امنیت ملی و روابط دیپلماتیک سوئد در برابر کشورهای اسلامی

By ipsc

شهریور 4, 1402

اشتراک

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC

قرآن‌سوزی‌های مکرر اخیر در سوئد باعث شد 57 کشور مسلمان جلسه اضطراری ترتیب دهند.این وقایع گرچه تا بحال چندین بار خصوصا در دانمارک و سوئد به وقوع پیوسته است، اما اولین بار است که دولت سوئد را در عرصۀ داخلی و بین‌المللی با بحران مواجه کرده است. این دولت که خود را متعهد آزادی بیان در کشور و جهان می داند اکنون تحت فشارهای دیپلماتیک و سیاسی شدید با کشورهای اسلامی و پیامدهای منفی آن بر مناسبات اقتصادی، قرار گرفته است.حال باید دید این کشور اسکاندیناوی بین آزادی عقیده ، حفظ امنیت ملی و روابط دیپلماتیک در برابر فشارهای کشورهای اسلامی ، به راه‌های قانونی برای مهار این موضوع دست می یابد؟

-علل تبدیل قرآن سوزی به یک بحران در سوئد

علل تبدیل قرآن سوزی به یک بحران، به عوامل متعددی در این کشور وابسته است. به نظر می رسد ایجاد بحران در سوئد به دلیل عدم محدود بودن به مرزها و انتشار در سطح جهانی،چند لایه و پیچیده شده است.این کشور از چند طریق متفاوت با بحران روبرو شده است.سوئد در آستانه پذیرش پرونده خود و پیوستن به ناتو ، در مقابل ترکیه با مشکل مواجه است. از طرفی مجارستان هنوز با عضویت سوئد موافقت نکرده، و منتظر تایید ترکیه است. همچنین مقامات سوئد معتقدند روسیه ممکن است از این بحران استفاده و وجهه سوئد را متزلزل، و راه پیوستن به ناتو را مشکل کند. امنیت ملی این کشور هم با توجه به حضور اخوان‌المسلین و گروه‌های افراطی اسلام‌گرا با خطر جدی مواجه شده است.در ادامه به بررسی لایه های مختلف این بحران در روابط دیپلماتیک، اقتصادی و امنیت ملی سوئد می پردازیم:

-روابط دیپلماتیک

جامعه سوئد اخلاق‌گرا و مبتنی بر اجماع توصیف می‌شود. این ارزش ها سنگ بنای سیاست های داخلی و خارجی این کشور است.سوئد عضو ناتو نیست، اما از طریق مشارکت برای صلح (PfP) و شورای مشارکت یورو آتلانتیک در چارچوب سیاسی( PfP) با این سازمان درگیر است.سوئد عضو اتحادیه اروپا است اما عضو منطقه یورو نیست و از سازمان ملل متحد حمایت می کند.سوئد برای پیشبرد امنیت بین المللی، به طور فعال از طریق نیروهای بین المللی کمک به امنیت ناتو (ISAF) در افغانستان و با هشت هواپیمای جنگنده گریپن به عملیات ناتو در لیبی کمک کرده است. (1)
کشورهای اسکاندیناوی همیشه خود را در جهان به عنوان واحه‌های لیبرال دموکراسی در حداکثر محدودیت‌های ممکن بشری، تحت سایه قوانینی قرار داده‌اند که – در تئوری – از حقوق بشر برای آزادی بیان و بیان عقیده حمایت می‌کنند.به نظر می‌رسد این روزها دولت‌ سوئد در حال تجدیدنظر در اعمال قوانین آزادی بیان است.بحث سوزاندن «کتاب‌های مقدس» ادیان در کشورهای اسکاندیناوی سال‌هاست که انجام می گیرد عمدتاً گریبان قرآن را می‌گیرد. راسموس پالودان، فعال راست افراطی دانمارکی-سوئدی، که از سال 2017 پشت سر قرآن سوزی های پراکنده است.(2)

در سال 2023 اعتراض به نمایش‌های قرآن سوزی و اهانت به اعتقادات مسلمانان توسط پناهندگان در کپنهاگ و استکهلم، از محدوده این کشور خارج و به نقاط مختلف جهان سرایت کرد.این حادثه باعث اختلاف دیپلماتیک با کشورهای اسلامی از جمله مصر، عربستان سعودی و ایران شد که دیپلمات های سوئدی را احضار کردند. الجزایر نیز نمایندگان دانمارک را فراخواند.سفیر سوئد از عراق اخراج شد و ایران اعلام کرد سفیر جدیدی از این کشور اسکاندیناوی را در خاک خود نمی پذیرد.(3)همچنین کتب مقدس دیگری مانند تورات در تظاهرات در سوئد سوزانده شد. کشورهای کویت، امارات متحده عربی و مراکش سفیران سوئد را در اعتراض به حادثه آتش زدن قرآن احضار کردند.(5)

سازمان همکاری اسلامی با عضویت 56 کشور اسلامی ، از کشورهای عضو خواست تا در روابط خود با کشورهایی که در آنها نسخه‌های قرآن کریم هتک حرمت و سوزانده می‌شود، از جمله پادشاهی سوئد و دانمارک، تصمیمات و اقدامات لازم را اتخاذ کنند. شورا تصمیم گرفت هیاتی از سازمان همکاری اسلامی را به ریاست دبیرکل اعزام کند تا از کمیسیون اتحادیه اروپا بخواهد که محکومیت کشورهای عضو این سازمان را به دلیل جنایت هتک حرمت به قرآن کریم و … اعلام کند. این شورا تمامی تلاش‌ها برای هتک حرمت قرآن کریم و سایر کتب مقدس، ارزش‌ها و نمادهای اسلام و سایر ادیان را به بهانه آزادی بیان که با روح مواد 19 و 20 کنوانسیون بین‌المللی مغایرت دارد، محکوم کرد.همچنین در سطح سیاسی، از کشورهای عضو خواست سفیران خود در سوئد و دانمارک را احضار کنند.(6)سازمان همکاری اسلامی موفق به پیروزی مهمی در مورد عدم اهانت به ادیان ، در شورای حقوق بشر سازمان ملل شد. (7)

با این حال، برخی در غرب این را در تضاد با آزادی بیان می دانند. آمریکا، اتحادیه اروپا (از جمله فرانسه و آلمان) و سایر کشورهای غربی به شدت با قطعنامه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد که پس از اقدامات مکرر آتش زدن قرآن کریم صادر شد، مخالفت کردند و از دولت‌ها ‌خواستند رسیدگی، جلوگیری و اعمال نفرت مذهبی را تحت پیگرد قانونی قرار دهند.بسیاری از احزاب در سوئد و دانمارک بر لزوم اجازه انتقاد از ادیان از جمله دین اسلام اصرار دارند.
آنها استدلال می کنند که برخی از نمایش ها، که شامل سوزاندن نسخه های قرآن کریم است، ممکن است برای برخی تأسف آور و تحریک کننده باشد، اما حفظ اصل آزادی بیان، صرف نظر از محتوای آن بیان، ضروری است، و نباید در این زمینه تسلیم فشارهای کشورهای اسلامی شوند.(8)
سوئد از یک طرف بین آزادی عقیده و حفظ امنیت ملی و ازطرفی منافع کشور در داخل و خارج مورد تهدید قرار گرفته است.(9)علاوه بر موارد فوق، اکنون نگرانی آشکاری در مورد تأثیر این رویدادها بر هدف استکهلم پس از تهاجم روسیه به اوکراین، که مسیر عضویت سوئد در ناتو است، وجود دارد، که تحلیلگران معتقدند پس از تصویب دشوار اصل گسترش اتحاد از سوی ترکیه، با صحبت های مستمر رئیس جمهور ترکیه در مورد تداوم کشورش در جنگ علیه «اسلام هراسی» وضعیت متشنجی در مورد اعتبار سوئد برای عضویت وجود دارد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، هتک حرمت عمومی را دلیلی برای جلوگیری از پیوستن سوئد به ناتو عنوان کرد. (10)

مجارستان، دیگر کشوری که به دلیل انتقادات سوئد هنوز با عضویت این کشور موافقت نکرده ، و منتظر تایید ترکیه است، زیرا اعضای حزب حاکم که از اکثریت دو سوم پارلمان برخوردار هستند، شکست خوردند. فرضیه دیگر حول محور بهره برداری روسیه از این وضعیت است، زیرا مقامات سوئدی معتقدند روسیه در آب های سیاه ماهیگیری می کند و تلاش می کند، از طریق کمپین اطلاعات نادرست از طریق اینترنت توسط احزاب مورد حمایت خود، وجهه سوئد را در مقابل غرب متزلزل کرده و به منافع بین‌المللی آن لطمه بزنند. این کمپین ها سوئد را از یک کشور بردبار به کشوری متخاصم با اسلام و مسلمانان تبدیل می‌کند. روسیه مطمئن است با قدرت خود ،می تواند ترازوی این تصمیم را لغو کند و نظر خود را در مورد عضویت سوئد در این کشور تغییر دهد.(11)

-روابط اقتصادی

اقتصاد سوئد، در میان قوی ترین کشورها در سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) قرار دارد. سوئدی‌ها اعتماد زیادی به دولت دارند و اجازه می‌دهند که بخش‌های بزرگی از اقتصاد از طریق دولت هدایت شود. منابع مالی قوی عمومی منجر به اشتغال بالا و نرخ پایین فقر شده است.
مهاجران پایه نیروی کار سوئد هستند و پذیرش و ادغام مداوم مهاجران برای رشد مداوم اقتصاد سوئد حیاتی است.سوئد چند فرهنگی را ترویج کرده است، اما موج مهاجران از قومیت های مختلف، در ترکیب با بیکاری بالا در میان جمعیت های مهاجر، منجر به حمایت بیشتر از احزاب سیاسی راست افراطی مانند دموکرات های سوئد شده است . دولت تلاش کرده است تا رابطه ای قوی با جامعه مدنی ایجاد کند تا پذیرش جمعیت مهاجر را بهبود بخشد و تنش و درگیری را کاهش دهد.(12)

سوئد تعداد زیادی از مهاجران را پذیرفته و می پذیرد که بسیاری از آنها مهاجران تحصیل کرده یا پناهندگانی هستند که به دلایل سیاسی به دنبال پناهندگی هستند. امروزه مهاجران عمدتاً از کشورهای غیر غربی از جمله عراق، پاکستان و سومالی می آیند. پذیرش و ادغام مداوم مهاجران برای رشد مداوم اقتصاد سوئد حیاتی است.(13)

پیامدهای دیپلماتیک ناشی از قرآن سوزی توسط مهاجرین پناهنده مسلمان،پس از درخواست مسلمانان در خاورمیانه و شمال آفریقا برای تحریم محصولات سوئدی، تهدیدی برای تبدیل شدن به یک جنگ تجاری است. زیرا الازهر در مصر، قدیمی ترین نهاد سنی در جهان اسلام، از مسلمانان خواست تا محصولات سوئدی، همراه با تحریم مشابه محصولات دانمارکی را بایکوت کنند. فراخوان در شبکه های اجتماعی برای تحریم محصولات سوئدی استفاده از هشتگ “مجازات دولت سوئد” و “بایکوت محصولات سوئدی” که خطر متوسطی را برای اقتصاد سوئد، که یکی از بزرگترین اقتصادهای اروپا است، به همراه دارد. سوئد با تولید ناخالص داخلی حدود 585.94 میلیارد دلار، یکی از بزرگترین کشورهای اروپایی است که بر اساس گزارش بانک جهانی، در زمینه فروش و تولید مبلمان فعالیت می کند.

بر اساس گزارش بانک جهانی، شرکت های چندملیتی بزرگی مانند Ikea ،تولید کننده لوازم خانگی الکترولوکس و ارائه دهنده فناوری موبایل اریکسون نیز در این کشور فعالیت می کنند که مبلمان و لوازم خانگی را تولید و به فروش می رساند.

سوئد 2.6 درصد از صادرات خود را به منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا صادر می کند و ترکیه و عربستان سعودی از بزرگترین واردکنندگان محصولات سوئدی هستند و پس از آن مصر، امارات متحده عربی، اندونزی، مالزی، مراکش، قطر، الجزایر و پاکستان قرار دارند. (14)تحریم اقتصادی کشورهای مسلمان می تواند علاوه بر بحران اقتصادی، جایگاه مهاجران مسلمان در این کشور را متزلزل نماید.

-امنیت ملی

سوئد یکی از سکولارترین و لیبرال‌ترین کشورهای جهان است و مدت‌هاست که اجازه انتقاد عمومی از ادیان را داده‌ است. اما بحران اخیر اهانت به ادیان باعث شد دولت سوئد تبعات هتک حرمت به کتاب مقدس اسلام را دامن زدن به افراط گرایی ، و اثرات منفی ژئوپلیتیکی اعلام کند.(15)

سوئد در بزرگترین نگرانی امنیتی خود در دهه های اخیر به سر میبرد.دولت سوئد، وضعیت امنیتی در این کشور را خطرناک ترازسطح زمان جنگ جهانی دوم توصیف کرد.سرویس های امنیتی سوئد تایید کرده اند که شاهد افزایش خطرات حملات تروریستی هستند.نگرانی از نداشتن قانونی در کشور که انتقاد از دین یا نمادهای مذهبی و یا حتی نمادهای ملی را ممنوع یا مجازات کند،و اعتراض و فشارهای کشورهای اسلامی، مستقیماً امنیت عمومی سوئد را تهدید می کند . (16)

دولت سوئد، پس از بروز بحران دیپلماتیک بر سر اعتراضات قرآن سوزان، بیگانگان را به سوء استفاده از قوانین آزادی بیان این کشور و استفاده از آنها به عنوان “صحنه ای برای انتشار پیام های نفرت انگیز” متهم کرد.(17)

نقش اسلام در اسکاندیناوی برای دهه ها شکل گرفته است، زیرا موج های متوالی مهاجرت باعث افزایش تعداد مسلمانان شده است. به موازات آن، جنبش‌های ناسیونالیستی هم در دانمارک و هم در سوئد نفوذ سیاسی پیدا کرده‌اند و طرفداران رادیکال‌تر آنها به رویارویی و تحریک به عنوان ابزاری برای ارتقای جایگاه خود روی آورده‌اند. اما این رویداد در سال 2023 سوئد را به صحنه جهانی کشاند. (18)

تهدیدهای امروز کشورهای اسلامی ماهیت بین المللی دارند و در نتیجه با واکنش جهانی کشورهای اسلامی و سازمان ملل روبرو شد. در داخل سوئد الشباب،یک سازمان اسلامگرای سومالیایی با ارتباط با القاعده، تلاش های خود را برای جذب نیرو افزایش داده است .(19)
کشورهای با اکثریت مسلمان از جمله عربستان سعودی حکم دادگاه عالی سوئد را محکوم کردند که ادامه هتک حرمت به قرآن را مجاز می دانست. دولت های سوئد و دانمارک این حوادث را محکوم کرده اند. اما سیاست داخلی و تفاسیر متفاوت از آزادی بیان در حال حاضر خطر تشدید تنش ها بین کشورهای اروپایی و اکثریت مسلمان را تهدید می کند.(20) با این وجود، سوئد و دانمارک هر دو می گویند که در حال بررسی راه هایی برای محدود کردن قانونی آتش سوزی برای کاهش تنش با کشورهای مسلمان هستند.(21) دانمارک برای جلوگیری از خشم مسلمانان در هفته اخیر، قانون جرم انگاری توهین علنی به قرآن و سایر متون مذهبی و احترام به آنها را تصویب کند. اما سوئد موضع کشورش را با دانمارک متفاوت دانست. دولت سوئد تحقیق برای بازنگری قانون نظم عمومی در راستای امنیت کشور و بررسی درخواست‌های مجوز برای تجمعات عمومی را در نظر گرفته است.

– سخن پایانی

سوئد دارای جمعیت بزرگی از مهاجرین کشورهای اسلامی است. در صورت عدم تغییر قوانین مبنی بر احترام به کتاب های مقدس ادیان، ممکن است جامعه دچار قطبی‌شدن وقدرت‌گیری نیروهای افراطی اسلام‌‌گرا و راست افراطی شود، و امنیت عمومی این کشور با اقدامات تروریستی در معرض خطر قرار گیرد. با توجه به هشدار سازمان امنیت سوئد دولت‌ این کشور مسیر تصمیم‌گیری آسانی پیش رو ندارد. در ارزیابی بحران کنونی،امنیت عمومی از شرایط درجه پنج به شرایط درجه سه تنزل کرده است بنابراین سوئد برای حفظ امنیت عمومی، نیازمند قانونی برای برقراری توازن میان آزادی‌ها و حد توجه به حساسیت‌های اقلیت‌های مذهبی و قومی مهاجرین است .

References

1.https://www.americanambassadors.org/publications/mission-reports/report-on-the-mission-to-denmark-sweden-and-norway

2.https://www.reuters.com/world/europe/why-are-sweden-denmark-having-crisis-over-koran-2023-08-03/

3.https://www.euronews.com/2023/07/31/denmark-considers-banning-quran-burning-protests

4.https://www.ft.com/content/a6bdfbdf-c51a-430e-960b-84dfac1a8743

5.https://www.aljazeera.com/news/2023/7/30/denmark-to-seek-legal-means-to-prevent-quran-burnings

6.https://azertag.az/ar/xeber/arabic-2715898

7.https://time.com/6302649/denmark-swedens-quran-burnings-commitment-to-free-speech/

8.https://www.alquds.co.uk/%D9%81%D8%AA%D9%91%D8%B4-%D8%B9%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%81%D9%8A%D8%AF-%D9%85%D9%86-%D8%AD%D8%B1%D9%82-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9/

9.https://marsad.ecss.com.eg/78825/

10.https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-08-02/why-can-t-sweden-and-denmark-stop-koran-burnings

11.https://marsad.ecss.com.eg/78825/

12.https://www.americanambassadors.org/publications/mission-reports/report-on-the-mission-to-denmark-sweden-and-norway

13.https://www.americanambassadors.org/publications/mission-reports/report-on-the-mission-to-denmark-sweden-and-norway
14.https://marsad.ecss.com.eg/78825/

15.https://www.euronews.com/2023/07/31/denmark-considers-banning-quran-burning-protests

16.https://marsad.ecss.com.eg/78825/

17.https://www.theguardian.com/news/2023/aug/01/un-intervene-quran-burnings-sweden-denmark-organisation-islamic-cooperation-islamophobia

18.https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-08-02/why-can-t-sweden-and-denmark-stop-koran-burnings