مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
آخرین دور از مذاکرات هسته‌ای بین ایران و شش قدرت جهانی تا پیش از سر آمدن ضرب‌الاجل 20 جولای (29 تیر)، و نگارش پیش‌نویس توافقنامه هسته‌ای بین‌المللی با عنوان برنامه مشترک جامع اقدام آغاز شده است.در این بینمذاکرات هسته‌ای کشورمان و شش قدرت بزرگ جهان آغاز شده و به نظر میرسد ظرفیت غنی‌سازی ایران، رآکتور آب سنگین اراک، جدول زمان بندی رفع تحریم‌ها و اولویت‌ها و همچنین مدت زمان توافق نهایی از مهمترین محورهای اختلافی در مذاکرات است. در همین راستا برای بررسی بیشتر این مذاکرات گفتگویی با دکتر علی خرم نماینده پیشین ایران در وین داشته ایم:
واژگان کلیدی: چالش ها ی مذاکرات هسته ای، چشم انداز مذاکرات هسته ای ایران و پنج به علاوه یک؛ مذاکرات هسته ای ایران و پنج به علاوه یک، مذاکرات هسته ای
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در نگاه نخست نگاه بازیگران مختلف اروپایی و امریکایی به روند مذاکرات هسته یا تا آخر تیر ماه چیست؟
نگاه اروپایی ها و امریکایی ها به این مذاکرات است که از تنش و چالش جلوگیری کنند. تلاش آنها در این مدار است که این موضوع را مسالمت آمیز حل کنند. اکنون گروه پنج به علاوه یک برای اداره صلح آمیز جهان نیاز به پادرمیانی در موضوع هسته ای و پایان یافتن آن دارند. لذا از نگاه شورای امنیت این امر نوعی تمایل نیست بلکه نوعی وظیفه است. به این خاطر اکنون سمت و سوی نگاه آنها به حل موضوع هسته ای ایران است. یعنی امریکایی ها در ده سال پیش در جهت در جهت درگیری تلاش داشتند، اما اکنون اینگونه نیست و به سوی حل صلح آمیز حرکت میکنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:مهمترین امتیازهایی که طرف مقابل و غربی ها از ایران در شرایط کنونی طلب می کند چیست؟
موضوع بر سر این امر است که ایران ادعای صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای خود را اثبات کند و در جهت این اثبات ایران گام هایی بردارد .لذا ایران هم باید در اثبات این موضوع باشد و برنامه جامعه هم در همین راستا است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا می توان گفت اختلافی در بین کشورهای طرف مقابل ایران در رویکرد به مساله هسته ای وجود دارد؟
اختلاف در کلیت امر وجود ندارد، اما در بین کشورهای غربی کشورهایی دوست دارند که ایران بدون فعالیت هسته ای باشد اما از منظر واقع گرایی می دانند ایران این فن و دانش هسته ای را به دست آورده است در نتیجه نمی توانند بگویند ایران بدون این فن و دانش باشد. چنانچه امریکایی ها در گذشته و در آبان ماه اعلام کردند که امریکا نمی تواند دانش هسته ای را از ایران پس بگیرد. لذا آنها به متوقف نکردن اصل فعالیت هسته ای ایران گرایش دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی وضعیت مذاکرات هسته ای با چه چالش هایی روبرو است؟
نفس مذاکرات چانه زنی و قانع کردن و به دست آوردن رضایت طرف مقابل است. در نتیجه اکنون ایران هم در مورد هر موضوع دیگر هسته ای چنین امری را مد نظر دارد. در واقع طرف مقابل تلاش میکند ایران را قانع کند و رضایت ایران را به دست اورد. پس هر دو سمت تلاش میکنند تا در جایی مرز مشترک به دست آورند و مذاکرات به پایان رسد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:بحث حقوقی نگارش توافق هسته ای تا چه حدی میتواند به عنوان چالش عمده تا پایان مذاکرات باشد؟
از نظر حقوقی هیچ مانعی برای توافق طرفین وجود ندارد و حقوق بین الملل راه های مسامات آمیز را توصیه میکند و نقشی در موضوع ندارد. یعنی هر گونه تفاهمی که ایران با طرف پنج به علاوه یک اگر منافع دو طرف برآورده شده باشد از نظر حقوقی مورد تایید است. در واقع اختلاف های حقوقی نمی تواند توافق را به عقب اندازد بلکه بیشتر چالشها و اختلاف های سیاسی بین اعضا است که میتواند موجب تعویق مذاکرات گردد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:چه عواملی میتواند مذاکرات را به شش ماه دوم بکشاند؟
اگر از یک سو ایران به دنبال منافع و امنیت ملی خود است و از سوی دیگر هم طرف مقابل هم به دنبال منافع خود هست اما اگر یکی از طرفین بخواهد زیاده خواهی کنند و یا واقعیت را در نظر نگیرد ممکن است کار به بن بست رسد. مثلا اگر کسانی باشند که فکر کنند ایران فاقد فعالیت هسته ای باشد و اصراری در این حوزه وجود داشته باشد مذاکرات می تواند متوقف گردد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:در شش ماه گذشته ما شاهد سنگ اندازی های فرانسه و برخی دیگر از بازیگران بوده ایم. در شرایط کنونی با توجه به مهلت تیرماه مذاکرات هسته ای چه کشورهایی میتوانند موجب عدم توافق ایران با پنج به علاوه یک گردند؟
در مورد کشورخاصی نمی توان بدین گونه سخن گفت. چرا که رفتارهای کشورها نوسان دارد، اما واقعیت این است که نوعی رقابتی بین فرانسه و امریکا وجود داشته باشد که در گذشته هم نمود پیدا کرده است. فرانسوی ها در دورانی که امریکایی ها مخالف روند مذاکرات هسته ای بودند موافق این روند بودند، اما اکنون و با وجود موافقت امریکیایی ها تلاش میکنند نقش مخالف را بازی کنند. در واقعیت امر بیشتر به تضاد بین امریکا و فرانسه ناشی میشود و شاید ربطی به موضوع ایران نداشته باشد. از سوی دیگر فرانسویها گاهی وقت ها سخنان و رویکردهای اسرائیل را نمایندگی میکنند و سخنان آنها را تکرار میکنند. سال گذشته هم این داستان تکرار شد و وزیر خارج فرانسه باعث شد تا مذاکرات به عقب افتد. لذا شاید موضوع کنونی جنبه ای کلی دارد و ممکن است در موارد خاصی فرانسه نکته نظری را بگوید و اما این امر از سوی غرب تصحیح شده است. سال گذشته هم نخست و فرانسه اشکالی را ایجاد کرد اما امریکایی با مذاکره اشکال را رفع کردند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا روسیه و چین در شرایط کنونی حاضر به پایان دادن به توافقنامه هسته ای هستند یا اینکه تلاش میکنند سنگ اندازی کنند مذاکرات به شش ماه دوم کشیده شود؟
قصد سنگ اندازی توسط روسیه و چین در مذاکرات هسته ای کنونی وجود ندارد. روسیه و چین عموما به مذاکرات هسته ای مثبت نگاه میکنند.اما تا زمانی که موضوع به راه حل نهایی نرسیده است، منافع تک تک کشورهای دقیقا روشن نمیشود. یعنی از نظر کلی روسیه و چین با مذاکرات همراهی می کنند و تاکنون هم هیچ گاه نقش منفی بازی نکرده اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:نقش اسرائیل در شرایط کنونی چیست؟
در شرایط کنونی اسرایئل قصد چنین قصد مختل کردن و بر هم زندن روند مذاکرات را دارد و تلاش میکند ایران هیچ فعالیت هسته ای نداشته باشد. اما چون نگاه اسرائیل نگاهی غیر واقع بینانه است از سوی فرانسه هم نمی تواند مطرح گردد چرا که منزوی میگردد. بدین خاطر اسرائیلی ها هم میدانند این موضوع عملی نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:اگربه سرانجام مذاکرات هسته ای در هفته های باقیمانده نگاه کنیم به نگاه شما درچه صورتی مذاکرات ایران و غرب به توافق جامعه هسته ای می انجامد؟
اگر ایران و غرب و یا گروه پنچ به علاوه یک واقع گرا باشند می توانند به نتیجه رسند. همچنان که قبلا هم به نتیجه رسیدند. آنچیزی که از سمت ایران جستجو میکنم منافع وامنیت ملی کشور و فعالیت هسته ای ما متوقف نگردد اما این چیزی که از سمت غرب دنبال میگردد با اینکه نگاهی به صلح جهانی دارند یا ظاهرا اینگونه مینگرند نکاتی را مد نظر دارند و تلاش هایی میکنند، اما تاکنون مخالفت جدی نکرده و در چارجوب همکاری قرار نگیرند. یعنی با تمام پستی و بلندی ها روند کلی بر اساس همکاری بوده است. این بار هم با حدی از نوسان راه اصلی طی خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا ممکن است مذاکرات نیازی به تمدید نداشته باشد؟
مذاکره زمان نمی شناسد و مذاکره بستگی به این امر دارد که دوطرف راضی براین امرند لذا نمی توان گفت که مذاکره حتما در شش ماه اول یا دوم تمام گردد.همچنین هیچ الزامی وجود ندارد که مذاکرات در تیرماه تمام گردد ولی تلاش طرفین این است که مذاکرات تا قبل از پایان تیرماه به پایان رسد.
