سيد مهدي مدني
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بيان رويداد
جهان عرب همچنان در تب و تاب تغييرات و يا تلاش براي تغيير مي سوزد. انقلاب صورت گرفته در تونس و سپس گستره دامنه آن به مصر اين نويد را براي ديگر ملت هاي خاورميانه به همراه داشته كه مي توانند با تاسي از آنها ديكتاتورهاي كشورهاي خود را به زير بكشند. الجزاير، يمن، اردن، ليبی، بحرین و تا حدي عربستان وارد اين فاز شده اند. اما در اين ميان تشكيلات خودگردان فلسطين نيز اعلام كرده كه قصد دارد انتخابات زود هنگام را در فلسطين برگزار كند. محمود عباس در يك ژست مترقيانه و همچنين هشدار دادن به اوضاع فلسطين، اعلام كرده كه انتخابات زود هنگامي را در ماه سپتامبر برگزار مي كند.( زود هنگام از آن جهت كه محمود عباس تا پيش از اين با برگزاري انتخابات رياست تشكيلات خودگردان و مجلس مخالف بود و برگزاري انتخابات را منوط به امضاي سند آشتي ملي توسط حماس مي‌دانست). البته حماس نيز با برگزاري اين انتخابات مخالفت كرده و اعلام كرده كه آن را به رسميت نمي شناسد. آنچه در اين نوشتار مورد بررسي قرار مي گيرد آن است كه چرا محمود عباس قصد دارد تا اين انتخابات را در سپتامبر برگزار كند. همچنين منطق پشت اين اقدام توسط تشكيلات خودگردان و حماس مورد بررسي قرار مي گيرد.
تحليل رويداد:
سوال اين است كه چرا اين دو بازيگر يكي بر برگزاري و ديگري بر عدم برگزاري اصرار دارد؟ اين امر را مي توان در مولفه هاي متفاوتي مورد بررسي قرار داد.
الف)منطق تشكيلات خودگردان در برگزاري انتخابات
تشکیلات خودگردان به ریاست محمود عباس در این زمینه به مولفه های گوناگونی می اندیشد.
1- موج فراگیر دموکراسی خواهی در جهان عرب
محمود عباس پس از آنکه تحولات تونس و مصر را دید، این مسئله را مطرح کرد. وی در یک ژست دموکراتیک اعلام کرده که انتخابات باید برگزار شود. تشكيلات خودگردان فلسطين اعلام كرده كه روح تغييرات در مصر بايد الهام بخش متحد ساختن فلسطينيان باشد. ياسر عبد ربه، از مشاوران ارشد محمود عباس در اين زمینه گفته كه رهبري تشكيلات خودگردان فلسطين تصميم گرفته انتخابات رياست‌جمهوري و قانونگذاري را پيش از ماه سپتامبر برگزار كند. وي با اشاره به اختلافات ميان تشكيلات خودگردان فلسطين و جنبش حماس تصريح كرده تشكيلات خودگردان از تمامي طرفين مي‌خواهد كه اختلافاتشان را كنار بگذارند. شاید محمود عباس در نظر دارد تا از یک طرف جلوی موج دموکراسی خواهی را حتی در مناطق تحت سیطره خود بگیرد و از طرفی نیز به غربی ها نشان دهد که وی انسان دموکراتی است و اگر بدنبال کسی می گردند که این فرایند را به جلو ببرند وی همان کس است. البته باید گفت که محمود عباس دلیل آنكه تا به حال این انتخابات را برگزار نکرده را انصراف حماس از عدم امضای سند آشتی ملی (که عمر سلیمان، معاون حسنی مبارک، دیکتاتور مخلوع مصر، نقش عمده ای را تدوین آن ایفا کرده است) قلمداد کرده است. عباس پیشتر گفته بود که تا زمانی که حماس این سند آشتی را امضا نکند نمی توان انتظار داشت که انتخابات برگزار شود. البته حماس از امضای به این دلیل امتناع ورزیده که با امضای آن تمامی توافقات میان اسرائیل و تشکیلات خودگردان برسمیت شناخته می شود. حال آنکه حماس از ابتدا با پذیرش موجودیت اسرائیل مخالفت ورزیده چه برسد به آنکه بخواهد با وی وارد توافقات و مذاکره شود.
2- سرپوش نهادن بر بحران های داخلی شامل ناکارآمدی و افشای مذاکرات
اما محود عباس در پس این تصمیم فکر دیگری را نیز مستتر کرده است. وی در صدد است تا از طریق برگزاری این انتخابات تمرکز مردم را از ناکارآمدی در کادر رهبری و همچنین افشای مذاکرات محرمانه که توسط صاحب عریقات با اسرائیلی ها صورت می گرفت را سرپوش بگذارد. در طول رياست عباس بر تشكيلات خود گردان وي چهره مبارزه و مقابله با اسرائيل ( از طريق مذاكرات صلح) را مخدوش كرده است. بواقع اين نارضايتي بين مردم به‌وجود آمده است که حاصل این مذاکرات در طول سال های گذشته چه بوده است. شهرک سازیها توسط اسرائیل ادامه یافته و تجاوزات به مرز غزه نیز ادامه داشته و این مذاکرات و در کل رویه مسالمت آمیز با اسرائیل مفید واقع نشده است.
علاوه براین مذاکرات بی حاصل، چندی پیش بود که شبکه الجزیره در یک اقدام استثنایی اسنادی مبنی بر مذاکرات محرمانه صاحب عریقات، مذاکره کننده ارشد فلسطینی ها با اسرائیل، مبنی بر انصراف از حق بازگشت آوارگان فلسطینی را برملا کرد. این افشاگری تا حدی مهم بود که صاحب عریقات مجبور شد از سمت خود استعفا دهد. بواقع استعفای وی را می توان بر صحت چنین اسنادی تفسیر کرد. این افشاگری موجی از اعتراضات را در سرزمین فلسطین بوجود آورد و مردم خواهان استعفای تشکیلات خود گردان شدند. لذا عباس می کوشد تا از طریق برگزاری این انتخابات افکار عمومی را به سمت اقدامات صوری دموکراتیک مانند انتخابات منحرف سازد.
ب) منطق حماس برای عدم برگزاری انتخابات زود هنگام
همانطور که گفته شد حماس درخواست رئيس تشكيلات خودگردان فلسطين براي برگزاري انتخابات پيش از ماه سپتامبر را رد كرده و آن را اقدامي فريب كارانه از ناحيه محمود عباس خوانده است. حماس در این میان از یک طرف بر نامشروع بودن محمود عباس تاکید می کند و از طرفی آن را اقدامی فریبکارانه برای منحرف کردن افکار عمومی قلمداد می کند. فوزي برهوم، از سخنگويان حماس در این زمینه اعلام كرده كه محمود عباس تحت حمايت غرب كه از سال 2005 رئيس تشكيلات خودگردان است، فاقد مشروعيت براي اعلام اين درخواست است. برهوم به خبرگزاري رويترز گفت: حماس در اين انتخابات شركت نمي‌كند. ما براي اين انتخابات مشروعيت قائل نيستيم و نتايج آن را به رسميت نمي‌شناسيم. همچنين سامی ابوزهری از اعضاي برجسته حماس نيز گفته که تلاش تشکیلات خودگردان برای برگزاری انتخابات سرپوشی برای جنایات این تشکیلات و رئیس آن ابومازن در حق مردم فلسطین است. وی افزود: ما این دعوت ابومازن را نامشروع می دانیم، زیرا سازمان آزادی بخش مردم فلسطین نماینده همه گروه‌های سیاسی نیست. ابوزهری اظهار داشت: این دعوت نوعی وقت کشی است تا به رسوایی که ابومازن در اسناد شبکه الجزیره بدان گرفتار شده است، سرپوش گذارد. این تشکیلات سعی دارد که با مطرح کردن موضوع انتخابات افکار عمومی فلسطین را منحرف سازد.
به اعتقاد حماس، انتخابات تصمیمی ملی است که باید با توافق و در شرایط درست برگزار شود و این تا زمانی که حماس مخالف آن است محقق نمی شود و لذا آن را نامشروع می داند. علاوه بر این حماس بر این نکته تاکید می کند که محمود عباس كيست كه بخواهد انتخابات را برگزار كند چراكه وي دوره قانوني‌اش به اتمام رسيده و صلاحيت برگزاري انتخابات را ندارد. دوم آنكه حماس مي‌داند در صورتي كه محمود عباس اين انتخابات را برگزار كند مشروعيت آن را پذيرفته است زيرا كسي كه انتخابات را برگزار مي‌كند في‌نفسه مشروعيت داشته و لذا حماس با اين بازي مخالفت كرده است.
دور نمای آینده
محمود عباس خود را در برگزاری انتخابات مصمم نشان داده است و انتظار می رود تا وی تحت حمایت غرب و رضایت اسرائیلی ها انتخابات را برگزار کند. در این میان حماس هم در این انتخابات شرکت نمی کند و لذا با یک هجمه شدید تبلیغاتی از جانب اسرائیل، غرب و تشکیلات خودگردان مواجه می شود. لذا حماس باید در این بازی با ایفای نقش فعال بازی را در دست بگیرد. شاید حماس اگر با نهادن برخی شروط راضی به برگزاری انتخابات آن هم تحت لوای مجامع بین المللی عادل مانند سازمان کنفرانس اسلامی شود بتواند مانند دوره قبل بازی را از رقیب ببرد. خاصه آنکه تشکیلات خودگردان در بدترین وضعیت مشروعیت به سر می برد و حماس می تواند رای خوبی را حتی در مناطق کرانه باختری بدست آورد.
