امارات متحده عربی بهشت مناطق آزاد(بخش نخست)

دکتر سعید پورعلی

عضو هیات علمی و استادیار جهاددانشگاهی

کارشناس مناطق آزاد تجاری -صنعتی

مرکز بین الملللی مطالعات صلح-ipsc

امارات متحده عربی فدراسیونی از هفت امارت (ایالت) است: ابوظبی، دبی، شارجه، راس الخیمه، عجمان، ام القوین و فجیره.این کشور در خاورمیانه واقع شده و با دریای عمان و خلیج فارس ، بین عمان و عربستان سعودی هم‌مرز است که این امر آن را در یک موقعیت استراتژیک در جنوب تنگه هرمز  قرار می‌دهد. امارات متحده عربی  به عنوان یک پادشاهی مشروطه فدرال  اداره می شود که از یک فدراسیون متشکل از هفت نظام سیاسی سلطنتی قبیله‌ای ارثی به نام شیخ‌نشین تشکیل شده‌است.امارات در 1 دسامبر 1971 استقلال کامل را از بریتانیا به دست آوردند. شش امارت – ابوظبی، دبی، شارجه، فجیره، عجمان و ام القیوین – بلافاصله با هم متحد شدند و امارات متحده عربی را تشکیل دادند. امارت هفتم، رأس الخیمه، در اوایل سال 1972 به فدراسیون پیوست. این کشور توسط شورای عالی اتحاد متشکل از شیوخ حاکم ابوظبی، عجمان، فجیره، شارجه، دبی، رأس‌الخیمه و ام‌القیوین اداره می‌شود. مسئولیت‌های ملی نیز به امارت‌ها تفویض می‌شود. امارات متحدة عربی از عنوان «شیخ» به جای «امیر» برای اشاره به حاکمان امارت‌ها استفاده می‌کند. رئیس و نخست وزیر توسط مجلس عالی اتحاد انتخاب می‌شوند. معمولاً شیخی از ابوظبی ریاست و شیخی از دبی نخست‌وزیری را بر عهده دارد.امارات در نیم قرن استقلال خود، سه رئیس دولت داشته است. 

در زمان شیخ زاید بن سلطان آل نهیان رئیس دولت ابوظبی (1971-2004)، از ثروت نفتی این امارت برای سرمایه گذاری هنگفت در توسعه زیرساخت ها و همچنین نهادهای فدرال استفاده کرد که می توانست جامعه ای را که به طور سنتی در امتداد خطوط قبیله ای، خانوادگی و جغرافیایی تقسیم می شد پیوند دهد. در دوران حکومت شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان (2004 تا 2022)، امارات بر تنوع بخشیدن به اقتصاد خود تمرکز کرد. به جرات می توان گفت ثروت نفتی ابوظبی باعث رشد امارات متحده عربی شده است. ابوظبی 80 درصد از ذخایر نفت اثبات شده امارات متحده عربی  را (در حدود 111 میلیارد بشکه) دارد. در حالی که ابوظبی و دبی مدت‌هاست از نظر تجاری و فرهنگی با هم رقابت می‌کنند. در طول بحران مالی 2008-2009، بازار املاک و مستغلات دبی سقوط کرد و ابوظبی به آن 20 میلیارد دلار کمک مالی وام داد که دبی هنوز در حال بازپرداخت آن است

رهبر فعلی امارات متحده عربی، رئیس جمهور 61 ساله شیخ محمد بن زاید آل نهیان است که پس از مرگ برادر ناتنی بزرگترش شیخ خلیفه بن زاید در سال 2022 رسماً نقش رئیس جمهور را بر عهده گرفت. بر اساس یک گزارش، خاندان حاکم آل نهیان ممکن است ثروتمندترین خانواده جهان باشند و دارایی خالص گزارش شده آنها 300 میلیارد دلار برآورد شده است.

    جمعیت این کشور نزدیک به 10 میلیون نفر است که نزدیک به 90 درصد آن را مهاجران داخلی و خارجی تشکیل می دهند. مساحت امارات متحده عربی ۸۳٬۶۰۰ کیلومترمربع است یعنی مساحت این کشور از استان خراسان جنوبی کمتر است .  نرخ رشد تولید ناخالص داخلی: 7.3٪ (2022)و تولید ناخالص داخلی: 571 میلیارد دلار (تخمین سال 2022)است. سرانه درآمد سالیانه هر اماراتی79000 دلارو صادرات نفت حدود 3.2 میلیون بشکه در روز است. امارات متحده عربی 8.9 درصد از ذخایر نفت اثبات شده جهان را در اختیار دارد و ثروت ملی به شدت با قیمت نفت مرتبط است. اداره سرمایه گذاری ابوظبی (ADIA) سومین صندوق سرمایه گذاری بزرگ جهان را با دارایی های تحت مدیریت حدود 800 میلیارد دلار اداره می کند (امارات متحده عربی دارای وجوهی است که کل دارایی های تحت مدیریت را به بیش از 1 تریلیون دلار می رساند).

   سیاست‌های داخلی و خارجی امارات متحده عربی  از تمرکز اولیه بر دولت‌سازی، توسعه، و روابط نزدیک با غرب به تبدیل شدن به بازیگری جسورتر و جهانی تبدیل شده است که روابط نزدیک با غرب را حفظ کرده و در عین حال روابط را در شرق گسترش داده است.در طول حیات این کشور تاکنون دو سند چشم انداز نوشته شده است. سند اول در دوره ریاست جمهوری شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان و معاونت ریاست جمهوری شیخ محمد بن راشد آل مکتوم(حاکم دبی) در سال2010 با چشم انداز 2021 تهیه شد. در این سند تاکید گردیده که اقتصاد جهانی در سال‌های پیش رو، شاهد تغییرات کلیدی خواهد بود و کشور امارات در چارچوب اهداف سندچشم‌انداز، تلاش دارد که در کانون این تغییرات قرار گیرد. در این سند، به لزوم تبدیل کشور امارات به پایتخت تجاری، اقتصادی و توریستی در سطح منطقه‎ای و جهانی تاکید شده است. همچنین به اقتصاد دانش‌بنیان و تمرکز در بخش‌های اقتصادی دارای ارزش افزوده بالا که می تواند منشا تحولات اساسی در کشور شود، توجه گردیده است. لازم بذکر است کشور امارات طی دوره اجرای سند چشم انداز 2021خود دارای بهبود چشمگیر در خصوص وضعیت شاخص های کلان اقتصادی بوده است . دومین سند چشم انداز امارات با هدف ترسیم تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی تا افق 2031درپایان سند پیشین تهیه و به تصویب رسیده است.

چشم انداز ” امارات ما 2031″ نشان دهنده یک طرح ملی است که از طریق آن امارات مسیر توسعه خود را برای 10 سال آینده با تمرکز بر جنبه های اجتماعی، اقتصادی، سرمایه گذاری و توسعه ادامه خواهد داد.این طرح به دنبال ارتقای موقعیت امارات متحده عربی به عنوان یک شریک جهانی و یک قطب اقتصادی جذاب و تاثیرگذار است. هدف آن برجسته کردن مدل موفق اقتصادی امارات متحده عربی و فرصت هایی است که برای همه شرکای جهانی فراهم می کند.

این چشم انداز بر چهار رکن استوار است که همه بخش ها از جمله جامعه، اقتصاد، دیپلماسی و اکوسیستم را پوشش می دهد.

1. جامعه رو به جلو – دستیابی به سعادت جامعه از طریق افزایش توانمندی های شهروندان برای به حداکثر رساندن سهم موثر آنها در همه بخش ها.
2. اقتصاد رو به جلو – منعکس کننده اعتقاد امارات به اهمیت سرمایه انسانی به عنوان محرک اصلی برنامه توسعه 10 ساله آینده
3. دیپلماسی رو به جلو – تحکیم نقش محوری و نفوذ امارات متحده عربی بر اساس احترام به ارزش های انسانی

    4- اکوسیستم رو به جلو – ارتقای عملکرد دولت و زیرساخت های امارات متحده عربی و توسعه آن بر اساس آخرین روش های تکنولوژیکی از جمله توسعه زیرساخت های دیجیتال.

سند چشم انداز 2031 شاخص های کمی را برای ارزیابی نتایج اجرایی پیش بینی کرده است که مهم ترین بخش های آن را می توان به شرح زیر معرفی کرد.

دو برابر شدن نرخ تولید ناخالص داخلی از1.49 تریلیون درهم به 3 تریلیون درهم، 800میلیارد درهم صادرات غیر نفتی ، افزایش سهم بخش گردش گری در تولید ناخالص داخلی به 450 میلیارد درهم ، افزایش ارزش تجارت خارجی امارات به 4 تریلیون درهم، جابه جایی رتبه امارات در برخی از شاخص های جهانی به گونه ای که این کشور بتواند رتبه اول جهان را در تدوین قوانین فعال برای بخش های جدید اقتصادی کسب کند. همچنین یکی از 10 کشور برتر جهان در شاخص توسعه انسانی و یکی از 10 کشور برتر جهان در کیفیت مراقبت های بهداشتی را کسب کند. علاوه براین شهرهای اماراتی را بین 10 شهر برتر جهان از نظر کیفیت زندگی قرار دهد.سند برای جایگاه امارات در سطح جهانی پیش بینی کرده است. براساس شاخص های سند چشم انداز 2031 امارات جزء 10 کشور برتر در جذب استعدادهای جهانی، اولین در شاخص ایمنی، یکی از 10 کشور برتر در شاخص امنیت غذایی و یکی از سه کشور برتر در شاخص امنیت سایبری جهانی خواهد بود.

 بی شک نقش مناطق آزاد وویژه اقتصادی برای تحقق اهداف سند چشم انداز این کشور ،ویژه است. امارات متحده عربی و به ویژه دبی را می توان بهشت مناطق آزاد خاورمیانه و با اندکی اغراق حتی جهان دانست.در امارات متحده عربی گستره استفاده از این سازه توسعه ای آن چنان وسیع و گسترده است که در کمتری کشوری در خاورمیانه و حتی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس می توان دید.

وسعت جغرافیایی و موضوعی مناطق آزاد امارت متحده عربی چنان وسیع و گسترده است که ناچارم این یادداشت را در دو بخش تقدیم خوانندگان بکنم. برای ساماندهی عملکردی مناطق آزاد در امارات متحده عربی ،فدراسیون مناطق آزاد جهان که با ابتکار این کشور تاسیس شده است یکی از مهم ترین وظایف خود را گرده آوردن مناطق آزاد امارات تعریف کرده است. در حالی که دبی به دلیل سیاست های تجارت آزاد و استقبال گرم از سرمایه گذاران در سراسر جهان مورد تحسین قرار می گیرد، گرد هم آوردن مناطق آزاد امارات متحده عربی که هم از نظر تعداد و هم از نظر دامنه برای ارتقای منسجم در بازار بین المللی در حال افزایش هستند، خود وظیفه دیگری است.

برای آشنایی خوانندگان با دایره عملکرد موضوعی مناطق آزاد تلاش کرده ام به جای معرفی جغرافیایی مناطق آنها را براساس تقسیم بندی موضوعی معرفی کنم. هم اکنون امارات متحده عربی در قالب 17 محور موضوعی تلاش دارد از ظرفیت مناطق آزاد برای تحقق اهداف سند چشم انداز خود بهره ببرد.مناطق آزاد رسانه، ترکیبی، فناوری، مالی، طراحی خلاقانه، مراقبت های بهداشتی و سلامت، علمی و دانشگاهی، تجارت و لجستیک، تجارت الکترونیک و خدمات پشتیبانی ، مرکز بشر دوستانه، تحقیق و پژوهش علمی، رویدادها و کنفرانس ها، هوش مصنوعی و فعالیت های آینده نگر ، تجارت، خدمات دریایی ، فعالیت های اقتصادی و انرژی های تجدید پذیر در این کشور در چارچوب منطقه آزاد با قوانین مستقل و جغرافیای تعریف شده تاسیس و در حال فعالیت هستند. دبی بیشترین سهم را به لحاظ تعداد و عملکرد به ویژه جذب سرمایه گذار داشته است. از مجموع 40 منطقه آزاد فعال در امارات متحده عربی 20 منطقه آزاد در دبی مستقر هستند. همچنین بالغ بر 70 هزار شرکت از 140 هزار شرکت جذب شده به مناطق آزاد امارات متحده عربی در مناطق آزاد دبی مستقر و مشغول به فعالیت هستند.

گفتنی است امارات متحده عربی بیش از 40 منطقه آزاد چند رشته ای را به سرمایه گذاران ارائه می دهد که در آنها مهاجران و سرمایه گذاران خارجی می توانند مالکیت کامل شرکت ها را داشته باشند. این مناطق با زیرساخت های بسیار کارآمد و خدمات متمایز شان مشخص می شوند که گردش کار روان را تسهیل می کند و باعث صرفه جویی قابل توجهی در زمان و تلاش مشاغل می شود.

امارات براساس منطق حاکم بر فعالیت مناطق آزاد تلاش کرده است که حداکثر بهره برداری را از این سازه و فرصت های تولیدی ناشی از آن داشته باشد. مالکیت 100 درصد خارجی، بازگرداندن 100 درصد سود سرمایه، مراحل راه اندازی سریع و آسان کسب و کار ، حضور در جوامع تجاری توسعه یافته، وجود گزینه های متعدد با هزینه های رقابتی برای سرمایه گذاری ، معافیت 100درصد از مالیات شرکت و درآمد،100درصد معافیت از حقوق گمرکی، قوانین و مقررات مستقل ،دسترسی آسان به بازارهای منطقه ای و جهانی و زیرساخت مدرن و پیشرفته بخشی از همین منطقه است. 

 برای معرفی مناطق آزاد امارات متحده عربی از تقسیم بندی موضوعی استفاده شده است و در دو بخش انجام خواهد شد.

مناطق آزاد رسانه ای امارات متحده عربی:

شهر رسانه ای شارجه – شمس:

شارجه مدیا سیتی که در ژانویه 2017 راه اندازی شد، دارای شرکت های خلاق و رسانه ای از بیش از 160 کشور جهان است، با خدمات و پیشنهاداتی که به عنوان کاتالیزوری برای رشد و شکوفایی آنها طراحی شده است. سرمایه گذاران می توانند با کمترین هزینه یک کسب و کار راه اندازی کنند و از چندین ویزا در دفتر مشترک بهره مند شوند. چندین فعالیت تجاری نیز با همان مجوز مجاز است. شمس در فاصله 5 دقیقه ای از فرودگاه بین المللی شارجه و 15 دقیقه ای از فرودگاه بین المللی دبی، به دنبال تبدیل شدن به یک مرکز جهانی خلاقیت در منطقه است.

– ابوظبی:twofour54 منطقه آزاد

منطقه آزاد   twofour54در سال 2008 در ابوظبی تأسیس شد و به سرعت به مقصدی پیشرو برای شرکت های رسانه ای محلی و بین المللی، ارائه دهندگان محتوا و خدمات، و فناوری های پیشرفته از سراسر جهان تبدیل شد. زیرساخت های برتر و خدمات جامعی مانند فضاهای اداری قابل تنظیم، امکانات در سطح جهانی، ابتکارات آموزشی و توسعه استعدادها و خدمات پشتیبانی کسب و کار را به سرمایه گذاران ارائه می دهد. TwoFour54 خانه صدها استارت آپ رسانه ای است. سرمایه گذاران می توانند شرکت های جدیدی را در TwoFour54 با چشم پوشی از هزینه های مجوز برای دو سال اول راه اندازی کنند.

منطقه آزاد شهر رسانه ای عجمان:

منطقه آزاد شهر رسانه ای عجمان برای تقویت رقابت در بین مشاغل محلی و منطقه ای با یک محیط تجاری الهام بخش و حرفه ای ایجاد شد. کارآفرینان و شرکت‌های کوچک و متوسط ​​متخصص در بخش رسانه را از طریق طیف گسترده‌ای از بسته‌های صدور مجوز در خود جای می‌دهد. فضاهای کاری مشترک، ثبت نام آسان، فرآیندهای منعطف و راهنمایی حرفه ای در هر مرحله از تشکیل شرکت از مزایای عمده برای سرمایه گذاران است. منطقه آزاد همچنین مجوز محبوب اینفلوئنسر رسانه های اجتماعی را ارائه می دهد که برای همه مروجین محصول/برند و تأثیرگذاران فعال در امارات متحده عربی اجباری است.

منطقه آزاد شهر تولید دبی:

شهر تولید دبی (منطقه تولید رسانه بین‌المللی سابق) در سال 2003 به عنوان منطقه آزاد اختصاص داده شده به فعالیت‌های تولید چاپ و رسانه تاسیس شد. میزبانی از مشاغل متعدد در زمینه های انتشار، چاپ و بسته بندی، زیرساخت های هوشمند و پیشرفته و انتخاب هایی را فراهم می کند که از دفاتر تجاری گرفته تا انبارها با فضاهای انعطاف پذیر که نیازهای مختلف را برآورده می کنند، را شامل می شود. محیط تجاری دوستدار نوآوری و خلاقیت را تحریک می کند، بالاترین سطوح کارایی عملیاتی را فراهم می کند و نرخ موفقیت را افزایش می دهد منطقه آزاد همچنین دارای چندین ملک مسکونی پیچیده است.

واژگان کلیدی: امارات متحده عربی ,بهشت ,مناطق آزاد, ,سعید پورعلی,,