مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا منابع نظامی عراق از برگزاری چند نشست ائتلاف چهارجانبه با حضور نمایندگان روسیه، عراق، ایران و سوریه در یکی از مناطق بغداد و تدابیر امنیتی لازم در این راستا خبر دادند. در همین راستا هم روسیه اخیرا حملات هوایی خود را به داعش و گروه های تروریستی در سوریه آغاز کرده است . گفتگوی زیر در همین راستا است.
واژگان کلیدی: هماهنگی روسیه، ایران، سوریه و عراق برای مقابله با داعش، ائتلاف روسیه، ایران، سوریه و عراق برای مقابله با داعش، ائتلاف برای مقابله با داعش
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل توجه به هماهنگی روسیه ایران، سوریه و عراق برای مقابله با داعش چیست؟
در سطح نخست این چهار کشور گروه های تروریست در منطقه را یکی می بینند، و داعش، جبهه النصره و گروه های تروریستی برای این چهار کشور دارای تعریف واحدی است. دشمن مشترک آنها نیز عملا مشخص است و از این جهت زمینه مساعدی برای هماهنگی با یکدیگر فراهم شده است. از طرف دیگر بحث مقابله با یک جانبه گرایی آمریکا در منطقه خاورمیانه است . آمریکا تلاش دارد یک دولت طرفدار خود را در دمشق به قدرت برساند و حداقل روسیه، عراق و ایران با این موضوع مخالف هستند و این موضوع زمینه ای را برای همکاری فراهم کرده است. مسئله سوم این است که به هر حال داعش حتی در قفقاز و روسیه نیز زمینه ای را برای تهدید علیه روسیه در چچن، اینگوشیا و داغستان فراهم کرده است. همچنین در ایران نیز یک خطر جدی محسوب می شود. لذا بستری مناسب در عراق و سوریه نیز فراهم نموده و در حال فعالیت هستند. بنابراین تهدید جدی در داخل این کشورها زمینه همکاری مشترک برایشان فراهم شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به این تهدیدات، تا چه حدی ممکن است این همکاری های چهار جانبه افزایش پیدا کند؟
من فکر می کنم اگر واقعا الگوی همکاری پایه گذاری صحیحی داشته باشند و ضمن درک منافع متقابل هر چهار کشور زمینه ای را برای صلح و کمک به امنیت منطقه غرب آسیا فراهم کنند، این امر الگویی برای همکاری در سایر زمینه ها خواهد شد. باید دید که در سایر زمینه ها مثلا همکاری چهار جانبه منجر به یک پیمان منطقه ای یا تشکیل یک سازمان همکاری منطقه ای و یا یک نوع همکاری امنیتی محدود خواهد شد. همچنین باید دید چند کشور متناسب با نتایج کارکردی که در عراق و سوریه خواهد داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تهدید گروه های تروریستی تا چه حدی می تواند ابعاد همکاری های این چهار کشور را تشدید کند؟
به هر حال انگیزه اصلی این چهار کشور برای همکاری، همکاری امنیتی مشترک علیه تهدید مشترک به نام داعش و سایر گروهای افراطی تروریستی است. بنابراین به طور قاطع می توان گفت که در شرایط فعلی این همکاری ها عملا شکل گرفته است، فقط باید دید که آیا این همکاری ها دوام و یا تثبیت بیشتری پیدا خواهد کرد و به سمت همکاری در سایر زمینه ها پیش خواهد رفت. این تجربه بسیار مهمی می تواند بنیان همکاری های آینده را از این تجربه موجب شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به واکنش های انجام شده در طی یک هفته گذشته، نوع نگاه بازیگران بین المللی منطقه ای به این هماهنگی امنیتی علیه داعش و گروه های تروریستی چگونه است؟
آمریکا و فرانسه و تا حدودی انگلیس و بازیگرانی که در سوریه حاضرند مواضعشان به طور محسوسی تغییر کرده است. آنها تجربه لیبی را (که عملا با سرنگونی دیکتاتور منجر به روی کار آمدن دولت دموکرات نشد بلکه عملا لیبی را تجزیه نمودند.) دیده اند. آنها متقاعد شده که سقوط دولت اسد الزاما به یک دولت دموکراتیک در دمشق منجر نخواهد شد و پذیرفته اند که اسد در سوریه برکنار نشود. بنابراین نوعی همکاری با روسیه را آغاز کرده اند. اگرچه آنان اکنون از روسیه در بعضی موارد انتقاد می کنند، اما به نظر می رسد پشت صحنه یک نوع همکاری بین روسیه، آمریکا و فرانسه شکل گرفته و از پروازهایی روسیه در حمایت از اسد در برابر مخالفان تایید می کنند. لذا هر چند انتقاد میکند اما این امر رسانه ای است.
آنها نخست بر روی ادامه قدرت اسد ولو به شدت موقت؛ دوم، تشکیل یک دولت ائتلافی از مخالفان سکولار اسد؛ سوم، مقابله مشترک با داعش و گرایشات افراطی مذهبی؛ روسیه، فرانسه، آمریکا و انگلیس بر روی این سه اصل توافق کرده اند. در این بین همکاری ایران و عراق و دولت اسد نیز بسیار مهم است. در بعضی از موارد که دارای منافعات مشترک هستند این همکاری ادامه پیدا خواهد کرد و در بعضی موارد اختلاف نظر وجود دارد، مثلا انگیزه اصلی ایران از حمایت دولت اسد به دلیل خط مقاومت دانستن آن در برابر اسرائیل است. درحالی که روسیه انگیزه ای برای مقابله با اسرائیل ندارد و بیشتر به دنبال تثبیت قدرت در طرطوس (بندر مهم مدیترانه) و مانع از تشکیل قدرت طرفدار غرب در دمشق هستند. از طرف دیگر ایران به دنبال تشکیل دولت ائتلافی در دمشق نیست و بیشتر به دنبال چیزی هستند که اکثریت مردم از آن حمایت کنند . این اکثریت می توانند در یک انتخابات آزاد که زیر نظر سازمان بین المللی برگزار شده باشد، نیز مورد پذیرش ایران است. به هر حال اختلاف نظراتی در این زمینه ها وجود دارد ولی در کلیت (حذف داعش، ادامه دولت اسد) با یکدیگر هماهنگ هستند. آنها در مجموع به این نتیجه رسیده اند که دولت آینده سوریه نباید دولتی دست نشانده باشد و دولتی باشد که توسط مردم سوریه انتخاب شده باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه بازیگران عربی و ترکی به همکاری های چهار کشور چگونه است؟
کشورهای عربی بیشتر عربستان و مصر هستند از این هماهنگی چندان خوشحال نیستند، ولی برای مصریان قابل پذیرش است. چون آنها با روسیه رابطه خوبی برقرار کرده و نزدیک و روابط خود را با دولت سوریه نیز نزدیک کرده اند و با عراق نیز مشکلی ندارند. تنها مشکل مصر با ایران است. ولی عربستان اساسا دولت اسد را قبول نداشته و اصرار دارد که دولت اسد سرنگون شود. بنابراین همکاری چهار جانبه را تهدیدی علیه خود می داند. ترکیه نیز از طرفی با اسد مخالف است و نمی خواهد اسد بماند و از طرف دیگر همکاری بین عراق، ایران و روسیه منجر به گسترش نفوذ روسیه و ایران در منطقه شود که از این بابت نگران است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده این همکاری چگونه است و چه چالش هایی پیش روی آنها وجود دارد؟
به نظر من چون این همکاری ها تاکتیکی است همکاری های بلند مدت نخواهد بود بلکه موقتی و تا زمانیکه تکلیف دولت اسد و داعش و عملیات آن در عراق مشخص شود است. اما اگر همکاری ها ادامه پیدا کند و بتوانند موقعیت تثیبت کننده ای را در عراق و سوریه به وجود بیاورند، قطعا در بلند مدت در سایر زمینه ها نیز می تواند همکاری توسعه یابد و سایر زمینه ها را در بر بگیرد. من مطمئنم که این امر حساسیت های عربستان را بیشتر خواهد کرد اما ترکیه و مصر شاید ترجیح دهند حتی در بلند مدت موفق شوند بعدها به این گروه بپیوندند چون مناسبات هر دو با روسیه نزدیک است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در کوتاه مدت این ائتلاف می تواند چه تاثیری در سوریه و عراق داشته باشد؟
در کوتاه مدت موقعیت آقای اسد تقویت می شود و عملا این تحرکات روسیه موجب تقویت موقعیت روسیه است. از آن طرف نیز موجب تثبیت بیشتر شرایط در عراق خواهد شد . البته ریشه کن کردن جبهه النصره و داعش در عراق و سوریه کار بسیار مشکلی است. چون آنها علاوه بر مسائل نظامی و لجستیکی ریشه در فرهنگ و پشتیبانی فکری نیز در داخل دارند. از این جهت مقابله با آنها مشکل و زمان بر خواهد بود.
