دكتر حسين ربيعي
استاد دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
سوریه مدت هاست که میدان زوآزمایی قدرت های خارجی است و دو جبهه کاملاً متمایز در آن بوجود آمده است. آمریکا و ناتو از ابتدای شروع بحران سوریه در سال 2011 در جبهه مقابل دولت رسمی این کشور قرار گرفتند و با حمایت از شورشیان مستقر در بخش های شمالی به خصوص ادلب، فشار زیادی را بر دمشق و حامیان آن تحمیل کرده اند. در سوی دیگراین جبهه روسیه، ایران و دولت پشتیبانان دولت مستقر در دمشق هستند که منطبق بر ضوابط بین المللی به حمایت از روندهای قانونی سوریه پرداخته اند.
رویکرد مشخص و مطلوب ایالات متحده در سوریه تغییر دولت مرکزی و روی کار آمدن یک دولت همسو با این کشور است که البته این روئیا به تحقق نرسیده است و در صورت پیروزی نهایی سوریه بر مخالفان و آزاد سازی ادلب، همه تلاش های یک دهه اخیر این کشورها از بین خواهد رفت و سوریه بار دیگر به پایگاه مطمئن روسیه تبدیل می شود و همین مسأله آمریکا و ناتو را به شدن نگران کرده است. بنابراین همه تلاش خود را برای ناکامی دولت سوریه در آزادسازی ادلب انجام خواهند داد و در واقع در حال حاضر مخالف وضع موجود هستند.
وضعیت کنونی و علل و اهداف توجه آمریکا و ناتو به سوریه
در حال حاضر جنگ و درگیری به شدت و بدون ملاحظات انسانی در جریان است و البته سرعت تحولات سیاسی و نظامی میدانی بسیار بالاست. بخش های وسیعی از ادلب و شهرها و روستاهای آن آزاد شده و ممکن است با ادامه روند فعلی و تقویت ارتش سوریه و پیشروی بیشتر، کل منطقه شمال غربی سوریه آزاد و کنترل کامل ارتش بر سرزمین سوریه برقرار و حاکمیت ملی تحقق پیدا کند. با فارغ شدن ارتش سوریه از بحران داعش و تمرکز و توجه کامل آن به بخش های شمال غربی و حمایت های روسیه از این کشور، و از طرفی کاهش حمایت های ایالات متحده از شورشیان و تمرکز این کشور بر بخش های شمال شرقی سوریه، فضا برای تحرک بیشتر ارتش سوریه ایجاد شد و موجب پیشروی هر چه بیشتر به سوی آخرین سنگرهای باقیمانده شورشیان شد. هدف اصلی سوریه تحقق حاکمیت ملی این کشور بر کل سرزمین است و ترکیه بیم آن دارد که این مسأله به بروز ناآمنی در مزرهای این کشور بیانجامد.
شرایط ناتو و امریکا برای حضور بیشتر در سوریه
در حال حاضر ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو در پیشانی جنگ سوریه قرار گرفته است و در روزهای اخیر تعداد زیادی از سربازان خود را از دست داده است. این کشور به بهانه تأمین امنیت مرزهای جنوبی خود با ارتش سوریه درگیر شده است و عملاً جنگ علیه سوریه را آغاز کرده است، اما حمایت های مورد انتظار از سوی ناتو و آمریکا دریافت نکرده است. ناتو که بزرگترین ارتش عضو آن ترکیه است، طرفین را به خویشتن داری، کاهش تنش و رعایت حقوق بین المللی دعوت کرده است و این مسأله موجب ناراحتی ترکیه شده و تهدید به بازکردن مرزهای خود برای عبور مهاجران به اروپا کرده است. بنابراین به نظر می رسد شرایط ناتو و ایالات متحده در این جنگ روز به روز سخت تر و عرصه برای تصمیم گیری محاسبه شده تنگ تر می شود. در صورت ورود ترکیه به جنگ تمام عیار با سوریه مطابق مقررات ناتو ناگزیر از ورود به جنگ با سوریه است و در واقع رویارویی با روسیه است و این چیزی است که هرگز دلخواه ناتو و ایالات متحده نیست.
چالشها و موانع آمریکا و ناتو در سوریه
اجماع احتمالی ترکیه و ناتو و پشتیبانی ایالات متحده از شورشیان و ترکیه مهمترین چالش پیش روی ارتش سوریه است. با وجود تعهد همه طرف ها به حفظ تمامیت سرزمینی سوریه در نشست های مختلف صلح، اما اکنون که این مسأله در حال تحقق یافتن است، با هر ابزاری از پیروز شدن ارتش ملی سوریه جلوگیری می کنند. مسأله مهم برای ترکیه و حامیان آن تعهدات صلح در آستانه و سوچی از یک طرف و مقررات و قواعد بین المللی از سوی دیگر است. توافقات ترکیه با ایران و روسیه عامل بازدارنده این کشور برای حمله به سوریه و نقض تعهدات پیشین است و این کشور را مقابل یک قدرت فرامنطقه ای ویک همسایه قرار می دهد. با این حال اراده ترکیه بر جلوگیری از تسلط سوریه بر مناطق مورد مناقشه بزرگترین تهدید برای صلح و آرامش در منطقه است.
آینده حضور آمریکا و ناتو در سوریه
تحولات سوریه به نقطه عطف و تعیین کننده رسیده است. اگر چه ایالات متحده ادعای خروج از ترکیه دارد و اقداماتی هم انجام داده است، ولی مشخص است که پیروزی سوریه بر شورشیان و آزاد سازی سرزمین های این کشور شکست بزرگی برای آمریکا و متحدان به حساب می آید. بنابراین این کشور به هر طریقی از پیروزی کامل ارتش سوریه جلوگیری می کند، مگر این که امتیازات مورد انتظار خود از جمله داشتن چند پایگاه در این کشور و به خصوص نفوذ در بخش های شرقی و مناطق نفت خیز را تضمین شده ببیند. چنانچه به هر دلیل و به هر روشی حاکمیت دولت سوریه بر همه بخش های سرزمین خود تحقق پیدا کند، طبیعی است که آمریکا و ناتو سهمی از غنایم پیروزی نخواهند داشت و باید آماده ترک این کشور شوند و در این صورت پیروزی بزرگی برای روسیه و حتی ایران رقم خواهد خورد. چیزی که کابوس ترکیه، ایالات متحده و ناتو خواهد بود و به خاطر همین مسأله هم از هیچ کاری برای به شکست کشاندن اقدامات دولت سوریه جلوگیری نخواهند کرد.
واژگان کلیدی: نگاه ، رویکرد ،آمریکا ،ناتو، سوریه،دكتر حسين ربيعي، سوريه
