فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر و مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
دولت هاي توسعه گراي جنوب شرقی آسیا دربستر بین المللی پس از جنگ دوم جهانی ظهور یافتند، و توانستند از فرصت های مناسبی که براي توسعه اقتصادي شان فراهم شد ، به طور اساسی دگرگون شوند. چین نیز با ویژگی اندیشه سوسیالیسم چینی و رویکرد تغییر در سیستم اقتصادي و نظام مدیریتی این کشور توانست به یک قدرت اقتصادي و تجاري در سطح بین المللی تبدیل شود.
چین در سه دهه تلاش کرده برای رسیدن به رشد اقتصادي، از سازماندهی مستقیم وترکیبی اقتصاد استفاده کند.یکی از ویژگی هاي ساختاري دیوان سالاري اقتصاد چین توان و انسجامی است ،که توانسته در درازمدت همانند بخش خصوصی از کارآمدی برخوردار شود.
مهم ترین ویژگی دولت توسعه گرای چین ، حضور همه جانبه نخبگان در سطوح بالاي دیوان سالاري نظامی و غیرنظامی و مقامات ارشد سیاسی، استقلال نسبی و بوروکراسی هاي بسیار قدرتمند، کارآمد و مستقل است که توانسته شکل کلی توسعه اقتصادي و اجتماعی را ترسیم کند.
شاخص هاي اقتصادي در مدل اقتصادي چین بر پایه عقلانیت ، آزادي سرمایه گذاري خارجی، فعال کردن بخش خصوصی، استفاده از علوم و فنون غرب، توسعه روابط آشتی جویانه با غرب، افزایش انعطاف مدیران دولتی و تاکید بیشتر بر بازارهاي جهانی، استوار شده است.
بانک جهانی ، وضعیت اقتصادی چین را مطلوب و محیط اقتصاد کلان این کشور را با ثبات توصیف کرده است .
در عرصه سیاست دولت توسعه گرای چین ، دستگاه سیاسی مرکزی از قدرت، استقلال، توانایی و مشروعیت کافی براي شکل دهی و دستیابی به اهداف توسعة تعریف شده برخوردار است .
مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا صدماتی را به اقتصاد چین وارد ، و برای نخستین بار رشد منفی پیدا کرد، و این نرخ رشد در سه ماهه اول سال 2020به۶.۸ درصد رسید.
تبعات این رشد منفی با کاهش سرمایه گذاری ، افزایش بیکاری ، و کاهش تقاضای داخلی همراه بود.دولت چین مجبور شد در یک سال حداقل ۱۱ میلیون شغل جدید را به ۹ میلیون شغل کاهش دهد.
این تغییرات در ایجاد اشتغال جدید و عدم ارتقاء سطح زندگی مردم ، در صورت عدم مدیریت می توانست چین را با بحران های اجتماعی مواجه کند.
این تاثیرات منفی نه تنها در اقتصاد داخلی ، بلکه به جنبة بازار جهانی چین نیز آسیب وارد کرد.چین با توجه به رکود ناشی از ویروس کووید 19 با کاهش تقاضا برای انواع کالا های تولیدی و صادراتی ، بودجه دفاعی و حفاظت از محیط زیست روبرو شد.
چین راهکارهای مختلفی را برای تثبیت و افزایش رشد اقتصادی با توجه به رکود جهانی درنظر گرفت:
الف) شرکت‌های بزرگ دولتی و فناوری در دوره قرنطینه ،از سرمایه‌گذاری‌های عادی و کارگران ،ارتباطات آنلاین و پرداخت وام به مشاغل کوچک و فروشنده‌های خیابانی حمایت کردند.
ب)کنترل مستقیم دولت چین بر شرکت‌های دولتی و خصوصی ،فراهم نمودن بستر لازم برای بهداشت عمومی ،حفاظت از کسب و کارهای خرد و مانع بیکاری گسترده شد.
ج)چین برای بالا بردن سطح تقاضا،تلاش کرد ۵۲۷ میلیارد دلار اوراق قرضه منتشر ،تا بتواند کسری بودجه سال 2020را تا سطح۳.۶ درصد تولید ناخالص داخلی افزایش دهد .
د)به کارگیری سیاست انبساطی با هدف افزایش تقاضای دریافت وام به دلیل پایین بودن نرخ بهره به منظور تشویق سرمایه گذاران و مصرف کنندگان.
ه)کاهش نرخ مالیات بر ای کسب و کار
برنامه رویای چینی در سال 2020به فقر مطلق پایان داد، و توانست علاوه بر نجات 850 میلیون انسان از فقر مطلق ،برای یک دهه از دستور کار سازمان ملل برای تحقق توسعه پایدار در سال 2030 رو به جلو حرکت کند.
ساخت واکسن سینوفارم در آخرین روز سال 2020 ، دو دستاورد داخلی و خارجی را برای چین در برداشت.در بعد داخلی دولت چین وعده داده بعد ازگروه‌‌های پرخطر تمام شهروندان چینی را واکسینه کند. در بعد خارجی چین توانست با16 کشور برای تامین واکسن قرارداد امضا کند.
در حوزه فناوری‌های پیشرفته در سال 2020 ، پرتاب دو کاوشگر مریخی تیان‌ون-1 ، و کاوشگر ماه با نام چانگ‌ای-5 به فضا ، در تکنولوژیک نیز فرستادن زیردریایی سرنشین‌‌دار با نام فن‌‌دوجه به اعماق 11 هزار متری دریا از دستاوردهای این کشور اشاره کرد.
در استراتژی چرخه دوگانه یا همان رویای چینی بر مبنای سیاست داخلی چین،باید به چرخه قویِ تقاضا و ابتکار داخلی و در سیاست خارجی بازارها و سرمایه‌گذاران خارجی توجه کرد.هدف از این راهبرد تعمیق توسعه چین با ورود به حوزه تولیداتی با فناوری های بالا و با تاکید بیشتر بر بازار داخلی است.
سخت‌‌گیری‌‌ها در مهار ویروس کرونا تاثیر مثبت آن در حوزه اقتصادی تهدید را تبدیل به یک فرصت برای چینی‌‌ها کرد.چین تنها کشوری است که در پایان سال 2020 رشد اقتصادی بهتری را کسب کرد. چین با چرخش از اقتصاد صادرات محور به اقتصاد مصرف محور توانست رشد اقتصادی کشورش را افزایش دهد.رشد اقتصادی چین سبب افزایش درآمد مردم این کشور شده، و سهم مصرف داخلی به تولید ناخالص داخلی این کشور بیشتر،در نتیجه از وابستگی اقتصادی به بازارهای صادراتی کاسته شده است.
درمحیط سیاست داخلی چین چون برمبنای دولت های توسعه گرا بنا شده، بزرگ ترین ضعف این دولت ها ، عدم برخورداری از یک جامعه مدنی قوی و مستقل است.
در چین نهادهای مدنی تحت نفوذ و کنترل شدید دولت قرار دارند،لذا همین ضعف در تشکیل جامعه مدنی، دولت هاي توسعه اي را تثبیت نمی کند.حکومت چین به دلیل محدودیت هایی که در بسیاری از زمینه های اجتماعی از جمله آزادی رسانه ، دسترسی به اینترنت ، حقوق باروری ، آزادی تأسیس سازمان های اجتماعی و آزادی ادیان برقرار کرده مورد انتقاد کشورهای اروپایی و آمریکایی قرار گرفته است. جریان تایوان و هنگ کنگ با همین ضعف ، بهانه ای برای حضور آمریکا در دریای جنوبی شد، اما در زمان کرونا تنش ها تا حدود زیادی فروکش کرد.
مشکل اساسی دیگر در سال 2020 روند پیرشدن جمعیت چین بود.آمار رسمی می‌گوید که شمار نوزادان ثبت‌شده در این سال نسبت به سال 2019 حدود ۱۵ درصد کاهش داشته است.
واژگان كليدي:چين, روسیه , سالي كه گذشت, روابط خارجي, سياست داخلي, اقتصاد ,سياست خارجي, امنيت ملي, پكن , رؤياي چيني ,سال 2020,فاطمه خادم شیرازی
