چشم انداز مراودات تجاری هند و اسرائیل

دکتر مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

از سال 1992 که روابط دیپلماتیک بین هند و اسرائیل آغاز شد تا به امروز دو کشور توانستند روابط تجاری و اقتصادی دو جانبه را ارتقا دهند و پیشرفت های زیادی در این زمینه به دست آورند. به طوری که تجارت کالا و خدمات از 200 میلیون دلار در سال 1992 به رقم 10.77 میلیارد دلار (بدون احتساب تجهیزات امنیتی و نظامی- دفاعی) در سال مالی 2024-2023 رسید. در مجموع صادرات کالاهای هند به اسرائیل 8.45 میلیارد دلار و صادرات کالاهای اسرائیلی به هند 2.32 میلیارد دلار تخمین زده می شود. هم اینک هند دومین شریک تجاری اسرائیل در آسیا به شمار می آید.

بر اساس پایگاه داده سازمان ملل در زمینه تجارت بین‌الملل، در سال مالی2024-2023 ، تجارت دوجانبه 6.53 میلیارد دلار (بدون احتساب تجهیزات امنیتی و نظامی- دفاعی) بود که البته به دلیل وضعیت امنیت منطقه ای و اختلال در مسیرهای تجاری، کاهش محسوسی دیده می شود(1).

اگرچه تجارت دو جانبه عمدتاً تحت سلطه کالاهای نظیر الماس، مروارید، سنگ های قیمتی، فرآورده های نفتی و مواد شیمیایی بود؛ اما در سال های اخیر شاهد افزایش تجارت در زمینه هایی مانند ماشین آلات و تجهیزات الکترونیکی، گازوئیل، محصولات شیمیایی و معدنی، کود، روغن های نباتی، تجهیزات دفاعی، پلاستیک، محصولات نساجی و پوشاک، فلزات اساسی و تجهیزات حمل و نقل، محصولات کشاورزی، سیستم های ارتباطی، تجهیزات پزشکی و محصولات با فناوری پیشرفته بوده است. 

در طی سال های 2000 تا مارس 2024 هند در اسرائیل حدودا 396 میلیون دلار سرمایه گذاری کرده است. از مهمترین این سرمایه گذاری ها کنسرسیومی به رهبری گروه ادانی حقوق بهره برداری از شرکت بندر حیفا را با سرمایه گذاری کلی 1.18 میلیارد دلار از دولت اسرائیل به دست آورد. همچنین گروه تاتا، ویپرو، سان فارما، صنایع Reliance، و خدمات فناوری L&T برخی از شرکت‌های بزرگ هندی هستند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا دیگر مؤسسات مالی، سرمایه‌گذاری قابل توجهی در استارت‌آپ‌های اسرائیلی انجام داده‌اند.

از سوی دیگر در طی سال های 2000 تا مارس 2024 اسرائیل نیز در هند حدودا 8/314 میلیون دلار سرمایه گذاری کرده است که بیشتر در حوزه فناوری های پیشرفته، کشاورزی و بخش آب بوده است. در می 2024، شرکت حمل و نقل الکترونیکی اسرائیل EVR motors یک مرکز تولیدی در منسار افتتاح کرد. شرکت‌های داروسازیTeva، Ecoppia  وNaa’n Dan Jain  سه سرمایه‌گذار برجسته در حوزه‌های انرژی پاک، مدیریت آب و سلامت هستند.

همچنین شرکت های دفاعی امنیتی اسرائیل به شدت علاقمندی خود را به همکاری با هند نشان دادند.  لازم به ذکر است هند بزرگترین خریدار تجهیزات نظامی از اسرائیل است که این کشور پس از روسیه دومین تامین کننده بزرگ دفاعی هند به شمار می آید. 

از سوی دیگر هند و اسرائیل توافق نامه‌هایی را برای ایجاد مراکز فناوری آب (COWT) در مؤسسه فناوری هند، امضا کردند. انتظار می رود این مراکز بر روی فن آوری و مدیریت منابع آب در هند با هدف اجرای فناوری های آبی اسرائیل،  در جهت ایجاد راه حل های مدیریت پایدار برای بخش آب هند تمرکز کنند(2). همچنین دو کشور توافق نامه ای را امضاء کردند که به 42000 کارگر هندی اجازه می‌دهد در اسرائیل در زمینه‌های ساخت و ساز، پرستاری و سایر بخش های خدماتی فعالیت نمایند، اقدامی که انتظار می‌رود به مقابله با افزایش هزینه‌های زندگی و کمک به هزاران خانواده در انتظار مراقبت‌های پرستاری کمک کند (3).

یکی از مهمترین پیمان های بین هند و اسرائیل ابتکار I2U2 که در سال 2021 راه اندازی شد، می باشد. این ابتکار برای تعمیق همکاری های فنی و بخش خصوصی در منطقه و مقابله با چالش های فراملی در شش حوزه آب، انرژی، حمل و نقل، فضا، سلامت و امنیت غذایی متمرکز است.ظاهرا I2U2 یک ابتکار اقتصادی می باشد، اما دارای پشتوانه نظامی قوی است که البته اطلاعات کمی در مورد آینده I2U2 فاش شد. به طور کلی اعضاء این اتحادیه با تلاش های گسترده تر ایالات متحده برای تسهیل نزدیکی بین اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس از طریق ابتکاراتی مانند توافق نامه ابراهیم، ​​همسو هستند. با این حال، درگیری‌های جاری در غزه پیشرفت این ابتکار را به تعویق انداخته و برای ادعاهایی مبنی بر اینکه اعضاء این اتحادیه ظهور خاورمیانه جدید را آغاز می‌کنند، وقفه ایجاد کرده است(4).

همچنین کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا که در سال 2023 راه اندازی شد یکی دیگر از مهمترین توافق های بین هند و اسرائیل به شمار می آید(5). کریدور هند-خاورمیانه-اروپا می تواند رقیبی قدرتمند برای طرح کمربند – جاده چین همچنین کریدور بین المللی شمال-جنوب باشد به طوری که هند می تواند به جای بندر چابهار ایران به بنادر امارات متحده عربی اتکاء کند(6). از سوی دیگر، مشارکت چندجانبه بین هند، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و اسرائیل در قالب کریدور هند-خاورمیانه-اروپا، منجر به تدوین پروژه کریدور غذایی هند و خاورمیانه شده است. این کشورها تمایل دارند تا هند را به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ گندم جهان پس از چین با منطقه خاورمیانه مرتبط کنند تا از پیامد بحران های غذایی جلوگیری و امنیت غذایی خود را تضمین نمایند(7).

چشم انداز

به نظر می رسد اسرائیل دریافته است که باید سیاست های قوی تر و گسترده تری را با کشورهای آسیایی توسعه دهد و هند از پتانسیل های قابل توجهی در این خصوص برخوردار است. از این رو به دلیل ویژگی های متنوع جغرافیایی- سیاسی-اقتصادی هند، اسرائیل کماکان در حال برنامه ریزی برای گسترش گفتگو و همکاری با این کشور باقی خواهد ماند. بی شک توسعه مراودات تجاری و اقتصادی با هند کلیدی برای نفوذ و حضور اسرائیل در منطقه اقیانوس هند به شمار می آید. در این راستا اسرائیل تلاش می کند چشم انداز و اولویت های خود را برای مؤثرتر کردن پیمان ها و توافق نامه ها در جهت پیشبرد اهداف امنیتی و اقتصادی منطقه ای برجسته نماید در نتیجه در سال های پیش رو از سیاست های منطقه ای و جهانی هند حمایت می کند که البته هند نیز در مقابل امتیازات متنوعی را برای این کشور در نظر خواهد گرفت. 

کلید واژگان: هند، اسرائیل، اقتصاد، تجارت، مراودات تجاری، آسیا، مریم وریج کاظمی

1-https://tradingeconomics.com/india/exports/israel

2-https://www.indembassyisrael.gov.in/pages?id=nel5a&subid=7ax9b

3-https://www.ibef.org/indian-exports/india-israel-trade

4-https://www.usip.org/publications/2022/07/what-you-need-know-about-i2u2

5-https://warontherocks.com/2024/05/indias-engagement-with-the-middle-east-reflects-new-delhis-changing-worldview/

6-https://diplomacybeyond.com/importance-of-india-arab-mediterranean-corridor

7-https://atalayar.com/en/content/india-arab-emirates-israel-route-alternative-global-food-security