سناریوهای مطلوب اسرائیل برای تداوم جنگ در سوریه:

مرکز بین­ المللی مطالعات صلح-IPSC

سید هادی موسوی

   بیان رخداد:

   در حالی که با گذشت بیش از دو سال از آغاز ناآرامی­ها در سوریه همچنان درگیری­ها در این کشور تداوم دارد و البته با حمایت و نقش­آفرینی عناصر و بازیگران خارجی به شدت بر دامنه بحران و تلفات آن نیز افزوده شده است، حملات هوایی اخیر رژیم صهیونیستی به سوریه و به خصوص دخالتهای منطقه ای و بین المللی و احتمال دخالت مستقیم نظامی غربی ها بر پیچیدگی اوضاع افزوده است. طی یک ساله اخیر فشارها و تبلیغات شدید رسانه های غربی و بویژه صهیونیستی در خصوص استفاده دولت سوریه از سلاح های شیمیایی شدت گرفته است و در حالی که بازرسان سازمان ملل به دعوت دولت این کشور در سوریه به سر می برند برخی رسانه ها با اعلام این خبر که در اثر حمله شیمیایی به مناطقی در اطراف دمشق بیش از 500 نفر کشته شده اند همه نظرها را دوباره به این موضوع جلب کردند. این امر به پیچیدگی موضوع بسیار افزوده است و شرایط به گونه­ای است که می­توان ادعا کرد که ماهیت بحران در سوریه در آستانه تغییر قرار گرفته است و در این مقاله تلاش می شود تا به بررسی اهداف اسرائیل در جنگ داخلی سوریه و گزینه های مطلوب برای آنها اشاره داشته باشیم.

واژگان کلیدی: بحران در سوریه، اسرائیل، مقاومت، دخالت قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای.

تحلیل رخداد:

با گسترش و تشدید بحران در سوریه در طول بیش از دو سال گذشته که با تلفات بسیار زیادی نیز برای دو طرف مواجه بوده است، آنچه برای همگان روشن است این موضوع می­باشد که هر چند بحران در این کشور با تحریک مخالفت های داخلی علیه دولت مرکزی سوریه آغاز شد، اما آنچه باعث گسترش و همچنین تداوم و تشدید ناآرامی­ها در سوریه گشته است به نقش نیروهای خارجی و حمایت­های بیرونی از مخالفان مسلح در داخل برمی­گردد. بدین شکل که با مسلح شدن مخالفان تنش­ها در این کشور به شدت تعمیق گشته و تلفات و ویرانی­های زیادی برای مردم سوریه به همراه داشته است. با وجود این شرایط هر چند عناصر و کشورهای خارجی در دو سطح منطقه­ای و بین­المللی در بحران سوریه نقش­آفرینی کرده و خواهند کرد، ولی بدین علت که هنوز دامنه و زمین منازعه در داخل سوریه در جریان بوده است، این بحران عمدتا به عنوان یک منازعه داخلی توصیف شده است.

در عرصه داخلی سوریه تحولات به سرعت در حال صورت پذیرفتن است. مناطق مختلف این کشور در دوره های مختلف و کوتاه مدت توسط نیروهای دولتی و معارضه دست به دست می شود، هرچند در طول چندماه اخیر پیشروی ارتش سوریه در بازپس­گیری مناطق تحت اشغال مخالفان، دست برتر را به طور نسبی به دولت سوریه داده و از سوی دیگر فضاسازی غربی-عربی پیرامون استفاده دولت سوریه از سلاح­های شیمیایی، تلاش اروپا (برداشتن تحریم ارسال سلاح به مخالفان سوریه) و آمریکا برای تجهیز مخالفان نظام سوریه وضعیت را برای تداوم درگیری نظامی مخالفان با نظام سوریه آماده کرده است. بحران سوریه در متنی در حال رقم خوردن است که به طور فزاینده­ای شاهد تعمیق اختلافات در سه سطح بین­المللی، منطقه­ای و داخلی میان طرفین بحران هستیم. هنگامی­ که سوریه به نوعی بنیاد منافع ژئوپولتیک و استراتژیک حیاتی قدرت­های بین­المللی و منطقه­ای قرار می­گیرد، می­توان انتظار رویکردهای صفر و صد و به عبارتی بسیار متضاد را از سوی هر کدام از قطب­بندی­های مذکور داشت.

از زمان بروز ناآرامی ها در سوریه وضعیت این کشور برای رژیم صهیونیستی با توجه به ویژگی و مختصات امنیتی این رژیم به صورت یک معمای امنیتی درآمده است. بدین شکل که در شرایطی که طی سالهای اخیر هیچ گونه تهدیدی بصورت مستقیم از سوی سوریه به رهبری بشار اسد متوجه اسرائیل نشده است، اما به دلیل قرار داشتن سوریه در محور مقاومت و اتحاد آن با ایران، سوریه همواره به صورت تهدیدی بالقوه برای اسرائیل مطرح بوده است. با تشدید بحران سوریه، با توجه به قدرت گرفتن و نفوذ اسلامگرایان تندرو در میان مخالفان سوری وضعیت و آینده سوریه برای اسرائیل به صورتی چالشی امنیتی تبدیل شد؛ این نگرانی را می توان یکی از انگیزه ها و زمینه های کنش اخیر اسرائیل در حمله به سوریه برشمرد.

تغییراتی که در مواضع دو طرف بحران در ابعاد داخلی، منطقه­ای و بین­المللی رخ داده است باعث شده که نتوان تصویری دقیق و روشن از وضعیت آینده سوریه ارائه داد ولی با توجه به شرایط موجود می توان سناریوهای زیر را برای آینده سوریه در نظر گرفت:

1-   سرنگونی رژیم اسد و روی کار آمدن دولتی فراگیر توسط معارضین: این سناریو اگر چه در شرایط فعلی کمترین شانس را برای رخ دادن دارد ولی اگر پیش آید مهمترین فرصتی را که برای رژیم صهیونیستی فراهم خواهد آورد از بین رفتن ارتش منسجم سوریه به عنوان یک تهدید بالقوه همیشگی برای اسرائیل است. ضمن اینکه در این حالت قدرت نقش آفرینی ایران در منطقه نیز محدود شده و ضربه سختی به عقبه پشتیبانی مقاومت و گروه های مقاومت در منطقه وارد خواهد شد.

2-   سرنگونی دولت فعلی و عدم شکل گیری دولتی فراگیر و ادامه جنگ داخلی به مدت طولانی: در این حالت دو طرف جنگ یعنی دولت سوریه و معارضه به تضعیف تدریجی هم کمک کرده و خطر هر دو طرف برای اسرائیل رفته رفته از بین خواهد رفت و آنقدر دو طرف درگیر رقابت برای توفق بر یکدیگر هستند که توانی برای مقابله با اسرائیل را در آینده ای نزدیک را پیدا نخواهند کرد. تحلیلگران اسرائیلی معتقدند تداوم جنگ داخلی سوریه باعث خواهد شد تا درگیری ها بین نیروهای مقاومت و تندروهای اسلامی از سرتاسر منطقه همچنان تداوم داشته باشد و در این حالت هم توان نظامی حزب الله کاهش خواهد یافت و وجهه خود را در جهان عرب با توجه به تبلیغات گسترده رسانه ای از دست خواهد داد و هم خطر توجه سلفی ها و تندروها به موضوع فلسطین کاهش می یابد و شاید بهترین حالت برای سران صهیونیستی همین سناریو باشد.

3-   تصمیم دولت اسد برای برپایی دولتی علوی در بخشی از سوریه و تقسیم این کشور به چند دولت: در صورتی که چنین سناریویی عملی شود دو حالت برای اسرائیل متصور خواهد بود؛ اول فرصتی که از تقسیم شدن یک رقیب به چند قسمت کوچکتر است و از طرفی این چندپاره شدن زمینه رشد افراط گرایی و تسلط تدریجی القاعده را افزایش می دهد و این امر می تواند در بلند مدت برای سرزمین­های اشغالی تهدیدآفرین باشد.

4-   ماندن اسد در قدرت و تسلط مجدد بر همه بخش­های سوریه: خطرناکترین سناریو برای صهیونیست­ها گزینه ماندن دولت فعلی در قدرت است. هر چند جنگ طولانی توان نظامی سوریه را محدود کرده است ولی پس از مدتی که سوریه توان خود را بازیابد بی شک نسبت به قبل از تحولات داخلی فعلی، دشمنی با اسرائیل پیگیری خواهد شد و این امر نمی تواند گزینه مطلوبی برای صهیونیست ها باشد. از همین رو برخی تحلیگران معتقدند حملات اسرائیل به خاک سوریه به بهانه های مختلف تنها به این دلیل است که جلوی پیروزی مطلق دولت را بر معارضین به تعویق انداخته و با کمک به معارضین از وقوع چنین سناریویی جلوگیری کنند.

دورنمای رخداد:

در حالی که بازرسان شیمیایی سازمان ملل در سوریه حضور دارند، منابعی از مخالفان سوری مدعی حمله شیمیایی به حومه دمشق و کشته‌شدن دست‌کم 635 نفر ظرف 24 ساعت گذشته هستند. اگر این خبر درست باشد مرگبارترین حمله شیمیایی در نوع خود محسوب می‌شود. با این حال دولت دمشق به‌کلی این حمله را منکر شده و می‌گوید کل ماجرا بازی سیاسی‌ای است که مخالفان راه انداخته‌اند. اما در این میان رسانه های صهیونیستی تلاش زیادی را انجام داده اند تا این اقدام را از سوی دولت سوریه جلوه دهند و همین امر نشان از حساسیت تحولات داخلی سوریه برای این رژیم دارد. مقامات این رژیم تلاش دارند تا صحنه بازی را به نوعی در کنترل داشته باشند و لذا برای آنها مهم است که تحولات به کدام سمت و سو می رود و برای این کار طراحی های بسیاری را در نظر می گیرند.