سحر کریمی
تحلیلگر مسائل شرق آسیا و مدیر مسئول مجله بین المللی پژوهش ملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
در همان اوان سال ۲۰۲۰میلادی رسانه‌ها، خبر از شیوع ویروسی جدید به نام کرونا (کووید-19) دادند که مرکز آن شهر ووهان چین گزارش شده بود. در ابتدای امر، این خبر چندان جدی نمی‌نمود اما به تدریج اتفاقاتی رخ داد که نه تنها اصحاب رسانه بلکه نگاه دولتمردان و بسیاری از سیاست گذاران را به دنبال خود کشاند.گرچه موارد ابتلا به کرونا ویروس در یکم دسامبر سال ۲۰۱۹ دیده شد و به اثبات هم رسید اما تشخیص قطعی این ویروس در سال ۲۰۲۰ صورت گرفت. یعنی تا آغاز سال ۲۰۲۰ کسی از حضور و شیوع این ویروس اطلاعی نداشت. شاید به همین خاطر است که نام این ویروس را کوید ۲۰۱۹، یعنی زمان شیوع ابتدایی این ویروس گذاشتند.
در جهان قرن بیست و یکم و با ارتباطات گسترده کشورها با یکدیگر، سادهبینانه است اگر تصور شود ویروسی را میشود در چین منتشر کرد و بقیه جهان را از آسیبهای آن دور نگه داشت. اعلام وضعیت قرمز در جهان توسط سازمان بهداشت جهانی به همین دلیل است. چرا که دنیای امروز، دنیای به هم پیوسته‌ای است. بدین روایت که، این ویروس همه کشورها را درگیر خود نموده است. هرچند نمی‌توان میزان خسارتها و آسیبهای ناشی از آنرا به شکل دقیق محاسبه نمود اما در اینکه ویروس کرونا، ضرباتی جدی به پیکر اقتصادی و سیاسی چین و سایر کشورهای درگیر با این ویروس زده تردیدی نیست. بدور از اهمیت تعداد مرگومیر ناشی از ویروس کرونا، چنین بیماریهای همه گیر، پیامدها و تاثیرات عمیقی در سطح جهان خواهند گذاشت که در این مختصر، پیامدها و تاثیرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی ویروس کووید 19 بر چین و شرق آسیا مورد بررسی قرار میگیرد.
تاثیرات اقتصادی کووید 19 بر چین و شرق آسیا
روشن است که کشوری که نزدیک به یکسوم رشد اقتصاد جهانی مدیون فعالیت‌های آن است، کاهش رشد اقتصادیاش به کاهش رشد اقتصاد جهانی منجر میشود. چین میزبان کارخانه‌های بسیاری از دیگر کشورهای دنیاست. همه اینها یک طرف، از طرف دیگر نیز، چین در بسیاری از موارد بزرگترین مصرف کننده کالاهای خارجی است. اینها یعنی اقتصاد بسیاری از کشورها از کارخانه‌های خودرو در آمریکای مرکزی گرفته تا کارخانه‌های پوشاک در بنگلادش و ترکیه در زنجیره تولید و مصرف چین قرار دارند و در صورت تداوم بحران ویروس کرونا، آنها نیز کم و بیش آسیب خواهند دید. به روش ساده اینکه شیوع ویروس کرونا در چین به معنای اخلالی بزرگ در زنجیره عرضه و تقاضای جهانی است.
یکی از نخستین بخشهایی که کرونا تاثیر خود را نشان داد، بازار سرمایه بود. بورس شانگهای در مدتی بسیار کوتاه، زیانی چند میلیارد دلاری دید و اگر قوانین اقتصادی چین در محدودیت سقوط شاخص بورس نبود احتمال پایینتر آمدن آن نیز وجود داشت. بورس دیگر کشورهای جهان نیز از این اتفاق آسیب دید و زیان های کلان از هنگ کنگ گرفته تا بورس کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی، همگی آسیبهایی محدود یا گسترده را تجربه کردند.در واقع میتوان گفت، از زمان تشدید گسترش روند شیوع بیماری، بازارهای سهام در منطقه شرق آسیا با ریزش‌های زیادی مواجه شده اند.
موضوع دیگری که برای اقتصاد جهان اهمیت زیادی دارد و شیوع کرونا بر آن تاثیر گذاشته، بازار نفت است. چین بعنوان اصلیترین واردکننده نفت جهان با چالشی جدی مواجه شده که اثر ابتدایی آن کاهش تقاضا در بازار نفت و در مرحله بعد کاهش قیمتهاست که میتواند اقتصاد بسیاری از کشورهای صادرکننده نفت را تحت تاثیر خود قرار دهد.
صنعت گردشگری هم مانند هر صنعت دیگری تحت تاثیر متغیرهای گوناگونی قرار دارد. برخی از فاکتورها، قابل پیشبینی و برخی دیگر غیرقابل پیش بینی هستند. یکی از این فاکتورهای غیرمنتظره بیماریهایی مانند کرونا هستند. تاثیر کرونا بر گردشگری به ویژه گردشگری کشور چین قابل توجه است. این تاثیر چنان عمیق بوده است که اقتصاد چین را نیز به طرز گسترده ای متاثر ساخته است. چین در سال ۲۰۰۳ نیز با شیوع ویروس سارس مواجه شد که هرچند تعداد تلفات آن از کرونا کمتر بود. اما برای ماههایی طولانی اقتصاد این کشور را به خود مشغول کرد. باتوجه به رشد اقتصاد چین در این سالها و افزایش رفت و آمدها، احتمال آنکه میزان زیان دهی ایرلاین ها در دوره شیوع این ویروس افزایش پیدا کند، بیشتر نیز خواهد بود.
تاثیرات سیاسی کووید 19 بر چین و شرق آسیا
ویروس کرونا به یکی از موضوعات اصلی در خبرهای جهانی تبدیل شده و بسیاری از کشورها با پیامدهای سیاسی ناشی از شیوع این ویروس مواجه هستند. با وجود آنکه فقط 2 درصد از مبتلایان به ویروس کرونا فوت میکنند، اما جامعه جهانی در چند قدمی این وحشت قرار گرفته است. شیوع ویروس کرونا تاثیر بسیار جدی بر وضعیت سیاسی در کل جهان دارد. اپیدمی ویروس کرونا که نخست چین با آن درگیر شد به کاهش جدی رشد اقتصادی این کشور منجر شده است. در حال حاضر، پروازهای بین المللی به سوی چین لغو شدهاند و دولتهای برخی از کشورها ورود شهروندان چینی به کشورشان را ممنوع کرده اند. تمایلات ضدچینی در کره جنوبی گسترش بسیاری یافته است. شهروندان کره ای از رئیس جمهورشان به خاطر ممنوع نکردن ورود شهروندان چینی ناراضی هستند.
در ایالات متحده امریکا، تبلیغات برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ادامه دارد و شیوع ویروس کرونا به یکی از ابزارها در این تبلیغات تبدیل شده است. دونالد ترامپ همچنان، دست از خوشبینی های خود بر نمیدارد. در روزهای اخیر، او اعلام کرده که سطح گسترش این ویروس در امریکا بسیار اندک است و بهترین کارشناسان و سازمانهای دولتی بطور کامل، بر وضعیت کنترل دارند و این در حالیست که ویروس کرونا بر وضعیت اقتصادی امریکا تاثیر مستقیمی دارد. اما، دونالد ترامپ، باور دارد که این اپیدمی تا اواخر ماه آوریل پایان خواهد یافت.
در میان کشورهای اروپایی، در ایتالیا ویروس کرونا شیوع بیشتری داشته است. بسته شدن مرزها، ممنوعیت ورود اتباع خارجی و دیگر اقدامات علیه کشورهای درگیر با ویروس کرونا متشنج شدن روابط برخی از کشورها را باعث شده است.
تاثیرات اجتماعی کووید 19 بر چین و شرق آسیا
شاید برای اولینبار باشد که بر اثر شیوع یک اپیدمی پیامدهای فرهنگی و اجتماعی از پیامدهای سیاسی و اقتصادی پیشی گرفتهاند. پیامدهای این بیماری دارای جنبه های مثبت و منفی است؛ برخی پیامدهای منفی مانند ایجاد گسست های اجتماعی و افزایش فردگرایی و انزوای اجتماعی بیش از پیش افراد جامعه را از هم دور و روابط را بیش از پیش حسابگرانه و غیرعاطفی میکند و این همان چیزی است که معیارهای مهر ورزی و نوع دوستی را تحت تأثیر قرار میدهد. براساس توصیه های پزشکی این روزها افراد به منظور کاهش شیوع بیماری کرونا که به شدت واگیردار است در قرنطینه خانگی قرار گرفته اند و ارتباطات اجتماعی بیرون از خانه به کمترین میزان خود رسیده است.حتی شیوه های ارتباطات انسانی مانند روبوسی و دست دادن در این روزها تغییر یافته اند. اینها همه نشان میدهند هنجارهای جدیدی در حال شکل دادن به ارتباطات انسانی و اجتماعی افراد جامعه هستند.
موضوع ویروس کرونا صرفاً به نظافت سطوح، شستن دست، رعایت بهتر بهداشت و افزایش تمهیدات بهداشتی ختم نمیشود بلکه از سوی دیگر تغییرات در ارتباطات انسانی فقط در مقایسه اکنون با گذشته دیده نمیشود بلکه در مقایسه با آینده هم قابل پیشبینی است . علاوه بر حذف برخی ارزشهای اجتماعی، هنجارهای جدیدی شکل میگیرند که حتی پس از برطرف شدن اوضاع همه گیری همچنان دوام خواهند داشت.فضای مجازی نیز در این روزها در اوج فعالیت خود قرار دارد به اینصورت که مطالب و فایلهای چندرسانه ای بسیاری در مورد کرونا در فضای مجازی به اشتراک گذاشته میشود که افرادبرای کسب اطلاعات از رسانه های متفاوت که گاهی متناقض هستند و در برخی موارد با شایعه سازی ترکیب شده است، نوعی به هم ریختگی رسانه ای را تجربه میکنند.این به هم ریختگی خود پیامدهای روانی و اجتماعی همچون ترس و اضطراب، وسواس فکری، هراس اجتماعی، کاهش اعتماد اجتماعی و سرمایه اجتماعی و بطورکلی کاهش سلامت اجتماعی را به دنبال دارد.
در پایان با تأکید بر لزوم اجتناب از هر نوع تبعیض و بیگانه هراسی به این نکته اشاره میشود که شیوع بیماریهای واگیردار نباید تبدیل به یک حصار میان کشورها شود بلکه باید پلی برای نزدیک شدن ملتهای مختلف به یکدیگر باشد.
واژگان کلیدی: پیامدها، تأثیرات، ویروس کرونا،چین،شرق آسیا،سحر کریمی
