مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
گلبدين حكمتيار حزب اسلامی را در دهه 1350 بنا نهاد و پس از کودتای ثور، بزرگترین مرکز تمرکز نیروهای ضد شوروی گردید و با دریافت بیشتر از ۸۰ در صد کمک‌های آمریکا و سایر کشور‌ها نیرومندترین و سازمان دهنده‌ترین ارگان بود. بعد از خروج نیروهای شوروی سابق با کمک ارتشبد تنی وزیر دفاع وقت کودتای ناکامي را برعلیه رژیم دکتر نجیب الله، براه اندخت. در هنگام سقوط رژیم دکتر نجیب الله کوشید تا در کابل قدرت را بدست گیرد و سپس بر ضد نیروهای احمد شاه مسعود و برهان الدین ربانی جنگيد. بعد از پیروزی مجاهدین حزب اسلامي حکمتیار با این حکومت مخالفت ورزید.سپس در سال ۱۳۷۵ به عنوان نخست وزير دولت اسلامی وارد کابل شد. پس از اشغال کابل توسط طالبان راهی ایران شد. پس از سقوط طالبان بدست نیروهای آمریکا در آبان) ۱۳۸۱ و تشکیل حکومت موقت همواره از كابل انتقاد كرد. در اين حال براي بررسي بيشتر نوع رويكرد و موضع گيريهاي حزب اسلامي و آينده آن گفتگويي با همايون جرير كارشناس و از نزديكان گلبدين حكمتيار داشته ايم. همایون جریر داماد گلبدین حکمتیار و خود چهره ای شناخته شده در میان مجاهدان افغان است. جریر تاجیک تبار و در دوره نخست وزیری حکمتیار، پست معاونت نخست وزیری و همچنین رئیس دفتری نخست وزیر را عهده دار بوده است. او مدت طولانی مسوول روابط خارجی حزب اسلامی آقای حکمتیار و مدتی هم معاون سیاسی وزارت خارجه افغانستان بوده است.
واژگان كليدي: حزب اسلامي، توان و نفوذ حزب اسلامي افغانستان و موضع گيري ها و رويكردها حزب اسلامي ،حزب اسلامي حكمتيار، رويكرد طالبان و دولت كابل
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا حزب اسلامي در افغانستان با تحولات و انشعاباتي در يك دهه اخير و پس از سرنگوني طالبان روبرو بوده است؟
حزب اسلامي بعد از سقوط طالبان تا امروز تحولات تشكيلاتي خاصي نداشته است و انشعاباتي هم در حزب صورت نگرفته است. تشكيلات حزب اسلامي به گونه اي است كه حزبي فراگير و بزرگ بوده و شايد در بين حزب نظرات مختلفي در مورد تحولات كشور وجود داشته است اما در حزب از نظر فكري و در مورد خطوط قرمز حزب و همچنين مواضع اصلي حزب اختلافي وجود ندارد و انشعابي هم صورت نگرفته است. يعني انشعابي در حزب كه بتوان در آن به عنوان انشعاب ياد كرد رخ نداده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: حزب اسلامی قبلا خواهان تغییرات در قانون اساسی کشور و خروج نیروهای خارجی شده و گلبدین حکمتیار هم بارها حکومت رییس جمهور کرزی را غیرملی و “دست نشانده” توصیف کرده و آن را فاقد صلاحیت لازم برای مذاکره دانسته است؛ نگاه كنوني حزب اسلامي به مذاكره با دولت كابل و شوراي عالي صلح چيست؟
نگاه حزب اسلامي هنوز تغييري نكرده و هنوز هم حزب بر اين نظر است كه دولت كرزاي فاقد صلاحيت است و در كابل هم سفير امريكا است كه تصميم ميگيرد و همچنان تمام كشور در دست امريكايي ها و ناتو است. لذا حزب اسلامي دولت كابل را دولتي غير ملي و بدون صحلاحيت دانسته و مذاكرت با دولت را بي فايده ميداند. همچنين حزب بر اين نظر است كه شوراي صلح هم نميتواند مشكل افغانستان را حل كند، لذا مذاكره با شوراي صلح را قابل ارزش نميداند. زمان زيادي است كه گفتگو با شوراي صلح را به تعويق انداخته است. همچنين از زماني كه دولت كابل قرارداد استراتژيكي با ايالات متحده امريكا امضا كرد حزب رسما اعلام كرد كه هر گونه مذاكره و تماس با دولت كابل به تعويق افتاده و اكنون هم تماسي با دولت كابل و شوراي صلح ندارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرايط كنوني چه رابطه اي بين حزب اسلامي و جريان هاي مخالف دولت و بنيادگرا در افغانستان چون طالبان مي توان متصور شد؟
جريان هاي مخالف دولت شامل طيف بزرگتري است. اين جريان ها شامل جريان هاي در حال جنگ با دولت و جريان هايي كه در زير نفوذ دولت زندگي ميكنند و مخالف دولت هستند مي شود. من فكر ميكنم نيروهايي كه در افغانستان مي جنگند و به دولت توجه اساسي نمي كنند آنها مخالف اشغال افغانستان هستند و براي آزادي كشور مي جنگند. حزب اسلامي هم از دوازه سال گذشته كه بر ضد نيروهاي خارجي ميجنگد توجه اساسي به اشغال افغانستان كرده و به خاطر آزادي مردم افغانستان از اسارت بيگانگان ميجنگد. واقعيت آن است كه افغانستان كشوري اشغال شده و مردم اسير امريكا هستند. در اين حال اينكه حزب اسلامي با طالبان هيچ رابطه اي ندارد. طالبان به دلايلي مخالف اشغال هستند و با نيروهاي ناتو مي جنگند. اگر چه اخيرا نيروهاي طالبان از در مذاكره و معامله جدي با امريكاي ها درآمده اند ولي واقعيت آن است كه حزب هيچ رابطه اي با طالبان ندارد. يعني هر چند دو گروه هدف واحدي را دنبال ميكنند ولي گاه هم در داخل بين افراد حزب اسلامي و طالبان برخوردهايي هم انجام شده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه حزب اسلامي به پيمان امنيتي كابل واشنگتن و پايگاه هاي امريكايي در افغانستان و تاسيس دفتر طالبان در قطر چيست؟
حزب اسلامي معتقد است كه دولت كابل اشتباه بزرگ و نابخشوندني انجام داد و پيمان استراتژيك را امضا كرد. اكنون كه كرزاي تصميمم گرفته است پيمان امنيتي را امضا كند دوباره اشتباه بزرگ و نابخشودني انجام ميدهد كه مشكل بزرگي براي كشور است. حزب و تمام نيروهاي جهادي مخالف حضور امريكا در افغانستان پيمان امنيتي را پيمان اسارت افغانستان ميدانند. پايگاه هاي خارجي و مصونيت سربازان امريكايي غير از اسارت و پذيرفتن حاكميت بيگانگان معنايي ندارد. لذا ما پيمان امنيت را پيماني شرم آور مي دانيم. در مورد مذاكرات قطر حزب براين نظر است كه نيروي مهمي مخالف نيروي ناتو اشتباه بسيار بزرگي را انجام داد و مذاكره جدي با امريكا را شروع كرد در حالي كه از ديد حزب اسلامي فرقي بين دفتر در قطر و دفتر در كابل وجود ندارد. دو كشور از كشورهايي هستند كه تحت سيطره امريكا هستند، لذا طالبان اشتباهي بزرگي كردند اگر به سخنان جان كري و نمايندگان طالبان در قطر توجه كنيم نمايانگر تغيير مواضع طالبان است و از نظر حزب اسلامي اشتباهي بزرگ است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا حزب اسلامي در انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که در سال 2014 شركت ميكند؟
نه. واقعيت آن است كه در كنفرانس ناتو مصوب شد ناتو در بعد از 2014 در افغانستان مي ماند و امريكايي ها بر اين امر تاكيد كردند. مواضع حزب روشن است و تا زمان حضور نيرويهاي خارجي و خروج كامل نيروهاي ناتو حزب در انتخابات شركت نمي كند. حزب انتخاباتي كه زير سايه بالگرد هاي امريكايي باشد را نمايشي ميداند و در آن شركت نميكند و از نامزدي هم حمايت نميكند. ولي اگر نامزدي استقلال افغانستان را خواستار، با اشغال مخالف، شعارش خروج بي قيد و شرط نيروهاي خارجي و خواهان حكومتي اسلامي و مردمي باشد حزب شايد در حمايت از وي تلاش كند. اما در شرايط كنوني چنين نامزدي وجود ندارد امريكايي ها اجازه نميدهد تمام كساني كه نامزد انتخابات رياست جمهوري ميشوند بايد به گونه اي از فيلتر سفارت امريكا بگذرند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به نقش شخصيت هايي با پيشينه حزب اسلامي در ساختار سياسي يك دهه اخير افغانستان در واقع نقش و نفوذ حزب اسلامي در ساختار سیاسی دولت در افغانستان و نوع نگاه و رابطه با دولت كابل تا چه حدي است؟
حزب اسلامي حزبي فراگير و ملي است و افراد زيادي را از بخش هاي مختلف به عضويت گرفته و اعضاي تحصيل كرده و فعال زيادي داشته و در تمام افغانستان حضور دارد. شكي نيست كه برخي از اعضاي حزب در رده هاي مختلف دولت فعال هستند از جمله وزير، استاندار و.. اما بايد گفت هر چند برخي از اعضاي حزب اسلامي كه در دولت به كار گرفته شده اند اما اين وظايف به نام حزب اسلامي به كسي داده نشده است و حزب سهمي در دولت ندارد . همچنين اكنون حزب نماينده اي در دولت افغانستان و كابل ندارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده نقش و نفوذ حزب اسلامي به چه متغيرها و عواملي بستگي دارد ؟
اگر عميق تر به گذشته برويم نهضت جوانان مسلمان به حزب اسلامي تبديل شد. اين حزب بار جهاد را در دوران جهاد را در كنار جمعيت اسلامي افغانستان به دوش داشت. حزب اسلامي بسيار تشكيلاتي و اعتقادي بوده و هست. لذا من بعيد ميدانم كه تحولات سياسي و تغييرات در افغانستان تاثيري در نفوذ حزب در بين مردم داشته باشد. همچنين حزب در بين اقشار، اقوام و مذاهب مختلف نفوذ دارد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
