دکتر احمد بخشی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مهم ترین اهداف و ابعاد سفر آقای پوتین به مصر
سفر پوتین به مصر اهداف دو جانبه است و نمی توانیم این سفر را تنها معطوف به روسیه یا مصر و سفر یک جانبه ای دانست. به طور کلی روابط دو جانبه آنها به وضعیت آنها در نظام بین الملل و بحث تحولاتی که اخیرا در دو کشور بوجود آمده است برمی گردد. مسئله اساسی این است که برای روسیه این سفر یکسری پیام داشت. مصر به عنوان یک شریک استراتژیک آمریکا و رژیم صهیونیستی محسوب می شد. چرا که از دهه هشتاد و نود و از زمان انور سادات روابط مصر با غرب یک روابط یک سویه بوده است و روسیه چندان جایگاهی را نداشته یا جایگاه کمتری داشته است. از طرفی دیگر با توجه به وضعیت در اوکراین و با توجه به تحریم هایی که کشورهای غربی و اروپایی برضد روسیه مسکو می خواهد این پیغام را برساند که دچار انزوا نیست و تحت تاثیر تحریم ها قرار نگرفته است. در عین حال همه ی کشورهای اروپایی و کشورهای آمریکایی یکسری تحریم ها را انجام می دهند. بنابراین روسیه می خواهد نگاهی به جنوب و شرق داشته و روابطی با جنوب وشرق برقرار کند. لذا اولین پیغام این روابط این است که روسیه می تواند روابطی با استراتژیک ترین شریک آمریکا و اسرائیل در منطقه برقرار کند.
دومین موضوع این است که با توجه به تحولاتی که در منطقه خاورمیانه رخ داده است روسیه به دنبال یک رفیق استراتژیک است و عملا مصر را جایگزین آن کرده است تا بتواند بحران خاورمیانه را به جای سوریه از مصر مدیریت کند. عامل سومی که ما می توانیم ترسیم کنیم. بحث منافعی در سال گذشته کودتا اتفاق افتاد است. آقای سیسی از روسیه دیداری داشت که در این دیدار، یکسری تفاهم نامه ها و قراردادهایی بسته شد که حداقل 2 میلیارد دلار ارزش داشت. پس عملا می تواند بحث فعالیت هایی مثل کمک های تسلیحاتی و تداوم آن مهم است.
در بعد دیگری مصر برای روسیه یک امنیت خاص دارد و یک منطقه توریستی برای اهالی روسیه محسوب می شود. فقط در سال گذشته در آمارها سه میلیون توریست روسی از مناطق توریستی مصر دیدن کردند و بسیاری از این توریست ها به دلیل اختلافاتی که با غرب و اتحادیه اروپا داشتند، مقاصد خود را سمت مصر تغییر دادند. از جمله فعالیت هایی که انجام شده است این است که دو کشور می خواهند به نحوی دلار را در مبادلات خود حذف کرده و روبل را جایگزین آن کنند. از طرف دیگر بحث پیمان نظامی وتسلیحات هسته ای بوده است که کمک به تسلیح نیروهای هسته ای مصر از سوی روسیه بوده است. بحث هدیه آقای پوتین به آقای سیسی به نام کلاشینکف یک استعاره از روابط روسیه با سایر کشورهاست که به کشورهای مختلف این را نشان می دهد که ما می خواهیم به شما کمک نظامی وتسلیحاتی کنیم. بنابراین طرفین به طور حتم ،غیر از منافع اقتصادی و استرتژیک به دنبال قراردادهای نظامی و افزایش گردش نظامی هستند.
آمریکا از روی کار آمدن یک دولت کارآمد حمایت می کرد اما عقیده داشت که به اخوان المسلمین خیلی فشار نیاید و ارتش را مطرح نکند. این موضوع خیلی به مذاق ارتش خوش نیامد، بنابراین کمک هایی که سالانه آمریکا به مصر انجام می داد، تحت شرایطی که تحولات سیاسی و روابط با اخوان بود، قرار گرفت.بنابراین این سیاست تحت حالت شرطی قرار گرفت. در این بین مصر هم به دنبال این است که در سیاست خارجی خود تنوع ایجاد کند و هدف از این روابط ، منافع دو جانبه ای است، که حاصل می شود. در اولین سفر کاری بعد از کودتا و دولت سیسی شاهد 50 درصد رشد صادرات روسیه به مصر هستیم و گردش مالی طرفین افزایش داشته است.
تاثیرات منطقه ای بین المللی افزایش مصر و روسیه
با توجه به این که خاورمیانه یک منطقه ی بین المللی است ، بنابراین هر نوع کنش و واکنشی می تواند بازخورد بین المللی داشته باشد و به طور حتم تاثیراتش خیلی گسترده است. از جمله تاثیراتش این است، که مصر احساس می کند که آمریکا آن بهایی را که در گذشته به مصر می داده است دیگر نمی دهد. در نتیجه مصر به دنبال این است که با روسیه ارتباط برقرار کند. ولی از طرف دیگر مصر به دنبال این است، که به آمریکا بفهماند که اگر شما روابط تان را کاهش دهید ما سطح روابطمان را افزایش می دهیم. بنابراین این بحث در روابط بین مصر و آمریکا می تواند علامت هشدار دهنده باشد. بدین معنا که مصر به عنوان یک منطقه ی استراتژیک است که هم آمریکا و هم رژیم صهیونیستی در آنجا تاثیر گذار بوده است. در بعد دیگری با توجه وضعیت در سوریه شاید روسیه بخواهد کمک هایی را که قبلا به سوریه داشته اشت به مصر دهد. بنابراین نقشی را که سوریه داشته است به سمت مصر شیفت پیدا کرده است و این تاثیر گذاری منطقه ای دارد. از طرف دیگر مهم ترین تاثیرش در سطح منطقه و بین الملل را می توان در یک جمله گفت، که مصر می خواهد یک وضعیت تعادلی بین نیروهای غرب و شرق برقرار کند. با توجه به تضادی که درآقای سیسی در سیاست خارجی اش نشان می دهد و می گوید من مستقلم، آنها هم نگاهی به غرب و هم نگاهی به شرق دارند.
اشتراکات مصر و روسیه در شرایط بین الملل و نظام بین المللی
نگاهی که این دو کشور به مسائل منطقه ای مثل داعش و گروه های افراطی دارند به هم نزدیک است. هر چند بعضی رسانه ها مثل ایران و رسانه های دیگر آقای مرسی را موثر تر می دانستند یا با خودشان همسو تر می دیدند. ولی به نظر می رسد، که آقای سیسی نگاه متعادل تری به مسئله دارد و این نگاه متعادل در روابط مصر و روسیه وجود دارد. از طرف دیگر بحث بر سر این است که طرفین می خواهند به گسترش روابط بپردازند و به روابطشان تنوع ببخشند. روسیه نگاهش به دغدغه های بین المللی است. مسئله دیگر منافع مشترکی است که طرفین دارند. این مسئله اساسی وجود که دارد که بین مصر و روسیه یکسری شکاف هایی وجود دارد که ناشی از دیکته کردن نگاه و ایدئولوژی امریکا به طرفین است.طرفین دوست ندارنداین نگاه وجود داشته باشد بنابراین به دنبال افزایش روابط خودهستند. جدا از همه این موارد همه ی کشورها دوست دارند روابط خود را افزایش دهند.برای این که منافع ملی خود را افزایش دهند. پس همه ی این کشورها به دنبال تنوع روابط در مناطق مختلف هستند.. پس ما نمی توانیم، روابط روسیه و مصر را به دلیل مشکل با آمریکا تحلیل کنیم. بلکه عواملی مثل منافع مشترک وتنوع همکاریها و از همه مهمتر روابط دو جانبه می تواند موثر باشد.
آینده ی روابط مصر و روسیه
وضعیتی که پیش می رود؛ بستگی به شرایطی طرفین دارد؛ یعنی نمی توانیم آینده روابط را خیلی قطعی پیش بینی کنیم. اما با توجه به این که هر دو طرف این منافع را به عنوان منافع دو جانبه مد نظر دارند، در راستای منافع دو جانبه تعریف شود. اکنون با چالش هایی که بین غرب و روسیه بوجود آمده است و شکاف ها بیشتر شده است. هرچند با تفاهم نامه صلح اوکراین کورسوی امیدی بوجود آمده است ،که این حالت جنگ و درگیری از جنگ گرم به جنگ سرد سمت و سو پیدا کند.. آقای سیسی به عنوان یک نیروی تعادل بخش هم به روسیه و هم به امریکا نگاه می کند. به نظر می رسد، که آینده روابط حداقل در کوتاه مدت این خواهد بود، که هم آمریکا و هم روسیه روابط خود را با مصر ادامه دهند. هرچند که مصر با دید بحث های تسلیحاتی یا کمک های هسته ای در ساخت نیروگاه به این روابط نگاه می کند. اما مسئله این است، که این روابط مصر یک علامت به آمریکا است، که شما باید پا پیش بگذارید و بسیاری از شعارها و دیدگاه هایی را که قبلا داشتید دوباره تداوم ببخشید. یعنی به نحوی مصر می خواهد به آمریکا اعلام کند، که ما خواستار تداوم سیاست های قبلی شما هستیم و اگر شما این کار را نکنید؛ ما به کشورهای دیگر گرایش پیدا می کنیم. درنهایت نگاه روسیه این خواهد بود که بتوانند منافع دو جانبه را داشته باشند. درعین حالی که پوتین و مدودف بعد از یلتسین درروسیه سیاست ناسیونالیزم روسی را مطرح کردند. آنها به دنبال این نیستند به سمت غرب و آمریکا گرایش پیدا کنند و شیفته آمریکا باشند، بلکه به دنبال این هستند که از غرب فاصه بگیرند اما این بدین معنا نیست که این ناسیونالیزم روسی تعارضی با نظام بین الملل از جمله آمریکا بر قرار کند.
واژگان کلیدی: تاثیرات منطقه ای افزایش مصر و روسیه، اشتراکات مصر و روسیه، مصر و روسیه، روابط مصر و روسیه
