مركز بين المللي مطالعات صلح– IPSC
شهرهای ترکیه از هفته گذشته تاکنون شاهد تظاهرات گسترده اعتراض آمیز علیه سیاست‌های آنکارا بوده است. تظاهرات هايي كه از میدان تقسیم شروع شد و طرح ساخت و ساز شهری بحث برانگیز در پارک میدان تقسیم استانبول تبدیل به سوژه ای برای به خیابان ریختن ترک ها شد و اندک اندک به 67 شهر دیگر ترکیه هم سرایت کرد. رخدادهای اگرچه به بهانه تبدیل یک پارک به مرکز خرید بوده است ولی مسلما داراي پيامدهايي گوناگوني در بعد داخلي، منطقه اي و بين المللي دارد. در اين راستا براي بررسي بيشتر تحولات اخير تركيه گفتگويي با دكتر رضا اميري مقدم كارشناس مسائل خاورميانه داشته ايم:
واژگان كليدي: رويكرد ايران در تظاهرات هاي تركيه، نقش بازيگران خارجي در اعتراض هاي تركيه، پيامدهاي بيروني اعتراض هاي تركيه، پيامدهاي اعتراض هاي تركيه ، مديريت دولت تركيه در تظاهرات هاي داخلي
مركز بين المللي مطالعات صلح: گزارش هایی مبنی بر ورود افرادی از کشورهای خارجی با هدف تحریک اعتراض ها به ترکیه و اتهام هايي مبني بر نقش گروه هاي و سازمانهاي خارجي و تروريستي از سوي دولت تركيه در مورد اعتراض ها وجود داد آيا مي توان به نقش كشورها و سازمان هاي خارجي در اعتراضهاي اخير تركيه اشاره كرد؟
جهان امروزه گستره و چند بعدي است. اينكه تركيه با كشورهايي مشكل داشته باشد و كشورهايي با توجه به اهداف و نگرش خود بخواهند در كشوري ديگر مداخله كنند دور از ذهن نيست، اما بايد روشن شود چه كشوري با چه هدفي و چه منافعي در امور داخلي تركيه دخالت كرده و اين نوع از شورشها و اعتراضها را در تركيه به وجود آورده است . از اين نظر ممكن است كشورهايي بوده و منافعي هم در ترويج اعترض هاي تركيه داشته باشند. به هر حال اين آسيب پذيري و نفوذ پذيري كشوري را نشان ميدهد كه كشوري ديگر در امور داخلي اش دخالت كنند و چنين اعتراض ها و موج اجتماع بسيار قوي را به شكلي هدايت كه بيش از يك هفته است ادامه دارد را ايجاد كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: وزیر خارجه ترکیه از بیانیه های کاخ سفید درباره خشونت های پلیس انتقاد كرد و جدا از سخنان بایدن نگرانی آمریکایی ها از اعتراضات ضد دولتی در ترکیه ادامه دارد. آیا این وقایع می توان به تغییر رویکرد اروپایی ها و آمریکا در نگاه به دولت اردوغان تلقي كرد؟
امريكايي ها براساس منافع خود در تركيه حركت ميكنند يعني حتما امريكاي ها و اروپايي ها دولتي اسلام گرا (هر چند با مدل عدالت و توسعه و آقاي اردوغان) بر دولتي لائيك كه سالهاي سال كشور تركيه را اداره ميكرده است ترجيح ندارد. يعني ترجيح غرب روي كار آمدن احزاب لائيك و سكولار تركيه است نه اسلام گرا. به همين دليل هم اگر احساس شود كه تحولات اجتماعي به سمتي مي رود كه لائيك ها و سكولارها در تركيه روي كارآيند حداقل اروپايي ها و امريكايي از دولت تركيه در مقابل تظاهركنندگان و مخالفان دفاعي نخواهند كرد و ترجيح ميدهند كه سكولارها بتوانند باروش مسالمت آميز دوباره قدرت را در تركيه به دست گيرند. يعني براي امريكايي ها و اروپايي ها تعامل با تركيه داراي حكومت لائيك و سكولار بسيار آسانتر از دولتي اسلامي است. تصور كنيد كه در دوره حكوت لائيك ها و سكولار ها روابط تركيه با رژيم صهيو نيست رو به پيشرفت و رشد بود. اما در دوره حكومت حزب عدالت و توسعه با وجود آنكه روابط با اسرائيل از بين نرفت و سفارت خانه ها باز بود شاهد اعتراض هاي دولت تركيه بويژه نخست وزيري و وزارت خارجه به نفع مردم مظلوم غزه و نيروهاي مقاومت بوده ايم. نمونه اين امر را در كنفرانس داووس و جنگ لفظي بين دو طرف و همچنين حمله رژيم صهونيستي به كاروان آزادي را شاهد بوديم اينها چالشهايي است كه دولت امريكا و اروپايي ها از آن خوشايند نيست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: داوداوغلو اشاره كرده است كه تظاهرات داخلی به وجهه ترکیه خشده وارد می‌کند. آيا اعتراضات اخیر مردمی در ترکیه تاثیرات عمیق و درازمدتی بر پرستيژ فرهنگي سياسي و اقتصادي ترکیه گذاشته است؟
اين اعتراض ها بر پرستيژ منطقه اي و بين المللي تركيه كاملا تاثير گذاشته است. همين كه وزير خارجه تركيه گفته است كه آبروي ما را در صحنه منطقه اي و بين المللي نبريد نشان ميدهد كه دولت تركيه تلاش كرده بود كه از خود نمونه اي موفق در ادامه امور كشور در ابعاد اقتصادي، سياسي و فرهنيگي به نمايش گذارد. در چنين شرايطي بروز چنين بحراني ميتواند دولت اسلام گراي تركيه و بويژه آقاي داوو اوغلو را كاملا با چالش جديد مواجه كند. از اين جهت آسيبي به پرستيژ تركيه وارد شده است كه بايد براي رفع آن تلاش كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رشد اقتصادی ترکیه در سال 2011 نزدیک به هشت درصد رشد اقتصادی داشته و سرعت رشد اقتصادی ترکیه در سالهای اخیر پس از چین در رتبه دوم جهان بوده است. در اين حال آيا تظاهرات هاي اخير مي تواند رشد اقتصادی تركيه و اقتصاد اين كشور را با چالشهاي بيشتر همراه كند؟
يكي از خسارت هاي ناامن شدن هر كشوري آن است است كه كشور را در ابعاد سرمايه گذاري خارجي، گردشگري و اقتصاد و تجارت خارجي با مشكل جديد مواجه ميكند. در اين حال تركيه از كشورهاي بوده است كه سالانه پذيراي ميليون ها توريست بوده است و در آمد هاي توريستي در تركيه بسيار بالا و منبع بسيار بزرگي براي اقتصاد تركيه بوده است. در اين حال ادامه ناامني مي تواند به بخش گردشگري اين كشور آسيب جدي برساند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: درگیری هاي اخير تركيه خشونت بارزترین درگیری ها از سال 2002 تا کنون که حزب «عدالت و توسعه» به رهبری «رجب طیب اردوغان» قدرت را در این کشور به دست گرفته است به شمار مي آيد. آيا اعتراضهاي اخير ميتواند موجب كاهش شديد جايگاه حزب عدالت و توسعه در آستانه طي مسير مذاكره با كردها، تغيير نظام از پارلماني به رياستي و تغيير قانون اساسي گردد؟
در گذشته دولت تركيه تلاش كرده چالش عمده خود كه چالش با كردها بود را حل كند و تمام توجه خود را به اين مساله معطوف كرد و گام بلندي هم برداشت تا مشكل كردي را حل كند. امروزه با تحول جديد در كشور و اعتراضها كه داعيه دار آن لائيك ها و سكولارها هستند سكولارها و لائيك هاي تركيه حاضر نيستند كه دولت تركيه به راحتي اهداف و برنامه اي خود را به اجرا گذارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با در نظر داشت انتقادهايي دولت تركيه از انتشار اخبار توسط رسانه هاي خارجي در مورد تظاهرات هاي تركيه داشته و همچنين نوع رويكرد رسانه اي رسانه هاي داخلي تركيه آيا رسانه هاي خارجي نقش عمده اي در تداوم اعتراض ها در تركيه داشته اند؟
در دنياي امروز تحولي در كشوري رخ نمي دهد كه از ديد رسانه هاي منطقه اي و بين المللي دور باشد. در اين حال هر چند ممكن است ورود خبرنگاران و …. به اعتراضها با چالش روبرو باشد، اما دوربين هاي موبايل و تكنولوژي ها جديد ميتواند منبع خبر براي خبرگزاري ها باشد. نمي توان تصور كرد در كشوري بحراني رخ دهد و عكس ها تصاوير و خبرها در شبكه هاي جهاني پخش نشود.
امروزه رسانه ها در سطح جهان انعكاس هر واقعه اي را يا به صورت واقعي پخش ميكنند و يا به آن پروبال بيشتري مي دهند و بسيار بيشتر از وزني كه دارد نشان ميدهند. بطور طبيعي تحولات و اعتراض هاي تركيه در حالي است كه دولت تركيه از رسانه هايي گله ميكند كه بيش از واقعيت موجود به اعتراض ها پر و بال داده اند. اين امر در حالي است كه رسانه هاي غربي هر رخدادي كه در هر جاي جهان اسلام رخ دهد را بسيار بزرگ ميكنند و آن را تبديل به ابزار چانه زني بر ضد آن دولت در جهت منافع خود ميكنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به دستگيري يك ايراني و برخي اتهام ها در مورد نقش ايران در تظاهرات هاي اخير تركيه شما چه نگاهي به اين مساله داريد؟
ظاهرا جواني ايراني در نزديك اعتراض ها دستگير شده است اما براي دولت تركيه روشن شده است كه جمهوري اسلامي ايران رابطه اي متين با دولت تركيه دارد. جمهوري اسلامي سالهاي سال از اسلام گرايان تركيه حمايت كرده است و آرزوي به قدرت رسيدن اسلام گراها در تركيه را داشت. حتما اين رويكرد موجب ميشود كه ايران از گروه هاي سكولار در اعتراضها حمايت نكند چرا كه هيج نفعي براي ايران ندارد. طبيعي است كه با برجسته كردن نقش ايران در اين تظاهرات ها، ناامني ها و بي ثباتي ها چالش ديگري فراروي دولت تركيه ايجاد ميشود. در اين حال موضع سخنگوي وزارت خارجه ايران و مصاحبه سفير ايران در تركيه مواضع ايران در رقبال تحولات تركيه بيان كرد كه ما و تركيه دو كشور دوست و برادر هستيم كه بهترين روابط را داريم . البته ممكن است در خيلي از جاها اختلاف نظر داشته باشيم، اما اين امر موجب دخالت ايران در امور داخلي تركيه و يا دخالت تركيه امور داخلي ايران نمي شود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اقدام به برپایی چادر توسط مخالفان یکی از نمادهای اعتراضات مردم در کشورهای عربی طی سال 2011 بود که نشان دهنده مسالمت آمیز بودن اعتراضات و ادامه دار بودن حرکت اعتراضی است. آيا اين تظاهرات ها بر نوع مجبوبيت حزب عدالت و توسعه و تشديد شكاف در بين رهبران اين حزب در تركيه تاثيرگذاشته است؟
هر حزبي كه دوره اي ده ساله اداره يك كشور را برعهده گيرد هم در داخل خود در مورد اداره كشور دچار اختلافاتي ميگردد و هم اينكه در مقابله هر كانون قدرتي نوعي مقاومت ايجاد ميشود. اين اصلي انكار ناپذير است. در اين حال به نظر من همچنان دولت اردوغان و عدالت وتوسعه در هر انتخابات جديدي داراي راي اكثريت ميشود. اما اينكه اين چالش ها و تظاهرات ها و مقاومت ها به جايگاه و پرستيژ حزب عدالت و توسعه آسيب ميرساند بايد گفت به گونه اي طبيعي است. يعني كردها ، سكولارها و لايك ها به موقعيت جزب عدال و توسعه آسيب رسانده اند، اما من اينگونه نمي دانم كه اين چالشها موجب كاهش شديد محبوبيت و از اكثريت افتادن آرا گردد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به عذرخواهی بولنت آرینچ، معاون نخست‌وزیر ترکیه از آسیب‌دیدگان خشونت نیروهای پلیس هم نتوانست اعتراضها را در این کشور آرام کند و تظاهرات مردم همچنان در شهرهای مختلف پیش بینی شما از نتیجه این اعتراض ها چیست و آیا اردوغان به معترضین امتیاز خواهد داد و یا همچنان با روش های خشونت آمیز سعی در کنترل اوضاع خواهد داشت؟
به نظر من با توجه به سياستي كه دولت تركيه در پيش گفته و از مردم غذرخواهي كرده است اين امر قابل مهار است. دولت سعي ميكند مطالبات مردم را به رسميت شناسد و از برخوردهاي خشونت آميز پليس حمايت كند و اين مساله هم نفعي براي هيچ كدام از كشورهاي همسايه تركيه ندارد. من اميدوارم دولت تركيه اين بحران را در كوتاه مدت از سر بگذارند. همچنين حتما دولت تركيه به مديريت امور توجه دارد. معاون نخست وزير از برخوردهاي پليس با مردم غذرخواهي كرد. دولت تركيه هم به اين امر توجه دارد كه بدون درگيري و با مذاكره و آرامش و روش مسالمت آميز بحران كنوني را از سر گذراند. چرا كه براي تركيه ادامه اين وضعيت در شرايط كنوني و مسالمت آميز و حضور مردم در خيابان ها، راهپيمايي كردن و ارائه مطالبات چيز خوشنايندي نيست. چه اينكه ابعاد اعتراض ها گسترده گردد و به خونريزي و قتل و.. رسد. دولت اسلام گراي تركيه تلاش كرده است كه از اين كشور چهره مسالمات آميز جويانه و دمكراسي ماب كه به مشكلات فرهنگي، اقتصادي و سياسي توجه ميكند ترسيم كند. همچنين دولت هاي تركيه يكي از دولت هايي است كه بيشترين نظر سنجي ها را در مورد اجراي برنامه هايي خود اجرا ميگزارد. بنابراين حتما خوشايند تركيه نيست كه چنين ناآرامي هايي در كشور ادامه يابد. چرا كه اين درگيريها مي تواند به درگيريها و خشونت هاي بيشتر هم منجر گردد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
