پیامدهای افت جایگاه النهضه در انتخابات تونس

کوروش فخر طاولی

کارشناس آفریقا

تحلیل انتخابات مجلس در تونس

انتخاباتانتخاباتمجلسدرتونسرامیتوانازجهاتمختلفیکموفقیتبرایمردمتونسقلمدادکرد،چونهمتونسدرمیاناینچندکشورعضوبیداریاسلامی،دستکمموفقشدبااینانتخاباتگردشقدرتدموکراتیکراتااندازهایاجراکند و برای خودش بعد از قانون اساسی صاحب مجلس جدیدی شد و هم اینکه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری امیدواری ها به شرایط کشور مخصوصا در مقایسه با  شرایطی که بر مصر و لیبی حاکم است، بیشتر شده است.

از جهات دیگر برای احزاب این کشور می توان آن را یک موفقیت قلمداد کرد حزب  النهضه که از شاخه اخوان المسلمین است و در این فضای ضدیت با اخوان المسلمین درمنطقه و درجهان،  با وجود اینکه آرای اين حزب در مقايسه با دفعات گذشته کمتر بوده به هرحال جایگاه خود را در متن طبقه سیاسی و قدرت حاکمه توانست تثبیت کند. از این جهت مهم ترین رویکردی که می شود به این انتخابات داشت برگزاری توام با مشارکت قابل توجه مردم، که حدود 60 درصد اعلام شد و ادامه ی فرایند مردم سالاری در تونس است. در اين بين حزب نزدیک به آقای مزروقی و حزب نزدیک به رئیس مجلس در این انتخابات شرایط خوبی نداشتند و به نوعی پایگاه اجتماعی این احزاب جابه جا شده است.

علل حفظ نشدن جایگاه النهضه یا رويکرد اخواني

تحلیل نگارنده این است که النهضه خود نخواست و در واقع  با تمام قدرت وارد میدان انتخابات نشد، اگر این کار را انجام می داد در حقیقت شاید می توانست به یک پیروزی نزدیک نیز دست پیدا کند اما برای النهضه و آقای راشد الغنوشی جالب نبود که در این فضای ضد اخوانی دوباره مجبور شود قدرت را به دست بگیرد. خصوصا که تونس مشکلات اقتصادی – اجتماعی فراوانی دارد و النهضه به نوعی پیش بینی کرد که به سرنوشت مرسی و اخوان المسلمین در مصر دچار نشود.

دروهلهیاولعلتاستراتژیالنهضهپیگیریاهدافخاصخودبود. با توجه به رویکردی که آقای راشد و النهضه داشت‏ٌ، بر اساس آن از اصول خودش هم عقب نشيني کرد، حضور در اپوزیسیون فعلا براي آنها مناسب تر است. اگر فرض کنیم النهضه قدرت را در دست می گرفت می بایست به بحث حجاب ،بحث الکل و نوع توریسم رايج امروز در تونس رسیدگی می کرد. تونس اکنون شرایطی ندارد که النهضه بتواند اصلاحات احتمالی در اين بخش ها را اجرا کند.

از طرف دیگر احزاب لائیک و لیبرال یا متمایل به چپ فعالیت قوی داشتند.همچنین برخی کشورهای حوزه خلیج فارس (با توجه به اطلاعاتی که موجود است عربستان و امارات فعالیت گسترده و حضور فعالی از نظر کمک هاي مالي به احزاب رقيب التهضه داشتند)کمک هاي شاياني به اين احزاب داشتند که در موفقيت آنها تاثير داشت. اگرچه آرای حزب نداي تونس در رده بندی اول شد، اما بايد در نظر بگیریم، اين آرا به نوعی به ریزش آرای احزاب دیگر وابسته است.از این جهت خیلی هم نمی توان گفت که آرای حزب نداي تونس اصالت دارد در عوض آراي النهضه از این نظر دارای اصالت است.

علل بالا بودن آرای احزاب رقیب النهضه

یک دلیل فضای اسلام ستیزی یا بهتر بگوییم اخوان ستیزی حاکم بر منطقه و در داخل تونس در عمل فضاسازی و جوسازي علیه النهضه و فعالیت های احتمالی آن باعث موفقيت احزاب ديگر شد. موضوع ديگر خواست و اراده ی خودِ النهضه است. در عین حال شرایطی که به وجود آمده تا اندازه ی زیادی بیانگر واقعیت پایگاه اجتماعی احزاب نیز هست. برای اینکه در نهایت نمی توانیم در بهترین حالت بیشتر از 30 تا 40 درصد پایگاه اجتماعی را در تونس مربوط به النهضه بدانیم. همچنان که در مصر نیز این شرایط را شاهد بودیم. یعنی چیزی که اتفاق افتاد تا اندازه ی زیادی منطبق با واقعیت گرایش های سیاسی مردم تونس است.

تاثیر نتایج انتخابات بر سیاست های اجتماعی –سیاسی – امنیتی در داخل تونس

از نظر امنیتی فضا روبه بهبود خواهد بود. این فضای اعتماد نسبی به تحول تونس در جهات مثبت کمک مي کند.  وقتی شرایط تونس را نگاه می کنیم نمی توانیم بدون مقایسه با شرایط مصر و لیبی آن را در نظر بگیریم از این جهت با توجه شرایط این دو کشور که لیبی هرج و مرج تقریبا کاملي را تجربه مي کند و در ديگري يعني مصر  عملا پروژه ی سرنگونی دیکتاتورها و نظامیان در آنجا نافرجام مانده است و دوباره نظامیان قدرت را در دست گرفتند، در اين بين تونسی ها خوشحال هستند که به اين سرنوشت دچار نشدند و  از این نظر راضی هستند اما دولت جدید آقای جمعه و یا هر شخص دیگری که نخست وزیر شود شرایط بسیار سختی  از نظر چالش های اجتماعی – اقتصادی و  انتظاراتی  مردم دارد .

اگر بخواهیم تاثیر انتخابات كنوني را  در انتخابات ریاست جمهوری نگاه کنیم، بايد گفت پیش بینی انتخابات ریاست جمهوری کمی سخت است. اما گمان من این است که تقریبا همین گرایش ها را در انتخابات ریاست جمهوری شاهد خواهیم بود . لذا اعتقاد دارم که النهضه راهبردش عدم حضور پررنگ در صحنه نداشته است  و سعی مي کند بیشتر با آثار اخوان ستیزی مقابله و بحث تثبیت قدرتش و تثبیت حضورش در  صحنه سیاسی و اجتماعی را پي گيري نمايد،بنابراین در انتخابات ریاست جمهوری هم همین رویکرد را خواهد داشت و قاعدتا رقابت تنگاتنگی ایجاد خواهد شد و در نهایت نامزدی که قاعدتا از النهضه نخواهد بود به قدرت خواهد رسید.

تاثیر بین المللی نتایج انتخابات تونس

به هرحال اتفاقی که افتاده است یا خواست اکید مردم تونس بوده یا اینکه تحت تاثیر جریان ها و تحولات منطقه ای  اتفاق افتاده،  به عنوان یک الگو در منطقه مطرح می شود. تونس در مقام مقایسه با مصر و لیبی، توانست امتیاز بیشتری به دست آورد و از این جهت تا اندازه ای  گرایش نوع حکومت تونسی که در آن حزبي قدرتمند از نظر پایگاه اجتماعی به نام النهضه هم حضور دارد رشد و نمو پیدا می کند و به عنوان يک الگو مطرح می شود. از این جهت در سطح بین المللی با توجه به نزدیکی عقیدتی و فکری که النهضه و آقای راشد در قبال آقای اوجالان و حزب حاکم بر ترکیه و رویکرد اخوانی ترکها  این گرایش را بیشتر در منطقه مورد توجه قرار می دهد.

انتخابات و تاثیر بر سیاست خارجی تونس 

تونس کم کم جایگاه تثبیت شده خودش را در صحنه بین الملل پیدا می کند. از یک طرف انتخابات  امتیازي برای تونس است و به عنوان یک کشور باثبات مقبولیت جهانی بیشتری پیدا می کند، از طرف دیگر حل این قضیه به تونس کمک خواهد که برخی حمایت های جهانی مخصوصا از طرف سازمان هاي اقتصادي جهانی مانند بانک جهانی و صندوق بین المللی پول را شاهد باشیم که اگر دولتمردان آن بتوانند از این منابع احتمالی به خوبی استفاده کنند. لذا شرایط تونس بهتر خواهد شد. از طرف دیگر با توجه به نشانه هایی که وجود دارد قابل پیش بینی است که تونس یک گرایشی نیز به سمت شرق داشته باشد و با ثبات نو یافته ای به سمت کشورهایی مانند روسیه، چین و حتی جمهوری اسلامی ایران هم روي بياورد و بتواند در صحنه بین الملل همکاری خوبی داشته باشد و کم کم راه خود را پیدا کند.

سناریوهاي فراروی حزب النهضه تونس

آقای راشد الغنوشی و دوستان وی، سال های طولانی زندان و تبعید را تجربه کردند و گمان می کنم دیگر نمی خواهند دچار آوارگی شوند. الغنوشي و هم کيشان سياسي وي  شرایط خودشان را نسبت به گذشته می سنجند و دوست دارند که حضور و فعالیت سیاسی شان تثبیت شود و افکار و ایده های خود را به تدریج با توجه به مهیا بودن شرایط اجتماعی پیش ببرند. از طرف دیگر هم می شود تصور کرد که اساسا اخوان المسلمین از نوع تونسی و النهضتی در واقع حزبی است که در سیاست خارجی روابط با رژیم صهیونیستی را مجاز می بیند. در بحث داخل حجاب و الکل مطرح نیست، در این سناریو باید بپذیریم که در واقع اگر نگوییم نسخه جدید اخوان المسلمین است می توانیم بگوییم اما نسخه ای است که به تیپ اخوان المسلمین ترکیه بسیار نزدیک است.

واژگان کلیدی: پیامد‏‎ٌ، النهضه، انتخابات تونس،  تونس ، اخوان