مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
شواهد پراکنده حاکی از این است که در واقع برخی تندروهاي داخلي افغانستاني و از جمله تندروان طالبان با داعش در ارتباط هستند. در اين راستا با توجه به تحولات اخیر داعش برای بررسی علل و زمینه های گسترش حضور داعشو تاثیرات و پیامدهای آن در افغانستان گفتگویی با دکتر ميرويس بلخي کارشناس افغانستانی مسائل افغانستان داشته ایم:
واژگان کلیدی: عوامل گسترش حضور داعش در افغانستان، گسترش حضور داعش در افغانستان، حضور داعش در افغانستان، داعش در افغانستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه بسترهایی برای حضور داعش در کشور افغانستان فراهم است؟
در چهار دهه اخیر، افغانستان به عنوان بستر بالقوه برای افراطی های مسلمان در سراسر دنیا محسوب می شود. این عقبه استراتیژیک پس از تجاوز ارتش سرخ شوروی در سال 1979 میلادی به یک نقطه تلاقی تمام گروه های افراطی تبدیل شد. از فراری های اخوان المسلمین در مصر تا مبارزان فلسطینی، افراطی های شاخ افریقا، حوزه جنوبی شبه جزیره عرب، مسلمانان تحزیه طلب قفقاز شمالی، کشمیر در جنوب آسیا، دره فرغانه در آسیای مرکزی، قبایل پشتون نشین پاکستان و دیگر نقاط جهان اسلام زمینه پیکارجویی را در افغانستان مساعد دیده در این کشور سرازیر شدند. از این زمان تا اکنون، دو طرف خط فرضی دیورند در افغانستان و پاکستان، تنها نقطه اتصال افراطی ها بوده است. از این نقطه افراطی ها به نقاط دیگر جهان به ماموریت های خود می روند.
گروه دولت اسلامی عراق و شام یا داعش نیز بدون شک به عنوان یک جماعت جدید افراطی که براساس نقشه هایی تعدادی از بازیگران در منطقه خاورمیانه عربی به وجود آمده است، در دراز مدت این بستر مناسب را زود تر متوجه شده است. با توجه به این که اکثر رهبران طراز اول داعش از شاگردان رهبران طالبان در افغانستان بوده و به نوعی با افغانستان در ارتباط بودند. به همین لحاظ این ها از اهمیت افغانستان به عنوان یک عقبه مطئمن آگاه هستند.
این توجه به افغانستان از جانب داعش در زمانی صورت می گیرد که القاعده با بحران تعدد رهبری و طالبان به عنوان یک نیروی شکست خورده در اذهان پیروان آن تبدیل شده و نتوانسته است به اهداف اساسی برسد. به همین دلیل درز های بزرگ در میان صفوف طالبان ایجاد شده است. از آن طرف یک عده یاغیان و گروه های مافیای مسلح نیز با توجه به مشکلاتی که با حکومت افغانستان دارند در پی کسب یک حمایت قوی است که به زعم بسیاری از این ها، داعش می تواند این تضمین را بدهند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در بین طالبان چند دسته نگاه به داعش و جود دارد؟
طالبان مثل یک گروه متحد نیستند. پس از شکست و اتفاقات بزرگی که پس از 2001 در افغانستان و منطقه رخ داد باعث شد تا نگاه های متعدد در میان سطوح مختلف رهبری داعش به میان آید. به همین دلیل یک رهبری واحد در این گروه دیده نمی شود. یک عامل اساسی شکست فرایند صلح حکومت افغانستان با این گروه نیز در همین چندگانگی رهبری طالبان نهفته است. اما در قبال داعش به باور من، طالبان به سه گروه تقسیم شده اند؛ گروه نخست کسانی هستند که ادامه جنگ با حکومت افغانستان را به نفع خود و ملت افغانستان ندانسته و علاقمند مذاکره و صلح هستند. این گروه داعش را نیز تهدید بزرگی در برابر افغانستان می دانند. گروه دوم، پیروان ملامحمد عمر هستند که هنوز تعهد به رهبر خود را حفظ کرده و در برابر داعش قرار دارند. گروه سوم، کسانی هستند از طالبان ناراضی شده و به صورت پراکنده به سر می برند و به دنبال آن هستند تا حمایت داعش را جلب نموده، پرچم های سفید را به سیاه تبدیل کرده اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حال حاضر دیدگاه حزب اسلامی حکمتیار و گروه حقانی به داعش چگونه می باشد؟
حزب اسلامی گلبدین حکمتیار با بازی های طالبان در این اواخر از صحنه مبارزات به حاشیه رفته است. این امر برای رهبر این حزب که به صورت مستمر فراری بوده و تعامل با هیچ سازمان سیاسی و نظم سیاسی را نمی پذیرد، سخت تمام شده است. حکمتیار نیز به دنبال جلب حمایت یک نیروی قوی تر است تا یک بار دیگر وارد صحنه مبارزات مسلحانه شود و بار دیگر به عنوان یک رهبر قوی عرض وجود کند. به این دلیل داعش را یک فرصت طلایی شمرده و به دنبال آن شد تا مسئولیت شاخه خراسان داعش را بهعده بگیرد. برای همین دلیل از داعش حمایت کرد. با طالبان سر مخالفت نشان داد. اما فکر نکنم داعش برایش بها بدهد چون گلبدین برای ابوبکر بغدادی فرد مورد اعتماد نمی تواند باشد. داعش با چهره های جدید وارد میدان می شود و از نو نیرو استخدام می کند.
گروه حقانی رابط نزدیک با القاعده دارد و بیشتر تحت تأثیر این گروه است. این رابطه تاریخی است و از زمان جهاد در افغانستان شکل گرفته است. تعهد و رابطه نزدیک حقانی با القاعده و رهبران بعدی آن زمینه همکاری احتمالی آن را با داعش کم تر می سازد. بنابراین، در تضاد میان داعش و القاعده به نظر می رسد گروه حقانی از طالبان و القاعده حمایت کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه دولت افغانستان به داعش چگونه است؟
دولت افغانستان داعش را یک تهدید جدی بالقوه برای آینده امنیت کشور و منطقه می داند. متأسفانه منابع بالقوه در منطقه مرزی افغانستان با پاکستان و همچنان حضور افراطی های آسیای مرکزی در این منطقه باعث شده است تا رهبران افغان، داعش را دست کم نگیرند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چه شرایطی داعش در افغانستان سرکوب خواهد شد؟
افغانستان در شرایط کنونی با پنج سیستم امنیتی در پیرامون خود مواجه است. سیستم امنیتی جنوب آسیا، آسیای میانه، خاورمیانه، شانگهای و ناتو. این سیستم ها برعلاوه که با همدیگر سخت در تضاد هستند، در عین حال در درون خود نیز پرچالش هستند. این امر باعث می شود تا سرکوب داعش برای افغانستان سخت تر شود. یکی از راه های داخلی که افغانستان می تواند به تنهایی با تهدید داعش مبارزه کند این است که فرایند صلح با طالبان را جدی گرفته این نیروی مسلح را با حکومت جلب کند و با داعش و القاعده جنگ را به شدت ادامه بدهد.
حضور طالبان در حکومت افغانستان یکی از زمینه های مهم سربازگیری به داعش را تضعیف می کند و همچنان دو سازمان خارجی عربی یعنی داعش و القاعده را در برابر همدیگر قرار می دهد که باعث ضعف تدریجی و در نهایت نابودی داعش خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عواملی حضور داعش را در افغانستان گسترش می دهند؟
عوامل چندی است که باعث گسترش حضور داعش خواهد شد. از جمله؛ ضعف تدریجی طالبان، حضور گسترده افراطی های خارجی در مرز های افغانستان-پاکستان، ناتوانی نیروهای امنیتی افغانستان پس از خروج نیروهای بین المللی، فقر، قرائت نادرست از اسلام و همچنان حافظه تاریخی سنتی بیگانه ستیزی در افغانستان.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه مناطقی از افغانستان امکان حضور پررنگ تر داعش در آن وجود دارد؟
باتوجه به این که گروه طالبان بیشتر در جنوب و جنوب غرب افغانستان فعالیت دارند، داعش و داعشی ها ترجیح می دهند تا در مناطق شرق نفوذ نمایند. چون این گروه شمال و مرکز افغانستان را بستر مناسب فعالیت برای خود نمی بیند. اما دوستان آسیای مرکزی این گروه همچنان داعش را تشویق خواهد کرد تا در شمال افغانستان به مرور زمان مستقر شوند و از این طریق آسیای مرکزی را تحت نفوذ بگیرند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: حضور داعش در افغانستان چه پیامدهایی برای کشورهای همسایه افغانستان دارد؟
داعش تهدید برای افغانستان تنها نیست. همانطور که حضور این گروه در سوریه و عراق باعث شده تا تقریباٌ همه کشورهای عربی را با تهدید امنیتی مواجه بسازد، در افغانستان نیز این گروه به مرور زمان به اطراف کشور پراکنده شده ناامنی ها را در کشور های همسایه گسترش خواهد یافت. متأسفانه در کشور های همسایه افغانستان نیز ناراضی های زیاد هستند که به دنبال فرصت می گردند.
