مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
«عبدالله بن عبدالعزیز» شاه عربستان سعودی پس از سال‌ها بیماری و مرگ دو ولیعهد خود در ۳ سال گذشته، سرانجام در ۹۱ سالگی درگذشت. در پی این اتفاق، «سلمان بن عبدالعزیز» برادر عبدالله، شاه جدید عربستان شد و «مقرن بن عبدالعزیز» که جانشین ولیعهد بود، ولیعهد جدید عربستان لقب گرفت.7 تغییر مهم در مناصب عالی سلطنتی در عربستان و دور شدن مهره‌های شاه سابق از قدرت، حکایت از تغییراتی دارد.گفتگوی زیر در همین راستا است.
واژگان کلیدی: پیامدهای انتخاب پادشاه جدید عربستان، انتخاب پادشاه جدید عربستان، سلمان بن عبالعزیز، عربستان،
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اولویت و هدف اصلی خاندان سلطنتی آل سعود این است که قدرت را در دستان خودش حفظ کند. در این حال تاثیرات داخلی انتخاب پادشاه سلمان چیست؟
بر اساس قانون های سیاسی نوشته و نانوشته ای نظام سیاسی عربستان بعد ازمرگ پادشاه ولیعهد تعیین نمشود. بلکه از مدتها قبل، یعنی به محض اینکه پادشاهی می میرد و ولیعهدش به پادشاهی می رسد، ولیعهدش تعیین می شود و معمولا در یک خط اولاد ذکوری است که به سعودی ها و موسس عربستان سعودی منتهی می شود. بنابراین این امر یک سنت سیاسی جا افتاده در عربستان است.پس به این گونه نیست، وقتی پادشاهی مرد بر سرپادشاهی وی دعوا باشد بلکه اعضای خانواده پادشاهی، آن را با اجماع قبول می کنند. لذا بدون هیچ گونه چالش ظاهری معمولا ولیعهد پادشاه می شود . به نظر من سیاست حکومت در عربستان به گونه ای است، که ظاهرا این جانشینی بدون هرگونه مبارزه یا چالشی انجام می شود . این امر بستگی دارد که چه اتفاقاتی در درون بیفتد. یعنی پادشاه جدید عربستان سیاست ملک عبدالله را درگذشته ادامه دهد یا خیر. یا اینکه بخواهد تغییراتی دهد (مثلا،فرماندهانی را در ارتش یا گارد سلطنتی یا وزیر امور خارجه و یا وزارای کلیدی را تغییر دهد.) این مسائلی چالش زا خواهد بود. ولی در عین حال در خود جانشینی چالشی وجود ندارد و با اجماع ولیعهدی تعیین شده است و به بستگی به حالات روحی و روانی و نحوه تفکر و مدیریت دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تعیین پادشاه جدید چه تاثیرات منطقه ای دارد؟
به نظر می رسد، حداقل تا کوتاه مدت، سیاست هایی که ملک عبدالله داشته است، ادامه داشته باشد. وی مدتها مریض بود ومستقیما تاثیری نداشت. کسانی که صاحب قدرت بودند و سیاست عربستان را پیش بردند، در کوتاه مدت همان سیاست ها را پیش می برند. بنابراین تغییری چندانی نخواهد داشت. منتهی برای توزیع قدرت در داخل، کسانی که خود را ذی حق می دانند و کسانی که پیرامون ولیعهد بودند، امروزه سهمی در قدرت می خواهند. این امکان وجود دارد که یک فترتی بوجود آید. یعنی آن سیاست فعالی که در منطقه داشته است و سیاستی که در رابطه با ایران و سوریه و آمریکا پیگیری شود. تا استقرار پادشاه جدید و کسانی که سهم می خواهند، سهمشان داده شود و بنابراین مجددا سیاست حکومت استقرار پیداکند. امکان دارد دوران فترتی بوجود آید. یعنی مسائلی که در منطقه می گذشته خواه ناخواه بازیگری عربستان دچار فترت شوند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع نگاه محافظه کارانه پادشاه جدید عربستان، چه تاثیری بر ساختار خاندان سلطنتی عربستان دارد؟
آنچه که در داخل عربستان می گذرد، شاید دیگر قائم به شخص یا پادشاه نباشد. امروزه می بینیم، حق و حقوقی که زنان در عربستان میخواهند، نیازمند این است، که جامعه بازتری تدارک دیده شود. شیعیان در عربستان سهم خاص خود را از امتیازات مالی و آزادیهای اجتماعی و سهم قدرت می خواهند. همان طور که قبلا هم خیلی ها معتقد بودند، که سیاست خارجی عربستان، که در خارج از کشور نشان داده می شود، به گونه ای فرافکنی از مسائل خارجی و خطراتی که در داخل عربستان را تهدید می کند است. لذا آن چه که در در داخل عربستان در دراز مدت اتفاق خواهد افتاد، قائم به شخص نخواهد بود. جامعه ای است، که با توجه به ارتباطات جمعی روز و تاثیرات خارج از کشور بر این جامعه تاثیر گذار خواهد بود و ربطی به پادشاه و کسانی که در راس حکومت هستند، نخواهد داشت. این جامعه راه خود را می رود. اما این امکان وجود دارد، که دولت این حرکت شتابان را کند کند و بخواهد برای مدتی سهم قدرت یا سهم ثروت شیعیان را نادیده گیرد و به آنها ندهد، ولی در هر صورت این جریان تداوم خواهد داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به حضور پادشاه جدید، نقش بین المللی عربستان در بازار نفت، نگاه به اتحادیه اروپا و آمریکا و بازیگری جهانی، چه تاثیری می تواند داشته باشد؟
عربستان مثل هر کشوری در دنیای امروزه نمی تواند یک چرخش صد و هشتاد درجه با یک فرد جدید بزند. امکان دارد که یک فرد جدیدی برای اینکه یک جامعه بازتری را ایجاد کند و در سیاست های خارجی خود تغییراتی را ایجاد نماید بیاید. اما این در کوتاه مدت امکان پذیر نیست مگر این که فشارها به گونه ی دیگری باشد. ایشان می خواهند، همان سیاست ملک عبدالله را ادامه دهد، البته اخباری هم ، مبنی بر این که بعضی از آمریکاییها و مراجع قدرت، خیلی اعتقادی به پادشاه جدید از نظر فیزیکی و فکری ندارند وجود دارد. چون در سیاست عربستان آن طور که باید و شاید تاثیر گذار نبوده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به این وضعیت آیا این امر می تواند در بازار نفت تاثیر گذارد؟
امروز قیمت نفت کمی افزایش پیدا کرده است. درست است که عربستان با حراج نفت وکاهش قیمت نفت، جرقه ی کاهش نفت را زد. اما بعد ها خیلی عوامل دیگر روی این کاهش قیمت نفت تاثیر گذار شدند. یکی از این عوامل می تواند سیاست عربستان باشد. چون یک دوران فترتی وجود دارد. این امکان هست که یک جریان افزایشی بوجود آید که این جریان را خیلی کند خواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: حضور پادشاه جدید، در روابط با ایران چه تاثیری می تواند داشته باشد؟
این امر مستلزم این است، که ما از نظر روان شناختی و از نظرعملکرد این شخص در گذشته، و خصوصا افکاری که دارد، بیشتر مطلع شویم. آیا ایشان خطوط جدیدی را در سیاست خارجی در رابطه با همسایگان اعلام می کند یاخیر؟ هم اکنون عربستان در یک بازی تفوق طلبی در منطقه ایفای نقش می کند. به گونه ای که آنها به صورت یک کشور قدرتمند، برادر بزرگ کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، و کسی که در مقابل شیعه ی ایرانی می خواهد، که از بخش سنت و مردمان سنی در همه ی دنیا حمایت کند و آنها را تقویت نماید و خط مشی خود را در منطقه، اشاعه دهد. به نظر من این بازی در منطقه خاورمیانه، بین ایران و عربستان تداوم خواهد داشت. این طور نیست که این امر یک شبه برطرف شود و عربستان از تفوق طلبی خود در دنیای سنت، چه در بحرین ، عراق و سوریه و سایر کشورها. درمقابل ایران دست بردار باشد. این بازی شروع شده است. با این نیت هم بوده است، که در مقابل ایران از این ایدئولوژی وهابیت و ایدئولوژی سنی خود استفاده کند. وقتی این بازی تفوق طلبی تداوم پیدا کند. این امکان هم وجود ندارد که رابطه ی ایران و عربستان از این حالت کنونی خیلی سریع التیام پیدا کند و یا اینکه در یک جهت مسالمت آمیزتری ادامه پید کند. اما در کوتاه مدت تداوم پیدا خواهد کرد.
