شروع کار کنگره جدید در دستور کارسنا قرار بگیرد. جمهوریخواهان در این رابطه وحدت نظر یکسانی ندارند برخی از آنان اساسا امضای این معاهده را در تعارض با امنیت ملی آمریکا می دانند و بر این اعتقادند امضای این معاهده قدرت بازدارندگی آمریکا را در برابر روسیه کاهش می دهد و دفاع موشکی آمریکا را با مشکل مواجه می کند برخی دیگر نیز تصویب این معاهده را مشروط به شروطی همچون موافقت کاخ سفید با مدرنیزاسیون زرادخانه های تسلیحات اتمی می کنند
در رابطه با فرایند صلح خاورمیانه باید گفت تلاش برای ایجاد سازش بین نیروهای فلسطینی و اسرائیلی همواره از اولویت های سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه چه زمانی که جمهوریخواهان کنترل کاخ سفید را در دست داشتند و چه اکنون که کاخ سفید در کنترل دمکراتهاست بوده است در این رابطه چندین دور مذاکره بین نیروهای فلسطینی و اسرائیلی انجام شده است که نتیجه مطلوبی در بر نداشته است است .همچنین در رابطه با حمایت های چشمگیر آمریکا از اسرائیل اختلاف نظرچندانی میان احزاب آمریکا به چشم نمی خورد و هر دو حزب به اسرائیل بسان متحدی استراتژیک می نگرند، ولی باتوجه به نفوذ چشمگیر جریان دست راست مذهبی در حزب جمهوریخواه دیدگاه مثبت تری نسبت به اسرائیل وجود دارد و خواهان کمترین فشاربر طرف اسرائیلی در مذاکرات صلح هستند.
موارد ذکر شده در بالا نمونه هایی از اختلاف نظرهای جزئی تا اساسی احزاب سیاسی آمریکا در حوزه مسائل اساسی سیاست خارجی این کشور میباشد، ولی در رابطه با تاثیر حضور چشمگیر جمهوریخواهان در کنگره بر سیاست خارجی دولت اوباما باید گفت این اولین باری نیست که کنترل کنگره و قوه مجریه را نیروهایی از احزاب رقیب دردست میگیرد،به کرات اتفاق افتاده است که رئیس جمهور در ابتدای ورود به کاخ سفید اکثریت را در کنگره (مجلس نمایندگان و سنا)یا حداقل در یکی از این دو با خود داشته است ولی به دلیل کاهش محبوبیت رئیس جمهور در سالهای اولیه زمامداری پشتیبانی تمام یا بخشی از کنگره را از دست داده است به عنوان نمونه در دوسال اول ریاست جمهوری کلینتون حزب دمکرات هم بر کاخ سفید و هم بر کنگره حکم می راند اما در شش سال باقیمانده ریاست جمهوری کلینتون جمهوری خواهان حائز اکثریت در هردو مجلس شدند.جرج بوش نیز در دو سال آخر ریاست جمهوری اکثریت را در هر دو مجلس از دست داد .باراک اوباما در حالی وارد کاخ سفید شد که دمکراتها اکثریت را در هر دومجلس در اختیار داشتند، بنابراین حضور نیروهای رقیب در راس قوۀ مجریه و مقننه چیز جدیدی نیست . با توجه به اینکه در حوزه سیاستگذاری خارجی آمریکا، قوه مجریه همواره نقش اصلی را داشته و کاخ سفید به عنوان مرجع اصلی تهیه وتدوین سیاست خارجی محسوب می شود وهمچنین باتوجه به اینکه دمکراتها در سنا همچنان اکثریت را دارند نبایست انتظار تغییرات چشمگیری را در سیاست خارجی آمریکا درعرصه بین المللی شاهد بود‘كما اينكه از دست دادن هر دو مجلس در دوسال آخر بوش منجر به تغييراتي اساسي در سياست خارجي جرج بوش نشد. مطلب دیگر اینکه باتوجه به فقدان انضباط حزبی در ایالات متحده در درون حزب جمهوریخواه هم گاهاً در برخی موارد صداهای موافقی با کاخ سفید به گوش می رسد، همچنین در این رابطه باید تاکید کرد که روی کار آمدن آقای اوباما در انتخابات ریاست جمهوری گذشته بسیار متاثر از اوضاع نابسامان جمهوریخواهان در سیاست خارجی بود و روی کردن افکار عمومی به جمهوریخواهان در انتخابات میان دوره ای کنگره متاثر از شرایط وخیم اقتصاد داخلی و ناتوانی دولت اوباما در سروسامان دادن به اوضاع اقتصادی بود وبه معنای حمایت افکارعمومی از سیاست خارجی مطلوب جمهوریخواهان نیست و در این رابطه بایستی جو افکار عمومی آمریکا را در نظر گرفت.بنابراین پیش بینی می شود که سیاست خارجی امریکا در اصول و رویه های سابق همچنان تداوم یابد ولی به معنی فارغ بودن از مشکلاتی که رقیب جمهوری خواه می تواند بر سر اجرای سیاست خارجی بوجود بیاورد نیست ،مشکلاتی نظیرمخالفت جمهوریخواهان با تصویب پیمان استارت جدید که جهت اجرایی شدن نیازمند تصویب دو سوم اعضای سنا (67نفر) میباشد و دمکراتها نیازمند رای برخی از جمهوریخواهان سنا جهت تصویب این پیمان هستند وهمچنین میتوان به مشکلاتی که حزب جمهوریخواه میتواند بر سر تصویب بودجه دفاعی مطلوب کاخ سفید بیاورد اشاره کرد به نظر برخی تحلیل گران دولت اوباما مجبور به امتیاز دهی در عرصه داخلی آمریکا جهت فائق آمدن بر برخی مشکلات سیاست خارجی خواهد بود.
