مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا وزیران دفاع ایران و روسیه در پی مذاکره در تهران٬ موافقت‌نامه‌ای را امضا کردند که علاوه بر فراهم کردن بستر تقویت همکاری‌های دفاعی٬ می‌تواند اختلافات موجود درباره تحویل سیستم موشکی اس۳۰۰ به ایران را برطرف کند. پس از مذاکرات وزیران دفاع ایران و روسیه در تهران ٬ قرار شد که روابط دفاعی دو کشور تقویت شده و موانع موجود بر سر راه انتقال سامانه دفاع موشکی اس۳۰۰ به ایران برطرف شود.خبرگزاری دولتی ریا نووستی روسیه با تایید طرح مجدد موضوع انتقال سیستم دفاع ضدهوایی اس۳۰۰ به ایران گزارش داد که علاوه بر گام برداشتن در مسیر تقویت همکاری‌ها در زمینه اقتصاد نظامی و تکنولوژی‌های تسلیحاتی٬ ممکن است انتقال سیستم‌های دفاعی نظیر اس۳۰۰ و اس۴۰۰ به ایران هم در دستور کار قرار گیرد. گفتگوی زیر در همین زمینه برای بررسی بیشتر این امر است:
واژگان کلیدی: گسترش روابط روسیه و ایران ، روابط روسیه و ایران ، روابط دفاعی روسیه و ایران ، تحویل اس 300 ، ایران و روسیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: فراز و نشیب های روابط ایران و روسیه بعد از اعمال تحریم علیه روسیه چگونه بوده است؟
مناسبات ایران و روسیه در سال های اخیر به نحو قابل توجه ای گسترش داشته است، این گسترش هم در جهت آمد و شد مقامات سیاسی، امنیتی، اقتصادی و نظامی دو کشور است و هم در ارتباط با همکاری های دوجانبه ای که ایران در زمینه سوریه، مسائل هسته ای و یا توافقات اقتصادی ، بنابراین این موضوع ابعاد مختلفی را شامل می شود که نشان دهنده وجود اراده جدی برای توسعه مناسبات ایران و روسیه در کلیه زمینه ها است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: عواملی که منجر به افزایش روابط ایران و روسیه شده چیست؟
اولین علت آن شروع دور سوم ریاست جمهوری آقای پوتین در اردیبشهت ماه سال 1391بود . وی توجه ویژه ای را به همکاری های ویژه ای را بین ایران و روسیه نشان داد و علاقمند بودند که از فاکتور ایران برای تنظیم مناسبات کشورش با غرب استفاده کند. به نظر می رسد پوتین احساس می کرده است که برای نقش آفرینی بیشتر روسیه در سطح خاورمیانه و همچنین در سطح بین المللی، باید یارگیری های سیاسی جدید با کشورهایی مانند ایران، ونزولا داشته باشد و در مورد برخی از مناسبات خود با کشورهایی مانند مصر که –اخیرا یک قرارداد سه میلیارد دلاری با آن بستند- تجدید نظر کند. مسئله بحران در آذرماه سال 1392 در اوکراین به وجود آمد و حاصل آن ضمیمه کردن کریمه به خاک روسیه و در نهایت تحریم هایی بود که به وسیله غرب بر روسیه تحمیل شد، همه این ها بر روی توجه بیشتر روسیه برای داشتن مناسبات بیشتر با ایران تاثیر داشت. البته ایران نیز علاقمند به توسعه مناسبات خود -به دور از اینکه مناسبات ایران با غرب بهتر شود یا خیر- با روسیه بود از آن جهت که روسیه هم در مسائل دفاعی در تامین نیاز های ایران نقش خوبی دارد و از لحاظ اقتصادی نیز به دور زدن تحریم ها می توانست کمک کند و همه این شرایط دست به دست هم داده و شرایط را برای توسعه مناسبات دو کشور ایجاد کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: همکاری های نظامی دو کشور ایران و روسیه در چه محورهایی دنبال می شود؟
آنچیزی که اعلام گردیده است این است که روسیه و ایران در مبارزه با تروریسم، افراط گرایی مذهبی و توسعه طلبی آمریکایی ها و غرب در سوریه همکاری دو جانبه و نزدیکی داشته اند و همچنین مانور نظامی مشترکی توسط روسیه در آب های ایران و توسط ایران در آب های روسیه برگزار شده است و این همکاری ادامه خواهد داشت. در مجموع این دو کشور در حال جستجوی همکاری های جدید هستند. در مورد موضوع مهمی مانند S300 (که در سال های گذشته موضوع جدی در توسعه مناسبات نظامی – دفاعی دو کشور بوده است) به نظر می رسد در سفر وزیر دفاع روسیه به تهران، نیز یک راه حل قرار است بیاندیشند و احتمالا نهایی شود. زیرا بر اساس شکایتی که در دیوان داوری صورت گرفته است و هنوز باقی است، ایران 4 میلیارد دلار درخواست خسارت داده و قرار است بررسی و اعلام نظر شود. طبق توافق هر دو کشور در این سفر، روسیه اعلام کرد که این موضوعی است که هر دو کشور باید راهکار مشترکی برای آن بیابند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تا چه انداز S300 و یا S400 ممکن است به ایران تحویل گردد؟
در گذشته آقای مدودوف رئیس جمهور وقت روسیه به بهانه اینکه قطعنامه 1929 اجازه نمی دهد روسیه با ایران همکاری نظامی داشته باشد، این توافق را ملغی کرد. در حالی که با توجه به اینکه S300 یک موشک پدافندی است و علیه تجاوز هواپیماهای دشمن استفاده می شود و هیچ کاربرد آفندی که بتوان حمله متقابل علیه کشوری انجام داد یا روی آن کلاهک اتمی سوار کرد ندارد، بنابریان این بهانه مورد توجه نیست. در زمان آقای پوتین ابتدا اظهار داشتند موشک های آنتی2500 که موشک های شبیه S300 است را در اختیار ایران قرار دهند که ایران موافقت نکرد و محکم بر روی این مسئله ایستاد که طبق توافق باید طرفین به یکدیگر کمک کنند تا معضل S300 رفع شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا امکان تحویل S400 برای ایران وجود دارد؟
امکان چنین امری دور از ذهن است. با توجه به مجهز تر و پیشرفته تر بودن S400 بعید است در اختیار ایران قرار گیرد. این موشکی فقط در اختیار هند قرار گرفته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یک سال گذشته تا چه اندازه روس ها به واردات کالا از ایران نگاه مثبت دارند؟
در روسیه دیدگاه های متفاوت نسبت به ایران وجود دارد. برخی گرایش های غرب گرا به شدت مخالف با روابط با ایران هستند، برخی از گرایش هایی که به حزب کمونیست روسیه نزدیک هستند طرفدار افزایش مناسبات با ایران هستند و تکنو کرات ها که منفعت گرا بوده و عقیده دارند جایی که به نفع روسیه باشد باید با ایران رابطه برقرار کرد. دولت پوتین در سال های اخیر نشان داده است که به دنبال همکاری های جدی با ایران است اما تاکنون اقدام مورد توجهی صورت نگرفته است، صحبت ها و تفاهم ها انجام شده است اما در عمل چیزی مشاهده نمی شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع نگرش روس ها نسبت به آینده ارتباط با ایران چگونه است؟
در دو سندی که اخیرا انتشار یافته است یکی توسط سیاست خارجی روسیه (که آقای ایوانف رئیس آن است) و در آن به توسعه مناسبات با ایران تاکید شده بود وگفته شده بود ایران یک شریک منطقه ای مهم برای روسیه است، اما در دکترین نظامی روسیه که اواخر سال 2014 منتشر شد، تاکید خاصی بر روی مناسبات با ایران نیست. اینکه با ناتو روسیه بیشتر درگیر است و ناتو را دشمن می داند و تلاش می کند با توسعه ناتو مقابله کند بر روی آن این مانور داده شده بود. در مجموع به نظر می رسد موضوع مهمی برای ایجاد انگیزه نزدیکی بیشتر روسیه با ایران است. نه فقط ایران، بلکه روسیه هم با ایران، ترکیه، مصر، ونزولا، چین، برزیل سعی به نزدیکی روابط دارد و شاید به دنبال یارگیری بین المللی است برای مقابله جدی تر با فشار آمریکا و اتحادیه اروپا در مورد کریمه و اوکراین است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع نگاه روسیه در مورد آینده هسته ای ایران به چه سمتی پیش خواهد رفت؟
روسیه همواره در مورد فعالیت هسته ای ایران، در حد تحقیق و توسعه موافق بوده است اما با اینکه ایران بتواند در سطح صنعتی داشته باشد مخالف بوده است، زیرا هم ایران را به عنوان مشتری خود را از دست می دهد و هم به نوعی آن را برای خود یک تهدید علیه خود می داند. روسیه به دنبال انرژی هسته ای در سطح تحقیق و توسعه و در عین حال مناسبات کنترل شده ای نیز با آژانس بین المللی هسته ای است.یعنی آژانس بر کار ایران کنترل داشته باشد تا ایران صلاح هسته ای تولید نکند. از این جهت روس ها با این موضوع هماهنگ هستند. اما از جهت دیگر که مخالف ماجراجویی های غرب بوده و مخالف تحریم هایی هستند که خارج از قطعنامه های شورای امنیت است. در کل نگاه روسیه در این مورد با غرب زاویه دارد و به نظر می رسد در آینده روسیه به رفع مشکل هسته ای ایران کمک کند. بر خلاف عده ای که عقیده دارند به نفع روسیه است که اختلافات ایران با غرب در مورد مسائل هسته ای ادامه پیدا کند، به نظر نگارنده اگر مسائل هسته ای غرب با ایران برطرف شود، دست همکاری روسیه با ایران بازتر و بهتر می تواند با ایران در کلیه زمینه ها از جمله هسته ای همکاری داشته باشد به طوری که علاوه بر نیروگاه بوشهر قرارداد اجرایی بودن دو نیروگاه فاز 2 و 3 بسته شده است.
