جنگ نيابتي عربستان سعودي در يمن در دفاع از اقتدارگرايي
محمد صادق جوکار
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
روند جهاني مردم سالارسازي به عنوان يكي از اصلي‌ترين روندهاي تأثيرگذار جهاني، افكار عمومي خاورميانه را نيز متأثر كرده است. هرچند از نظر پژوهشگران صلح دموكراتيك، شكل‌گيري دموكراسي في نفسه مي‌تواند باعث همگرايي منطقه‌اي (چون اتحاديه اروپا) شود ولي اين روند از جنبه ديگري نيز در تحولات خاورميانه حائز اهميت است. زيرا تقويت دموكراتيزاسيون منجر به تقويت جايگاه گروههاي سياسي- اجتماعي‌اي مي‌شود كه به دليل نوع پراكنش جغرافيايي آنها در كشورهاي مختلف همگرايي سياسي برخي از كشورها را تشديد مي‌كند.
از جمله اين گروههاي سياسي سركوب شده در كشورهاي غيردموكراتيك عربي خاورميانه شيعيان هستند كه تقويت جايگاه آنها در كشورهاي ايران، عراق، لبنان و سوريه سبب نگراني حافظان پادشاهي‌هاي اقتدارگرايي شده است كه سعي مي‌كنند خود را تنها حافظان امنيت دلخواه غرب در منطقه به بهاي نابود كردن دموكراسي قلمداد نمايند. همين امر منجر به دخالت گسترده نظامي (زميني و هوايي) عربستان سعودي در دفاع از اقتدارگرايي منطقه‌اي از تهديد دموكراتيزاسيون شده است. دولت علي عبدالله صالح كه پس از جنگ داخلي (آوريل 1994) و سركوب گروههاي سياسي ديگر و تغيير قانون اساسي دموكراتيك سال 1991 به شكل‌دهي يك پادشاهي غيردموكراتيك به نام جمهوري دست زده است عملاً كشوري شكست خورده است كه به دليل مشكلات اقتصادي وابسته به كمك‌هاي بين‌المللي است.
يمن اكنون با افت و كاهش توليدات نفتي و اتمام زود هنگام منابع نفتي خود تا سال 2018 و نرخ بيكاري 35 درصدي روبروست. اين عوامل به همراه ساختار فاسد سياسي و عدم كنترل اين كشور مرزهاي يمن سبب شده است كه اين كشور از سوي تحليل‌گراني چون كريستوفر بوكك به «افغانستان دوم» در مورد رشد القاعده تبديل شود. بنا به اظهارات مقامات بخش ضدتروريسم وزارت دفاع آمريكا، از 85 رهبر برجسته القاعده حدود 26 نفر آنها در يمن هستند. دنيس بلير مدير اطلاعات ملي ايالات متحده معتقد است «يمن كانون با خيزي مجدد القاعده در منطقه» است.
در چنين شرايطي دولت اقتدارگراي يمن به منظور گريز از مسئوليت دموكراتيك خود سعي در وابسته نمودن شيعيان زيدي به القاعده دارد تا با سوءاستفاده از فضاي ضدتروريسم بين‌المللي، جنبش حقوق مدني شيعيان زيدي را سركوب كند. عربستان سعودي كه خود بخش اعظم مدارس ديني يمن را حمايت مالي مي‌كند نيز به عنوان حافظ دولت‌هاي اقتدارگراي خليج فارس به دليل ترس از تقويت جايگاه شيعيان در فرايند دموكراتيزاسيون با تمام توان نظامي سعي در حمايت از رژيم اقتدارگراي علي عبدالله صالح در سركوب شيعيان الحوثي دارد. در چنين شرايطي ايالات متحده كه به شدت از بازگشت القاعده در يمن هراسناك است پس از باراك اوباما كمك مالي خود را به يمن از 23 ميليون دلار به 66 ميليون دلار افزايش داده و هرچند به تعبير پژوهشگران آمريكايي هيچ نشانه‌اي دال بر ارتباط شيعيان با القاعده و يا ايران وجود ندارد اما در تله فضاسازي عربستان مبني بر تهديد افراط‌گري جنبش مدني الحوثي گرفتار آمده است.
سكوت مجامع بين‌المللي از آوارگي 250 هزار نفر و كشتار شيعيان توسط دولت يمن و اقدام دولت عربستان به عنوان يك جنگ نيابتي در دفاع از اقتدارگرايي عليه شيعيان، نشانه بارز ديگري در انحراف آمريكا از تقويت دموكراتيزاسيون منطقه خاورميانه است. به نظر مي‌رسد كه آمريكاي اوباما نيز اقتدارگرايي رژيم‌هاي محافظه‌كار عربي را بر دموكراتيزاسيون ترجيح مي‌دهد اما اين بار به دليل مخالفت افكار عمومي آمريكا، عربستان به بهانه مبارزه با تروريسم به نيابت از آمريكا در حال سركوب جنبشي شيعي خواستار حقوق مدني در يمن است.
16.03.2010
