آزاد ولدبیگی
بیان رخداد:
مقاله پیش رو توسط آقای آزاد ولدبیگی یکی از روزنامه نگاران و پژوهشگران کرد عراقی ساکن اربیل در حوزه مسائل کردها بطور اختصاصی برای مرکز بین المللی مطالعات صلح نوشته شده است و از این منظر که خود وی از نزدیک در جریان فرآیند انتخابات اعم از تبلیغات و نیز برگزاری آن بوده است نوشتار پیش رو از اهمیت بیشتری برخورار است.
چنین تصور میرود در هر پروسه انتخاباتی، اعم از پارلمانی یا استانی، تغییراتی در ساختار سیاسی قدرت در جامعه بوقوع بپیوندد. بعد ازسقوط رژیم بعث در سال ٢٠٠٣ و تغییرات حاصله در سیستم سیاسی عراق و به تبع آن کردستان عراق، چندین دوره انتخابات پارلمانی و استانی در این کشور انجام گرفته است، که در آخرین آنها، یعنی انتخابات انجمن استانها در عراق در٢٠/٤/٢٠١٣ شاهد تغییرات محسوسی در ساختار قدرت استانها بودیم. فهرست مجلس اعلای اسلامی در این انتخابات پیشرفت چشمگیری داشته و فهرست العراقیه و دولت قانون آقای نوری المالکی و همپیمانی کردستانی (در مناطق کردنشین متنازع علیه) تا حدودی عقب نشستند. اما چهارمین دوره انتخابات پارلمانی کردستان عراق، در روز ٢١/٩/٢٠١٣ انجام گرفت که درآن (٣١) فهرست انتخاباتی بر سر (١١١) کرسی پارلمانی رقابتی شدید و تنگاتنگ داشتند و بر اساس آمار کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق (٢٨١٨٦٩٩) نفر در اقلیم کردستان دارای حق رای بودند که 73 درصد این افراد آرای خود را در صندوق های رای ریختند.
واژگان کلیدی: عراق، کردستان عراق، انتخابات پارلمانی کردستان عراق، احزاب کرد عراق
تحلیل رخداد:
یکی از مهمترین نکات قابل توجه در انتخابات اخیر به رفتار انتخاباتی دو حزب حاکم بر می گردد چرا که برای نخستین بار بعد از عقد پیمان استراتژیک مابین حزب دمکرات کردستان عراق به رهبری آقای بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان به رهبری آقای طالبانی، هر دو حزب با فهرستی جداگانه وارد کارزار انتخاباتی شدند تا حجم واقعی رای دهندگان خود را دانسته و در ائتلافات پیش روی، قدرت چانه زنی بیشتری داشته باشند. از سوی دیگر نیز، احزاب اوپوزیسیون متشکل از جنبش گوران (تغییر)، اتحاد اسلامی کوردستان و جماعت اسلامی کوردستان و دیگر احزاب بصورت جداگانه وارد کارزار انتخابات شدند. آنچه قابل ذکر است، اینبار چندین فهرست مستقل نیز به این کارزار پیوستند، که این امر باعث شد تبلیغات انتخاباتی گرمتر و شدیدتر شد.
پیش از انتخابات و با توجه به نظرسنجی های غیر رسمی در اقلیم و نظرسنجی مرکز اورسام ترکیه، حزب دمکرات کردستان صدرنشین این دوره از انتخابات خواهد شد، اما نخواهد توانست به تنهایی کابینه تشکیل دهد. در استان سلیمانیه، رقبای اصلی جنبش گوران و اتحادیه میهنی بودند و چنین بنظر میرسید، گوران در این انتخابات از اتحادیه میهنی پیشی گیرد و عنوان دوم را از آن خود کند. در استان اربیل، رقبای اصلی حزب دمکرات و اتحادیه میهنی و جنبش گوران خواهند بود، اما با تفاوت نسبتا زیاد به سود حزب دمکرات. در استان دهوک، گمان میرود حزب دمکرات، با فاصله نسبتا زیادی با رقیب سنتی خود در آن استان، یعنی اتحاد اسلامی کردستان دست و پنجه نرم کند.
کردستان عراق در انتظار کابینه ای ائتلافی
با توجه به تصریحات و سخنان مقامات رده بالای احزاب حاکم (دمکرات و اتحادیه میهنی) و احزاب اپوزیسیون (گوران، اتحاد اسلامی و جماعت اسلامی)، همه آنان قصد مشارکت در کابینه آتی را دارند، که با این حساب کابینه آینده حکومت اقلیم کردستان، کابینه ای ائتلافی خواهد بود و قریب به اتفاق احزاب برنده در انتخابات و همچنین گروههای قومی ترکمن و آشوری در کابینه شرکت خواهند داشت. بنابر این انتظار میرود بعد از تشکیل کابینه جدید اقلیم کردستان، طرفین رقیب، سیاست تنش زدائی را در پیش گیرند، که این نیز به نوبه خود، انسجام سیاسی و اجتماعی جامعه کردستان را بدنبال خواهد داشت. علاوه براین، چنین کابینه ای قدرت مانور اقلیم کردستان را در مقابل حکومت فدرال عراق و نیروهای منطقه ای افزایش خواهد داد.
با در نظر گرفتن این واقعیت که حزب دمکرات و اتحادیه میهنی، طی بیست سال گذشته بطور کامل اهرمهای قدرت را در دست داشته اند و بر کلیه دستگاههای نظامی، امنیتی و اقتصادی اقلیم سیطره نموده اند، بعید به نظر میرسد احزاب اپوزیسیون حتی در صورت کسب بیشترین آراء بتوانند به تنهایی کابینه تشکیل دهند، زیرا چنین کابینه ای نخواهد توانست کمترین موفقیتی در اداره امور اقلیم به دست آورد.
از سوی دیگر علیرغـم افزایش آراء احزاب اسلامی نسبت به دوره های قبلی و تاثیرات مثبت بهار عربی بر هژمونی احزاب اسلامی، گمان می رود رویدادهای اخیر مصر و حذف اخوان المسلمین از گردونه قدرت در این کشور، تاثیرات منفی در افزایش نفوذ این احزاب داشته و ناامیدی را در سطوح مختلف این احزاب گسترش داده باشد. احزاب کوچک موجود در اقلیم نیز مثل حزب سوسیالیست، کمونیست، جنبش اسلامی، زحمتکشان، آینده و مستقلین نخواهند توانست موفقیت چشمگیری بدست آورند و در بهترین وضعیت هر کدام به یک کرسی پارلمانی رضایت خوهند داد و در نتیجه تاثیر چندانی بر معادلات سیاسی اقلیم نخواهند داشت.
وضعیت امنیت در حین انتخابات
بر خلاف پیش بینی های برخی از ناظران، مناطق تحت نفوذ حزب دمکرات در زمان تبلیغات انتخاباتی آرامش بیشتری داشتند، اما در مناطق تحت نفوذ اتحاد میهنی، تنش و ناآرامی بیشتری را شاهد بودیم، که به قتل و جرح چندین شخص منجر شد. نکته قابل توجه در این دوره از انتخابات، غیبت آقای جلال طالبانی در صحنه سیاسی اقلیم کردستان بود، که این عدم حضور او بخوبی حس شده و تاثیرات منفی آن بر کارزار انتخاباتی اتحادیه میهنی مشهود بود.
چشم انداز رویداد:
علیرغم اینکه کردستان عراق چندین دوره انتخابات پارلمانی را پشت سر گذاشته است، اما در دو دهه گذشته تغییرات عمده ای در ساختار سیاسی قدرت در این منطقه رخ نداده است و احزاب سنتی حاکم بر کردستان توانسته اند قدرت خود را بر منطقه حفظ کنند، اما گمان می رود اینبار، اتحادیه میهنی موقعیت قبلی خود را از دست داده و جای خود را به جنبش گوران واگذار نماید. از دیگر سوی، حزب دمکرات خواهد توانست کماکان موقعیت خود را حفظ کرده و بعد از اعلام نتایج رغبت بیشتری برای ائتلاف با اتحادیه میهنی خواهد داشت، هرچند علاقمند به منزوی کردن جنبش گوران و اتحاد اسلامی و دیگر احزاب برنده انتخابات و گروه های قومی ساکن اقلیم هم نیست.
در صورت کسب بیشترین آراء توسط گروههای اپوزیسیون، آنان نیز بدون مشارکت فعال و جدی حزب دمکرات و اتحادیه میهنی، موفقیتی در اداره اقلیم کردستان بدست نخواهند آورد و به همین دلیل حذف احزاب فعلی حاکم بر اقلیم از گردونه قدرت محال بنظر میرسد. از سوی دیگر احزاب اپوزیسیون و بالاخص گوران، با در پیش گرفتن سیاست تنش سازی در چهار سال گذشته، موفقیت چندانی در جلب نظر ساکنان اقلیم کردستان و حتی رای دهندگان خود کسب نکرده اند، که این امر نیز سبب خواهد شد در سیاستگذاری های خود در چهار سال آینده تجدید نظر به عمل آورند و سیاست تنش زدائی را در پیش بگیرند.
روزنامه نگار و کارشناس ارشد حقوق بین الملل عمومی / اربیل
