مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
نوری مالکی نخست وزیر عراق در راس هیاتی عالی رتبه وارد تهران شد. اين امر در حالي است كه تا انتخابات سراسری در عراق بیش از 5 ماه زمان باقی نيست و سفر مالكي هم بعد از چند ماه از رياست جمهوري آقاي روحاني در ايران است.در اين حال براي بررسي بيشتر اهداف سفر مالكي به تهران گفتگويي با دكتر حسن هاني زاده داشته ايم:
واژگان كليدي: اهداف سفر نوري مالكي به تهران، نتايج سفر نوري مالكي به تهران، روابط ايران و عراق، سفر نوري مالكي به تهران
مركز بين المللي مطالعات صلح: نتايج كلي سفر مالكي به تهران در شرايط كنوني چيست؟
سفر آقاي مالكي به تهران داراي اهميت ويژه اي بوده و سفر وي به ايران عمدتا بر محور پنچ پرونده كلي قرار داشت. پرونده نخست مربوط به مساله ناامني ها در عراق است. در اين حال بايد گفت با توجه به اينكه بحران سوريه تاثير فزاينده اي روي ناامن شدن عراق داشته است، لذا آقاي مالكي تلاش كرده است تا از راه مشاركت فعال جمهوري اسلامي ايران در تشكيل كنفراس ژنو دو همچنين يافتن راه حلي براي حل مسالمت آميز سوريه با مسئولان جمهوري اسلامي ايران گفتگو و بحث كند. در موضوع دوم با توجه در به در پيش بودن انتحابات عراق و وجود شكاف بين جريانهاي شيعي در عراق كنوني و اينكه برخي از جريان هاي غير همسو با جمهوري اسلامي در عراق ممكن است در انتخابات آينده پارلمان عراق به اكثريت دست يابيد اين بحث مورد بررسي قرار گرفت. يعني با توجه به اينكه جمهوري اسلامي ايران هرگز تلاش نخواهد كرد در انتخابات عراق وارد شود، اما به نظر ميرسد كه جمهوري اسلامي ايران ميتواند بر روي برخي از رهبران جريان هاي شيعه عراق تاثير گذار باشد. موضوع سوم پرونده سوريه است در اين بايد گفت طولاني تر شدن پروسه درگيري ها در داخل در سوريه اين امر قطعا بر امنيت منطقه تاثير گذاشته و شرايطي را فراهم خواهد كرد كه اين بحران به همه كشورهاي همجوار سوريه نفوذ كند و تاثيرهاي منفي باقي گذارد. چنانچه اين امر بر لبنان و عراق هم تاثير گذاشته است. لذا آقاي نوري مالكي به دنبال راهكاري سياسي براي بحران سوريه در گفتگو با تهران بود. جدا از اين موضوع اختلاف بين عراق و تركيه بر سر مساله دخالت تركيه در برخي از مسائل داخلي عراق بويژه تلاش تركيه براي خريد نفت اقليم كردستان عراق و نگراني دولت مركزي عراق اكنون آقاي نوري المالكي تلاش ميكند تا از طريق جمهوري اسلامي ايران نوعي همگراي و وفاق بين كشورهاي منطقه بويژه عراق و تركيه ايجاد كند. نتيجه ديگر در اين سفر مساله لايروبي اروند رود بود. با توجه به اينكه اروند رود رودخانه اي مهم و آبراهي بزرگ بين ايران و عراق است و بر اساس موافقنامه سال 1975 الجزاير دو كشور مي بايستي لايروبي اين آبراه را به عهده داشته باشند، آقاي مالكي موافقت خود را براي لايروبي مشترك اروند رود اعلام كرد تا بتواند در آينده مساله بهره برداري از آبراه اروند رود و كشتيراني و تبادل تجاري در اروند رود را آسان كند. اين گذرگاه آبي دو كشور را به خليج فارس متصل ميكند و از اهميت بالايي برخوردار است و احتمال دارد كه دفتر مشترك ايران و عراق در امور اروند رود بار ديگر در بين دو كشور ايجاد گردد. اين دفتر در گذشته داراي دفتري در مقر خرمشهر بود و دو كشور مسائل مشترك در مورد آبراه اروند رود را از راه دفتر مشترك ايران و عراق در امور شط العرب اداره ميكردند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: حضور نوری مالکی در قدرت به مدت دو دوره متوالی و سفر وي به تهران پس از سفر به امریکا از نگاه برخي رایزنی با ایران و حمایت منطقه ای برای كسب سومین دوره نخست وزیری خود است. آیا مالکی شانس سومین دوره نخست وزیر عراق را دارد؟
اين امر بستگي به اين امر دارد كه ائتلاف دولت قانون بتواند در دوره آينده انتخابات اكثريت را به دست آورد يا اينكه در برابر جريان هاي ديگر شكست خورده و عقب نشيني كند. در اين حال با توجه به اختلافي كه اكنون بين ائتلاف كردستان و دولت قانون ايجاد شده است، آقاي نوري المالكي نگران است كه شكاف موجود بين ائتلاف قانون و برخي جريان هاي شيعه مانند جريان صدر و همچنين ائتلاف با اقليم كردستان با دولت عراق بر جايگاه مالكي تاثير گذرد. به نظر ميرسد آقاي مالكي در انتخابات آينده نگرانيهايي دارد و حتي ممكن است جريان العراقيه در آينده اكثريت كرسي هاي پارلمان را به دست گيرد و شانس علاوي را براي به دست گرفتن پست نخست وزيري افزايش دهد. با توجه به اينكه اكنون جلال طالباني حدود دو ماه است كه خارج از عراق است اكنون هم هيچ شخصي نمي تواند بين طيف هاي مختلف عراقي، كرد ، سني و شيعه وفاق ايجاد كند. لذا اين نگراني بر اثر نبود شخصيي تاثير گذار بوجود آمده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: سفر آقاي مالكي به تهران بعد از انتخاب آقاي حسن روحاني به رياست جمهوري است. اين روابط در شرايط كنوني چه تفاوتي با دوره هاي قبل دارد؟
در واقع با توجه به اينكه سياست و روابط ايران با عراق روابطي فراتر از حوزه دولت است، به نظر ميرسد كه تغيير دولت و تغيير رئيس جمهور نمي تواند در مسائل روابط ايران و عراق تاثير چنداني گذارد. روابط ايران و عراق در حقيقت روابطي است كه با كل نظام در ارتباط است و يك شخص، وزير خارجه و رئيس جمهور نمي توانند سياست ها را تغيير دهد. اهميت عراق از آنجا ناشي مي شود كه نزديك به 1500 كيلومتر مرز مشترك آبي و زميني با ايران دارد و هر اتفاقي كه در عراق رخ هد به طور طبيعي بر روي ايران تاثير مي گذارد. به همين دليل سياست ايران در قبال عراق سياست كاملا ثابتي است و تلاش جمهوري اسلامي ايران اين است كه امنيت عراق پايدار باشد و اين كشور داراي استقرار و امنيت بوده باشد. چرا كه اين استقرار و امنيت به نفع جمهوري اسلاي ايران خواهد بود. در اين حال سه استان غربي عراق اكنون مدت ها است كه در مدار توجه رهبران جريانهاي سياسي عراق قرار داشته است. متاسفانه سه استان غرب عراق متاثر از محيط عربي عراق هستند و يك سلسله تحريكاتي از سوي ديگر مزرهاي عراق صورت ميگيرد تا دولت آقاي نوري المالكي را ناكارآمد جلوه دهد. تظاهراتي كه در طول هشت ماه گذشته در مناطق موصل، صلاح الدين و الانبار صورت گرفت ناشي از تحريكات خارجي بويژه عربستان قطر و حتي تركيه بوده است. يعني عربستان سعودي در تحريك مناطق سني نشين بر ضد دولت مركزي عراق نقشي كاملا تخريبي دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اهميت آينده روابط با عراق از نگاه ايران چيست؟
روابط با عراق از نگاه ايران رابطه اي كاملا متعادل و متاثر از فضاي داخلي ايران و سياست ثبات ايران در قابل عراق است، اما در عراق شخص و اشخاصي كه قدرت را در دست ميگيرند مي توانند در شكل دهي و ايجاد شاكله جديد سياسي در عراق نقش ايفا كنند. در گذشته شخصيت هايي در عراق وجود داشتند كه تلاش مي كردند از ادبيات ديكتاتور سابق عراق براي مقابله با جمهوري اسلامي ايران بهره برند، مخصوصا برخي از طيفهاي عراقي تلاش كرده اندكه ناامني هاي عراق را به ايران منتقل كنند. اما با توجه به فضاي موجود رابطه فرهنگي و ديني و عقيدتي كه بين ايران عراق وجود دارد مانع از تاثير گذاري و آزار اين طيف ها به ايران شده است. لذا در واقع هر دولتي كه در عراق امنيت را حفظ كند مي تواند به امنيت در ايران و مرزهاي ايران كمك كند.
