مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیان رخداد
برگزاری یا عدم برگزاری کنگره ملی کرد در اربیل طی ماههای اخیر به یکی از موضوعات و سوژه های داغ مرتبط با تحولات کردها در اقلیم کردستان عراق تبدیل شده است که با وسواس و حساسیت خاصی هم از سوی دولت های منطقه و بخصوص همسایگان اقلیم و نیز رسانه های بین المللی دنبال می شود. کنگره ای که تا کنون زمان برگزاری آن چند بار به تاخیر افتاده است و هنوز تاریخ دقیق جدیدی برای برگزاری آن اعلام نشده است اما با این حال به نظر می رسد سال 2014 سالی خواهد بود که سرانجام کنگره مذکور در اربیل تشکیل خواهد شد. به همین دلیل و برای بررسی هرچ بیشتر چگونگی، اهداف و پیامدهای برگزاری این کنگره به سراغ پروفسور نادر انتصار استاد ایرانی روابط بین الملل در دانشگاه آلابامای جنوبی رفته ایم تا دیدگاههای این تحلیلگر مسائل کردها را در این خصوص بشنویم، آنچه که در ادامه خواهد آمد مشروح گفتگو با این نویسنده کتاب «سیاست کردها در خاورمیانه» است:
واژگان کلیدی: کنگره ملی کرد، کردستان عراق، کردستان ترکیه، کردستان سوریه، روابط ترکیه و حکومت اقلیم کردستان عراق
همانطور که مستحضرید طی هفته های آینده کنگره ای تحت عنوان کنگره ملی کرد در اربیل برگزار می شود، لطفا بفرمایید بگویید پیش از این کردهای چهار کشور ایران، ترکیه، سوریه و عراق آیا سابقه برگزاری چنین کنگره هایی داشته اند؟
تشکیل کنگره ملی کرد به سال 1985 میلادی باز می گردد بین سال های 1985 و 1998 چهار جلسه عمومی این کنگره در شهرهای مختلف اروپایی برگزار شدند که در این جلسات تعداد زیادی از کردها از کشورهای مختلف شرکت کردند اما اثرات چندانی نداشتند و بطور کلی حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) آن جلسات را به کنترل خود در آورده و بطوریکه این جلسات تبدیل به بازوی سیاست ها پ.ک.ک شدند. در سال 1999 عهدنامه مفصلی که اهداف کنگره ملی کرد را مشخص می کرد تدوین شد و بعد از آن این عهدنامه تا منشور چندین بار تجدید شد. فرق کنگره ملی کرد که در اربیل برگزار خواهد با دیگر جلسات سال های گذشته این است که قرار است کنگره اربیل از زد و خورد ایدئولوژیکی و سیاسی خود را دور نگاه دارد و اهداف دراز مدت کردهای منطقه را در چارچوب اهداف بازیگران سیاسی و یا کشورهای دیگر منطقه توجیه نماید. یعنی کنگره اربیل قرار است که اولین کنگره فراحزبی باشد.
مهمترین حامیان برگزاری این کنگره چه کسان و یا گروه هایی هستند؟
مهمترین حامیان کنگره اربیل دولت اقلیم کردستان عراق و شخص آقای مسعود بارزانی رهبر آن هستند که در برگزاری این کنگره نقش عمده ای داشته و خواهند داشت. البته گروه های دیگر کرد بخصوص کردهای ترکیه هم از حامیان اصلی برگزاری این کنگره هستند. نمایندگان احزاب کرد سوریه نیز در این کنگره شرکت خواهند کرد. شواهد امر این طور نشان می دهد که بجز نمایندگان کردهای ایران که در تبعید هستند یا بیشتر در خارج از کشور اقامت دارند، گروههای کرد داخل ایران و گروه های کردی که حوزه اصلی فعالیت آنها در داخل کشور است در این کنگره حضور و مشارکت چندانی نخواهند داشت.
مهمترین اهداف برگزارکنندگان و شرکت کنندگان در کنگره چه هست؟
همانطور که قبلاً به آن اشاره کردم مهمترین هدف این کنگره گردهمایی کردهای منطقه ای دور از تضاد ایدئولوژیکی و حزبی و تدوین اساسنامه ای است که مورد قبول همه گروه ها باشد و همچنین کشورهای منطقه را از اهداف کردها آگاه سازد و کردها را به عنوان بازیگران مهمی در منطقه به سایر کشورهای منطقه بشناساند.
کنگره مذکور آیا باعث حرکت مساله کرد به سوی آَشتی و صلح از سوی چهار کشور دارای جمعیت کرد می شود و یا برعکس تنش ها و حساسیت ها را بیشتر می کند؟
این بستگی به این دارد که بیانات و پایان نامه هایی که تدوین می شوند چگونه باشند و کشورهای منطقه چه برداشتی از آنها داشته باشند یعی اگر سخنرانی ها و بیانات از طرف کشورهای منطقه تهدیدآمیز تلقی شوند، تنش ها و حساسیت های بیشتر خواهند شد. برعکس اگر جو حاکم در کنگره به سوی صلح و آشتی گرایی پیش رود، اثر مثبت کنگره بیشتر خواهد بود.
برخی اخبار رسانه ای حاکی از آن است که ترکیه احتمالاً نمایندگانی را به این کنگره اعزام می کند، برخی معتقدند ترکها در حال تلاش هستند تا پیکان این کنگره را علیه ایران نشانه روند، و از آن به نفع خود بهره برداری کنند، ارزیابی شما در این خصوص چه هست؟
برداشت من این است که ترکیه دو هدف را دنبال می کند هدف اول تا آنجا که برایشان ممکن باشد کنترل کنگره خواهد بود. هدف دوم آنها ایجاد شکاف بیشتر بین ایران و کردستان عراق است تا از این طریق پایگاه خود را در شمال عراق تقویت کنند. ترکیه کردستان عراق را به عنوان حیاط خلوت خود به حساب می آورد و تا آنجایی که می تواند هدفش کنترل این به اصطلاح حیاط خلوت خودش است.
مهمترین پیام احتمالی کنگره مذکور برای کشورهای منطقه و نظام بین الملل چه خواهد بود؟ آیا به راستی همانطور که برخی رهبران کُرد مدعی هستند اینک کردها تبدیل به یک بازیگر مهم در خاورمیانه شده اند؟
همانطور که اشاره کردم یکی از اهداف مهم کنگره ملی کرد در اربیل فرستادن پیامی به کشورهای منطقه در مورد نقش سازنده ای است که کردها می توانند در منطقه بازی کنند. اگر به برخی از بحران های منطقه ای مانند آنچه که در سوریه می گذرد نگاه کنیم می توانیم بگوییم که کردها نقش مهمی در این مورد بازی می کنند. ولی با مقایسه با سایر کشورهای منطقه هنوز کردستان عراق در موقعیتی نیست که به عنوان بازیگری اصلی در خاورمیانه بتواند نقشی دراز مدت ایفا کند.
با توجه به تحولات مختلفی که در چند سال اخیر در خصوص کردها در عراق، ترکیه و سوریه رخ داده است، به نظر شما جمهوری اسلامی ایران می بایست چه سیاست هایی برای فرصت سازی از این تحولات و نیز مقابله با تهدیدات احتمالی آن اتخاذ کند؟
بطور کلی سیاست جمهوری اسلامی در این مورد سیاست محتاط گرایی بوده است و بیشتر به سیاست منفعل تا یک سیاست متحرک شبیه بوده است. یعنی بیشتر اوقات، ایران منتظر می ماند تا اتفاقی بیافتد و بعد بر طبق آن اتفاق عکس العمل نشان می دهد. لذا ایران تاکنون نتوانسته است که برای پیشبرد اهداف خود فعال باشد و میدان را به ترکیه و یا حتی کشورهای دیگر منطقه واگذار کرده است. ایران باید بعد از سقوط صدام روابط حسنه ای با تمام گروه ها ایجاد می کرد و بخصوص پایه های سیاسی قوی را در کردستان عراق ایجاد می کرد. یعنی ایران باید وزن سیاسی خود را طوری تعیین می کرد که می توانست به عنوان یک میانجی معتبر بین گروه های مختلف در عراق شناخته شود. لذا به نظرم هم اینک نیز ایران می بایست در چنین مسیری گام بردارد و همزمان با همه گروه ها روابط گرم و دوستانه برقرار سازد تا وزن و حکمیتش از سوی بیشتر گروهها به مرور زمان پذیرفته شود در صورت وقوع چنین وضعیتی، این به معنای افزایش احتمال حاکم شدن دیدگاهها و منافع ایران در این منطقه خواهد بود که طبیعتاً از میزان دغدغه ها و نگرانی هایش نیز خواهد کاست.
گفتگو از اردشیر پشنگ
