روابط ایران و سودان: فرصت‌ها و چالش‌ها

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

رویکرد تهران به سودان در شرایط نوین شامل فرصت‌ها و چالش‌های مختلفی است که می‌تواند بر روابط دو کشور تأثیرگذار باشد. نفوذ ایران در سودان بخشی از استراتژی گسترده‌تر تهران برای تقویت محور مقاومت و افزایش نفوذ خود در خاورمیانه و آفریقا است. با این حال، این روابط به تحولات داخلی سودان، واکنش کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی، و توانایی ایران برای مدیریت این چالش‌ها بستگی دارد.اما این که اهداف استراتژیک ایران در سودان چیست و چگونه این اهداف بر توازن قدرت در منطقه خاورمیانه و آفریقا تأثیر می‌گذارند؟همچنین چالش‌های داخلی و بین‌المللی پیش روی نفوذ ایران در سودان چیست و چگونه این چالش‌ها می‌توانند اهداف ایران را تحت تأثیر قرار دهند؟ دراین مقاله به به آن می پردازیم.

– روابط ایران و سودان

الف) روابط سیاسی

سیاست خارجی ایران در قبال کشورهای آفریقایی، به‌ویژه جمهوری سودان، تحت تأثیر عوامل تاریخی، ایدئولوژیک و استراتژیک قرار داشته است. این سیاست از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ و روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. مراحل مختلف توسعه روابط ایران و سودان و عوامل تعیین‌کننده این روابط در 4 مرحله تقسیم شده است:

– مرحله اول (۱۹۷۹-۱۹۸۹)با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، سیاست خارجی این کشور بر پایه ایدئولوژی انقلابی و حمایت از جنبش‌های آزادی‌بخش و ضد امپریالیستی شکل گرفت. در این دوره، آفریقا به‌طور کلی در اولویت‌های سیاست خارجی ایران قرار نداشت، اما به تدریج ایران به اهمیت این قاره پی برد و تلاش کرد تا نفوذ خود را در آن گسترش دهد.(1)در این مرحله، روابط ایران و سودان به دلیل حمایت سودان از عراق در طول جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸) تحت تأثیر قرار گرفت. سودان به عراق اجازه داد تا فعالیت‌های سیاسی و رسانه‌ای خود را در خاک این کشور انجام دهد، که این امر تنش‌ها بین دو کشور را افزایش داد. ترور محمد باقر الحکیم، رهبر شورای عالی انقلاب اسلامی ایران، در خارطوم در سال ۱۹۸۸ نیز به تشدید این تنش‌ها کمک کرد.(2)

– مرحله دوم (۱۹۸۹-۲۰۰۵)پس از رحلت حضرت امام خمینی”ره” در سال ۱۹۸۹ سیاست خارجی ایران به سمت تنش‌زدایی و بهبود روابط با کشورهای آفریقایی، از جمله سودان، حرکت کرد. در این دوره، روابط ایران و سودان به‌طور قابل توجهی بهبود یافت.(3)کودتای نظامی در سودان در سال ۱۹۸۹ به رهبری عمر البشیر، که به قدرت رسید، نقطه عطفی در روابط دو کشور بود. البشیر سیاست‌هایی مشابه ایران در پیش گرفت، از جمله اجرای شریعت اسلامی و مخالفت با آمریکا. این اشتراکات ایدئولوژیک باعث شد تا دو کشور به سرعت به هم نزدیک شوند.(4)در این دوره، ایران و سودان همکاری‌های گسترده‌ای در زمینه‌های اقتصادی، نظامی و امنیتی آغاز کردند. ایران کمک‌های مالی و نظامی قابل توجهی به سودان ارائه داد، از جمله تأمین تسلیحات و آموزش نیروهای نظامی سودان. این همکاری‌ها به‌ویژه پس از قرار گرفتن سودان در فهرست کشورهای حامی تروریسم توسط آمریکا در سال ۱۹۹۳، تقویت شد.(5)

– مرحله سوم (۲۰۰۵-۲۰۱۳)دراین دوره ، روابط ایران و سودان به اوج خود رسید. ایران سیاست خارجی تهاجمی‌تری را در پیش گرفت و به دنبال گسترش نفوذ در آفریقا بود. در این دوره، ایران و سودان همکاری‌های استراتژیک خود را در زمینه‌های اقتصادی، نظامی و امنیتی گسترش دادند.(6)سودان همواره از برنامه هسته‌ای ایران حمایت کرد و آن را یک پیروزی برای جهان اسلام دانست. در مقابل، ایران نیز از سودان در برابر فشارهای بین‌المللی حمایت کرد و به تأمین تسلیحات و آموزش نیروهای نظامی سودان ادامه داد. این همکاری‌ها به‌ویژه در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۱، زمانی که سودان با چالش‌های داخلی و بین‌المللی مواجه بود، تقویت شد.(7)

– مرحله چهارم (۲۰۱۳-۲۰۲۴) در سال ۲۰۱۳، سیاست خارجی ایران به سمت تنش‌زدایی با غرب حرکت کرد. این تغییر سیاست باعث شد تا روابط ایران با برخی از متحدان سنتی خود، از جمله سودان، تحت تأثیر قرار گیرد. در سال ۲۰۱۶، سودان به دنبال تنش‌ها بین ایران و عربستان سعودی، تصمیم به قطع روابط دیپلماتیک با ایران گرفت.(8)با این حال، اشتراکات ایدئولوژیک و منافع استراتژیک مشترک هم چنان به عنوان پایه‌های اصلی این روابط باقی ماندند .

همان طور که متغیرهای منطقه‌ای به ایجاد یک وضعیت تنش منجر شد که به شکاف بین دو کشور ختم شد، متغیرهای منطقه‌ای نیز به احیای روابط دوجانبه بین آنها در سال 2023 کمک کردند، پس از این که نزدیکی عربستان و ایران فضایی را که قبلاً در دسترس نبود برای بازگشت روابط ایران و سودان باز کرد، بدون این که این بدان معنا باشد که یک تصمیم سودانی می‌تواند منجر به تغییر الگوی سیاسی و اقتصادی در منطقه شود.(9)پس از عادی‌سازی روابط، دو کشور در سطح سیاسی تلاش کرده‌اند تا روابط خود را تقویت کنند. دیدارهای مقامات بلندپایه دو کشور و امضای توافق‌نامه‌های مختلف، نشان‌دهنده بهبود روابط سیاسی است.

ب) روابط نظامی

همکاری‌های نظامی بین دو کشور به ویژه در زمینه ارائه تسلیحات و آموزش نیروهای نظامی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.جنگ داخلی سودان از سال 2023 منجر به یک بحران انسانی فزاینده شده است، به طوری که مذاکرات صلح با حمایت بین المللی شکست خورده است و هیچ یک از طرفین قادر به دستیابی به یک پیشرفت قاطع نیستند.  نیروهای شبه‌نظامی RSF و SAF از آوریل 2023 در سرتاسر سودان می‌جنگند تا کنترل دولت را تضمین کنند. هر دو گروه از زمان کمک به سرنگونی دیکتاتور سابق سودان، عمر البشیر، در سال 2019، و متعاقب آن دولت انتقالی تحت رهبری غیرنظامیان، در سال 2022، به طور مشترک بر سودان در یک ساختار تقسیم قدرت ظریف و غیررسمی حکومت کردند.(10)

نیروهای مسلح سودان (SAF) در یک درگیری تقریباً یک ساله با نیروهای شورشی پشتیبانی سریع (RSF) که کشور را تجزیه کرده و به کشورهای همسایه مانند چاد و سودان جنوبی سرایت کرده است، گرفتار شده است. این جنگ فرصتی را برای ایران فراهم کرد تا روابط دیپلماتیک خود را با دولت خارطوم برای اولین بار از سال 2016 برقرار کند و به طور بالقوه به تغییر استراتژی سودان به سمت غرب پایان دهد.مقامات آمریکایی و عربی معتقدند که  ایران قصد دارد از روابط خود با SAF برای تقویت اتحادهای منطقه ای تهران استفاده کند و به این کشور اجازه دهد تا قدرت بیشتری را در آبراه های استراتژیک در دریای سرخ ایجاد کند.  سودان می تواند پایگاه دیگری را برای تهران برای تقویت موقعیت منطقه ای خود فراهم کند و به طور بالقوه مانع از ترافیک دریایی شود.تحلیلگران خاورمیانه و آفریقا معتقدند جنگ داخلی سودان به طور بالقوه می تواند این کشور را تجزیه کند. با توجه به روش‌های نفوذ ایران در سایر نقاط منطقه این نگرانند که ارتش سودان با جهت‌گیری اسلام‌گرایانه خود به در نهایت اراده ایران را اعمال کند .(11)

از دید آنان ایران با ارائه تسلیحات پیشرفته، از جمله پهپادهای تهاجمی، به نیروهای نظامی سودان، تلاش کرده است تا موازنه قدرت در جنگ داخلی این کشور را به نفع خود تغییر دهد. این اقدامات نه تنها بر روند جنگ داخلی سودان تأثیر گذاشته‌اند، بلکه باعث نگرانی کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی و آمریکا شده‌اند

.در فوریه 2024، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه ایران پهپادهای پیشرفته‌ای را به نیروهای مسلح سودان (SAF) برای استفاده علیه رقیب خود، شبه‌نظامیان نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) می‌دهد. تهران محاسبه می‌کند اگر به نیروهای مسلح کمک کند تا در مناقشه داخلی پیروز شوند، با دسترسی مجدد به بندر سودان و از مزایای استراتژیک آن استفاده خواهد کرد. استفاده از بندر در آنجا ایران را قادر می‌سازد تا کمک‌های خود را به متحد محور مقاومت خود در سمت شرقی دریای سرخ، جنبش حوثی‌ها در یمن، افزایش دهد تا با ممانعت از ترافیک تجاری دریایی، اسرائیل و آمریکارا تحت فشار قرار دهد. (12)

 

– حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی سودان

ناظران اتفاق نظر دارند که یکی از اصلی‌ترین دلایلی که عبدالفتاح البرهان و ارتش سودان را به برقراری مجدد روابط با جمهوری اسلامی سوق می‌دهد، امید به دستیابی مقامات ایرانی به تحویل سلاح‌های دقیق و به‌ویژه پهپادهای رزمی ایرانی مانند هواپیمای محبوب مهاجر-6 است . برای ایران، تحویل پهپادهای رزمی آن اعتبار دیپلماتیک آن را در صحنه آفریقا تقویت خواهد کرد. برای ایران، مسئله دستیابی به کانال نفوذ قابل توجهی است که به سودان شرقی و بالاتر از همه، به بندر سودان، پایتخت واقعی آن دسترسی داشته باشد . ایرانیان از طریق این موقعیت استراتژیک و حدود 700 کیلومتر مرزهای دریایی، دارایی قابل توجهی را در اختیار دارند که با آن می توانند اختلالات خود را در گذرگاه دریایی دریای سرخ تکمیل کنند.(13)

برخی استدلال می کنند که SAF می تواند به یک نیابتی طرفدار ایران شبیه به نیروهای حشد الشعبی عراق ، با ارتباطات نزدیک نظامی و ایدئولوژیک با حامیان آنها در تهران تبدیل شود.برخی دیگر چنین سناریویی را واقع بینانه نمی‌دانند، زیرا عرضه پهپادها به SAF فقط در مقیاس نسبتاً حداقلی انجام شده است .(14) 

با وجود بحران شدید، قدرت های بین المللی مبارزه داخلی سودان را به بازی قدرت منطقه ای تبدیل کرده اند.  SAF توسط مصر، ایالات متحده، ترکیه، و ایران حمایت می شود و هر کدام منافعی مانند ثبات منطقه ای یا اتحادهای استراتژیک را دنبال می کنند.(15)در طرف مقابل، RSF کنترل خود را بر معادن طلای سودان غربی برای جلب حمایت امارات متحده عربی، روسیه، ارتش ملی لیبی و چاد اعمال می کند. این قدرت ها به دنبال بهره برداری از منابع طبیعی سودان برای منافع اقتصادی خود هستند – از بودجه تسلیحاتی گرفته تا دور زدن تحریم ها . (16)

ایران با آموزش استراتژیک، هواپیماهای بدون سرنشین و تسلیحات پیشرفته از نیروی هوایی ارتش حمایت می کند .(17) ایران و روسیه به دلیل موقعیت استراتژیک سودان در دریای سرخ و منابع طبیعی فراوان، به ویژه طلا(برای مبادله کالا در زمان تحریم)، همچنان به سودان علاقه مند هستند.(18)

ج)  روابط اقتصادی

علیرغم فرصت‌های محدود برای افزایش همکاری‌های نظامی و محدودیت‌های فراوانی که ممکن است مانع تقویت روابط سیاسی خارطوم و تهران شود، می‌توان انتظار داشت که روابط دو طرف در دوره آتی، به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی، تسریع شود، زیرا به نظر می‌رسد دو کشور نیاز زیادی به تبادل منافع اقتصادی دارند، با توجه به آن چه که اقتصاد ایران از پیامدهای پیچیده بین‌المللی تجربه می‌کند و با توجه به وخامت مستمر وضعیت اقتصادی سودان از سال 2019، و ورود این کشور به دایره تحریم های اقتصادی بین المللی ، و پیامدهای منفی عمده درگیری داخلی . 

 اگرچه عامل نظامی سنگ بنای رویکرد سنتی و جدید ایران نسبت به سودان است، اما عامل اقتصادی نیز نقش مهمی ایفا می کند، زیرا سودان یکی از مراکز آفریقایی برای ظهور پدیده قدرت های بین المللی است که برای گسترش بازارهای خود و جستجوی منابع اولیه رقابت می کنند. ایران به دنبال از سرگیری همکاری‌های قبلی در زمینه‌های صنایع مهندسی، خدمات و سرمایه‌گذاری نفتی است، زیرا تهدید تحریم‌های جدید بر صادرات نفت ایران، تهران را مجبور کرده است منابع نفتی و صادرات خود را متنوع کند تا اقتصادهای در حال توسعه آفریقا را نیز در بر گیرد، ایران قبلاً تاکسی‌هایی به سودان و سنگال صادر کرده است که به پوشش هزینه‌های ساخت خودروی داخلی کمک می‌کند.ایران قول داده است که زیرساخت های انرژی را در تعدادی از کشورهای آفریقایی، از جمله سودان، از جمله نوسازی پالایشگاه های نفت، کمک به ساخت نیروگاه ها و فناوری هسته ای غیرنظامی ایجاد کند.(19)

همکاری‌های اقتصادی بین ایران و سودان در حال گسترش است. ایران به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی سودان، از جمله انرژی، کشاورزی و زیرساخت‌ها است. تمایل به تقویت همکاری‌های اقتصادی بین سودان و ایران عمدتاً ناشی از ماهیت شرکای تجاری و توسعه دو کشور است و چین به‌عنوان شریک تجاری اصلی برای هر یک از آنها ظاهر می‌شود، علاوه بر روند صعودی روابط اقتصادی با روسیه، گام اخیر برای گسترش عضویت در برجام اثرات مثبت بیشتری نیز داشته است. همزمان با پیوستن ایران به این گروه، دو کشور همسایه سودان نیز به این گروه پیوستند. مصر و اتیوپی دو شرکای اصلی اقتصادی خارطوم هستند که در نهایت به ارائه چارچوبی چندجانبه کمک می کند که فرصت ها را برای همکاری های اقتصادی رو به رشد بین سودان و ایران افزایش می دهد .(20) 

برخی از متغیرهای بین‌المللی و منطقه‌ای نیز فرصت‌هایی را برای تقویت همکاری‌های اقتصادی میان سودان و ایران فراهم می‌کنند، به ویژه ماهیت شرکای تجاری و توسعه دو کشور که چین به عنوان شریک تجاری اصلی هر یک از آنها ظاهر می‌شود، علاوه بر روند صعودی روابط اقتصادی با روسیه. اقدام اخیر برای گسترش عضویت در BRICS پیامدهای مثبت بالقوه دیگری نیز دارد. همزمان با پیوستن ایران به این گروه، دو کشور همسایه سودان نیز به این گروه پیوستند. مصر و اتیوپی و همچنین امارات متحده عربی و عربستان سعودی، شرکای اقتصادی اصلی خارطوم هستند که در نهایت به ارائه چارچوبی چندجانبه کمک می کند که فرصت ها را برای همکاری های اقتصادی رو به رشد بین سودان و ایران در آینده نزدیک افزایش می دهد.(21)

 

د) روابط فرهنگی و مذهبی

ایران از زمان انقلاب ۱۹۷۹، همواره به دنبال صدور مفاهیم انقلاب اسلامی و گسترش دکترین شیعه دوازده‌امامی در جهان اسلام بوده است. سودان به عنوان یک کشور با اکثریت مسلمان سنی، هدف اصلی ایران برای گسترش نفوذ ایدئولوژیک در آفریقا بوده است. ایران از طریق نهادهای فرهنگی، حسینیه‌ها، مراکز آموزشی و تبلیغی، به دنبال افزایش تعداد شیعیان در سودان و تبدیل این کشور به پایگاهی برای گسترش تشیع در شرق آفریقا و کشورهای عربی همسایه است.(22)

این نهادها با هدف تبلیغ دکترین شیعه و تقویت روابط فرهنگی بین دو کشور فعالیت می‌کنند. ایران همچنین با اعطای بورسیه‌های تحصیلی به دانشجویان سودانی و آموزش طلاب در حوزه‌های علمیه ایران، به دنبال ایجاد یک نسل جدید از نخبگان وفادار به ایران است.

 

– تأثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی

سودان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در کنار دریای سرخ، برای ایران از اهمیت استراتژیک برخوردار است. از دید غربی ها ایران تلاش کرده است تا با ایجاد پایگاه‌های نظامی در سودان، دسترسی خود به دریای سرخ را افزایش دهد و از این طریق بر ترافیک دریایی و تجاری منطقه تأثیر بگذارد. این موضوع به ایران اجازه می‌دهد تا بر مسیرهای تجاری حیاتی، از جمله کانال سوئز، نظارت کند و در صورت لزوم از آن به عنوان اهرم فشار استفاده کند.

موقعیت استراتژیک سودان در سواحل دریای سرخ، شریان حیاتی برای تجارت جهانی و ترانزیت انرژی، جایگاهی برای ایران در آفریقا فراهم می کند. این دسترسی، طرح نیرو در منطقه، قابلیت های نظارت دریایی و ایجاد پایگاه های دریایی را تسهیل می کند. علاوه بر این، یک مسیر جایگزین برای دور زدن تنگه هرمز ارائه می دهد، یک نقطه انسداد حیاتی که از لحاظ تاریخی مملو از تنش بوده است.(22)

 ایران ممکن است تمام تلاش خود را برای احیای روابط با سودان و ایجاد همکاری های دریایی برای تقویت حضور و نفوذ خود بیشتر در دریای سرخ انجام دهد، زیرا مسیر تجارت بین المللی جایگزین دریای سرخ از طریق گسترش کریدور میانی که شامل ارتباط بین ترکمنستان-ازبکستان و مسیر ایران می شود، اجرا می شود.  

نزدیکی ایران و سودان می تواند تلاش های بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای را تضعیف کند و تهدیدات امنیتی جدیدی برای آنها ایجاد کند. به عنوان مثال، سودان می تواند دسترسی ایران به دریای سرخ و تنگه باب المندب را که برای صادرات نفت عربستان سعودی حیاتی هستند، فراهم کند.علاقه ایران به سواحل دریای سرخ سودان عمدتاً ناشی از اهداف استراتژیک و اقتصادی آن است. ایران می خواهد نفوذ خود را در منطقه تقویت کند.ایران می خواهد دریای سرخ و تنگه باب المندب را که برای صادرات نفت و تجارت دریایی آن حیاتی هستند، حفظ کند.  همچنین ایران می خواهد روابط اقتصادی و سیاسی خود را با سایر کشورهای آفریقایی به ویژه با دخالت چین به عنوان میانجی گسترش دهد. نقش چین می تواند به کاهش تنش ها و خشونت ها در منطقه کمک کند و همچنین به یکپارچگی و همکاری بیشتر کمک کند.(24)

پیش بینی قدرت بیشتر ایران وهمچنین روسیه در دریای سرخ، آزادی دریانوردی را که زیربنای منافع اقتصادی و نظامی آمریکا است، تهدید می کند. پایگاه دریایی ایران در بندر سودان از طرح قدرت ایران و محور مقاومت آن و حملات به کشتیرانی بین المللی در دریای سرخ و خلیج عدن پشتیبانی می کند. یک پایگاه دریایی روسیه به کرملین این امکان را می دهد که در صورت درگیری گسترده تر، غرب را در دریای سرخ و تئاترهای مجاور مانند دریای مدیترانه و اقیانوس هند به چالش بکشد.(25) 

 

جمع بندی 

الف) فرصت‌ها

با توجه به آن  چه  بیان شد،می توان فرصت ها و چالش ها را در روابط ایران با سودان به صورت زیر دسته بندی کرد:

اهمیت استراتژیک سودان سودان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در کنار دریای سرخ، برای ایران از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. دسترسی ایران به دریای سرخ از طریق سودان می‌تواند به تهران امکان نظارت بر مسیرهای تجاری حیاتی مانند کانال سوئز و تنگه باب المندب را بدهد. این موضوع می‌تواند به عنوان اهرم فشار در برابر رقبای منطقه‌ای مانند عربستان سعودی و اسرائیل عمل کند.

همکاری‌های نظامی و امنیتی ایران با ارائه تسلیحات پیشرفته مانند پهپادهای تهاجمی به سودان، توانسته است نفوذ خود را در این کشور افزایش دهد. این همکاری‌ها به ویژه در شرایطی که سودان با بحران‌های داخلی و بین‌المللی مواجه است، می‌تواند به تقویت موضع ایران در منطقه کمک کند.

فرصت‌های اقتصادی ایران و سودان هر دو با چالش‌های اقتصادی مواجه هستند و می‌توانند از طریق همکاری‌های اقتصادی متقابل، به بهبود وضعیت اقتصادی خود کمک کنند. ایران به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش‌های انرژی، کشاورزی و زیرساخت‌های سودان است، در حالی که سودان می‌تواند از فناوری و تجربه ایران در این زمینه‌ها بهره‌مند شود.

اشتراکات ایدئولوژیک اشتراکات ایدئولوژیک بین ایران و سودان، به ویژه در زمینه مخالفت با غرب و حمایت از جنبش‌های مقاومت، می‌تواند به تقویت روابط دو کشور کمک کند. این اشتراکات می‌تواند پایه‌ای برای همکاری‌های بلندمدت باشد.

چالش‌ها

تحولات داخلی سودان سودان در حال حاضر با بحران‌های داخلی شدیدی مواجه است، از جمله جنگ داخلی بین نیروهای نظامی و شبه‌نظامیان. این بی‌ثباتی داخلی می‌تواند به عنوان یک چالش بزرگ برای ایران عمل کند، زیرا ممکن است نفوذ ایران در سودان با تغییرات سیاسی و نظامی در این کشور تحت تأثیر قرار گیرد.

واکنش کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی افزایش نفوذ ایران در سودان باعث نگرانی کشورهای منطقه‌ای مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اسرائیل شده است. این کشورها ممکن است تلاش کنند تا با افزایش فشار بر سودان یا ارائه حمایت‌های جایگزین، نفوذ ایران را در این کشور محدود کنند. همچنین، آمریکا و سایر قدرت‌های غربی ممکن است با تحریم‌ها یا فشارهای دیپلماتیک، مانع از گسترش روابط ایران و سودان شوند.

وابستگی ایران به متحدان ناپایدار سودان به عنوان یک متحد ایران، ممکن است به دلیل بی‌ثباتی داخلی و فشارهای خارجی، نتواند به طور پایدار در کنار ایران باقی بماند. این وابستگی به یک کشور ناپایدار می‌تواند برای ایران خطرناک باشد، زیرا هرگونه تغییر در حکومت سودان ممکن است به قطع روابط با ایران منجر شود.

چالش‌های اقتصادی هر دو کشور ایران و سودان با مشکلات اقتصادی شدیدی مواجه هستند. ایران تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد و سودان نیز با بحران‌های اقتصادی و انسانی دست و پنجه نرم می‌کند. این شرایط ممکن است توانایی دو کشور را برای توسعه همکاری‌های اقتصادی محدود کند.

References

  – 1سولی شاهوار: گستره جهانی ایران: سیاست، مشارکت و فعالیت جمهوری اسلامی ایران در آفریقا قابل دسترسی http://doi.org/10.111/dome.12202

2- عبدالله السهلی، نفوذ ایران در سودان و تأثیر آن بر امنیت ملی عرب، مجله مطالعات علوم انسانی و اجتماعی ، (امان: ریاست تحقیقات علمی در دانشگاه اردن، جلد 46، شماره 2، ضمیمه 1، 30 ژوئن 2019) 

-3عبدالرزاق خلف الطائی، سیاست مهار دوگانه آمریکایی نسبت به ایران 1993/2001 میلادی، مجله خلیج عربی (بصره: دانشگاه بصره، بصره و مرکز مطالعات خلیج عربی، دوره 48، شماره 1-2، 30 ژوئن، 2020

-4صلاح خلیل، نزدیکی ایران و سودان: اهداف و پیامدها، منتخب ایرانی (قاهره: مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام، شماره 130، مه 2011)، صص 138-155.

-5دکتر بنفشه کی نوش، سیاست انقلابی ایران در قبال آفریقا، مرکز تحقیقات و مطالعات اسلامی ملک فیصل، شوال 1442 هجری قمری/ژوئن 2021 میلادی، قابل دسترسی از طریق این لینک https://n9.cl/74lcz

-6ایران – سودان و اسلام، مقاله مجله، موجود در http://www.jstor.org

-7 زهیر فهد الحارثی، با وجود نفوذ ایران: آیا سودان به ضیافت عرب باز خواهد گشت؟، روزنامه الریاض (ریاض: روزنامه الریاض، شماره 16927، 28 اکتبر 2014)، که از طریق این لینک قابل مشاهده است: http://www.alriyadh.

-8 صلاح خلیل، محدودیت های نفوذ: بازگشت روابط بین سودان و ایران ، مرکز مصر برای اندیشه و مطالعات استراتژیک، قابل دسترسی از طریق این لینک https://ecss.com.eg/37784/

9.https://ecss.com.eg/37784/

10.https://www.theguardian.com/global-development/2024/mar/22/What-Caused-the-civil-war-in-Sudan-and-Has-With-With-With-I-West-West-Worlds-Worst-Humanitarian-crises; 

11.https://www.semafor.com/article/02/29/2024/iran-sending-attack-drones-to-sudans-military

12.https://thesoufancenter.org/intelbrief-2024-april-1/

13.https://ras-nsa.ca/the-ins-and-outs-of-the-rapprochement-between-iran-and-sudan/

14.https://www.bic-rhr.com/research/new-old-player-town-sudan-iran-reconciliation-and-its-regional-implications

15.https://www.middleeasteye.net/news/sudan-crisis-SAF-army-future.

16.https://www.fpri.org/article/2024/07/how-sudans-wars-of-succession-shape-the-current-conflict.

17.https://bic-rhr.com/research/new-old-player-town-sudan-iran-reconciliation-and-its-regional-implications.

18.https://www.criticalthreats.org/analysis/africa-file-special-edition-external-meddling-for-the-red-sea-exacerbates-conflicts-in-the-horn

19.https://rawabetcenter.com/archives/171569

-19 احمد امل، از سرگیری روابط دیپلماتیک بین سودان و ایران به چه معناست؟، مرکز آینده برای تحقیقات و مطالعات پیشرفته، 10/19/2023، قابل دسترسی در: 20.https://futureuae.com/ar-AE/Mainpage/Item/8703/%D8%AA%D9%82%D8%B1%D8%D8%B1%A7

21.https://futureuae.com/ar/Mainpage/Item/8703/%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%B1%D8%A8-%D8%B1%D9%85%D8%B2%D9%8A-%D9%85%D8%A7%D8%B0%D8%A7-%D9%8A%D8%B9%D9%86%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A6%D9%86%D8%A7%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A8%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%A9-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86

-22خالد باقلان، نفوذ ایران در سودان و خطرات آن برای منطقه ، سایت نیوز یمن، از طریق این لینک قابل مشاهده است: https://n9.cl/viysm6

23.https://www.independentarabia.com/node/541591/%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D8%A9/%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B1/%D9%87%D9%84-%D8%AA%D8%AF%D8%AE%D9%84-%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B7%D8%B1%D9%81%D8%A7-%D9%81%D9%8A-%D8%AD%D8%B1%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%9F

24.https://moderndiplomacy.eu/2023/09/19/iran-and-sudans-rapprochement-in-2023-new-changes-in-the-regional-geopolitics-of-the-middle-east/

25.https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/curbing-outside-intervention-sudan-war

26.https://www.habtoorresearch.com/ar/programmes/%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86