احمد مرجانی نژاد
کارشناس عالی توسعه روابط فرهنگی آسیا و اقیانوسیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
مقدمه:
بی‌شک آمریکا و بخشی از ساختار حکومتی در افغانستان، در شکل‌گیری، تقویت، داعش در افغانستان نقش دارند. آنان ضمن حمایت از داعش ، در پی آن هستند تا طی درگیر ساختن طالبان با داعش ، با بهره مندی از تضعیف طالبان ، موجبات سازش، قبول مذاکره طالبان با دولت وحدت ملی را فراهم سازند. مسلما، شمال و غرب افغانستان، مناطق مورد علاقه آمریکا برای تداوم ، افزایش ناامنی است. این مناطق در آینده نزدیک آبستن حوادث جدی خواهند بود. در این راستا ، رسانه های گروهی، وسایل ارتباط جمعی جمهوری اسلامی افغانستان، و نیز رسانه های بین المللی، طی چند روز گذشته، به صورت خبر جنجالی، حملات گسترده نظامیان دولت مرکزی( وحدت ملی) افغانستان به ولایت ننگرهار در جنوب افغانستان، تسلیم شدن بیش از 550 نفر از افراد و فرماندهان گروه تروریستی داعش به نیروهای امنیتی را به عنوان پیروزی بزرگ، علیه داعش ، مطرح می نمایند.
طرح موضوع:
وزارت دفاع افغانستان،طی اطلاعیه مورخ روز شنبه25/08/1398 ، اعلام کرد:” نیروهای ارتش به عملیات خودعلیه « داعش» در استان شرقی ننگرهار شدت بخشیده اند. شب جمعه 24 /08/1398، نیز تعداد ۱۸ جنگجوی داعشی، همراه با ۲۴ زن و ۳۱ کودک، تسلیم شدند.عملیات علیه داعش در شهرستان «اچین» استان ننگرهار بصورت کم سابقه افزایش دارد و داعشی ها توان مقاومت را از دست داده و راهی بجز تسلیم شدن ندارند.” هم چنین ، سرپرست وزارت دفاع افغانستان، هفته گذشته ، به استان ننگرهار سفر کرد و از شکست داعش در این استان خبر داد و ابراز داشت:”تعداد ۶۱۵ داعشی طی دو هفته گذشته همراه با خانواده های خود در استان «ننگرهار»، مرکز و هسته اصلی داعش، به نیروهای ارتش تسلیم شدند. هسته های اصلی این گروه از بین رفته و تعداد کمی هم که باقی مانده است، از بین برده خواهند شد.”
شرح مسئله:
گروه « طالبان » از منظر عقیدتی، موقعیت سرزمینی( بومی)، وضعیت شبه نظامی، مسائل اقتصادی، و ….. ، مسلما، به یک گروه ، غیر بومی، نظیر داعش ، اجازه فعالیت ، نفوذ در افغانستان را نمی دهد. علی رغم ادعا های برخی مسئولین افغانستانی، تایید برخی منابع غربی ، اصرار مسکو، مدارک دولت تاجیکستان ، در خصوص شکل گیری، توسعه ، فعالیت داعش در برخی مناطق افغانستان، اشرف غنی ، رئیس جمهورافغانستان، همواره ادعا های مذکور را رد و آن را شایعه و مبالغه ، ارزیابی و عنوان کرده است. طالبان، نیز، همواره ادعا نموده است که :” نیروهای خارجی و نظامی دولتی افغانستان، همواره به جنگجویان داعش در صحنه مبارزه با طالبان، کمک کرده اند و داعش را مورد حمایت قرار داده اند.
از زمان اعلام حضور داعش در افغانستان، ، درگیری‌های شدیدی میان طالبان – داعش ، در مناطق مختلف افغانستان به وقوع پیوسته و جریان دارد. طالبان تاکنون در شرق( جنوب‌شرقی ) ، شمال، غرب افغانستان، با نیروهای نظامی داعش، درگیری‌های جدی داشته است، و در مراحل نزدیک به پیروزی، نا گهان طی کمک های نظامی غیر پیش بینی شده ( خاص)، داعشی ها،موفق به رهایی از شکست، فرار، شده اند. فرماندهان طالبان که ماه ها به مبارزه با داعش پرداخته اند، و نیز منابع میدانی، اظهار می کنند :
- ” افراد « ملاصمد» ( فرمانده طالبان) طی مبارزه با داعش در غرب افغانستان، بارها تا مرحله شکست قطعی « ملاننگیالی» و افرادش ، پیش رفتند، اما هر بار که کار به مرحله نهایی می‌رسید ملاننگیالی و افرادش به وسیله بالگردهای آمریکایی و دولت افغانستان، از مهلکه فراری داده شده و به مناطق امن برده می‌شدند. ننگیالی بارها با تجهیزات و ادوات سنگین دولتی به میدان نبرد بازگشت ، اما نتوانست موفق باشد. نیروهای خارجی امکان استفاده از تجهیزات، ادوات نظامی دولتی را برای ننگیالی فراهم کرده بودند.”
- از زمان حضور داعش در ولایت ننگرهار ( واقع در جنوب شرق افغانستان) طالبان تصمیم گرفت تا این گروه را در همین ولایت زمین‌گیر و فعالیتش را متوقف کند. جبهه طالبان در برابر داعش شکل گرفت اما طی مداخلات نیروهای نظامی دولت مرکزی و آمریکایی، این‌بار نیز معادلات به گونه دیگری، تغییر کرد.
- « ذبیح‌الله مجاهد» سخنگوی طالبان بارها اعلام کرد:” با نزدیک شدن به آغاز عملیات علیه داعش، جنگنده‌های نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا و در برخی موارد جنگنده‌های ارتش ملی افغانستان، مواضع طالبان را به شدت بمباران کرده و باعث تضعیف این گروه در برابر داعش می‌شوند. “
- درگیری شدید نظامی چندماهه بین نیروهای «مخدوم» فرمانده نظامی طالبان ، با داعش در شمال افغانستان به رهبری «مولوی حبیب‌الرحمان» ، طی دخالت مستقیم نیروهای آمریکایی و دولت افغانستان ، شکل دیگری به خود گرفت. وقتی در کارزار درگیری، عرصه بر حبیب‌الرحمان و افرادش تنگ شده بود ناگاه بالگردهای ارتش افغانستان وارد میدان جنگ شده و حبیب‌الرحمان و افرادش را از معرکه بیرون کشیدند و بعدها اعلام کردند که او پیشمان شده و خود را تسلیم دولت افغانستان کرده است. درعملیات مذکور ، تعدادی از فرماندهان خارجی داعش به اسارت گروه طالبان در آمدند که پس از 5 ماه فعالیت اطلاعاتی آمریکا، نهایتا طی یک عملیات هلی‌برن، نیروهای ویژه آمریکا، به زندان طالبان حمله و فرماندهان داعش را با خود به مکانی امن( احتملا پایگاه بگرام) منتقل کردند. در ادامه فشارهای طالبان، تعداد 82 عضو دیگر داعش ، تسلیم دولت افغانستان شدند.
تکرار سناریو رهایی داعش
گروه طالبان، عملیات گسترده علیه گروه تروریستی داعش در ولایت ننگرهار را پی گیری می نماید، اکنون به نظر می‌رسد حلقه محاصره و فشار علیه داعش تنگ شده است و حامیان داعش مانند موارد پیش از این، به دنبال نجات فرماندهان و افراد این گروه هستند، این بار نیز مانند گذشته، تکرار «سناریوی تسلیم افراد داعش به دولت افغانستان» مطرح است. در این خصوص، کارشناسان، صاحب نظران مسائل افغانستان معتقدند:
- بدون اینکه عملیاتی از سوی دولت بر علیه داعش انجام گیرد، حامیان و فرماندهان داعش، با واهمه از دست دادن نیروهایشان در مصاف با طالبان، از بین رفتن تمام فعالیت هایشان، به یک باره ، تصمیم دسته‌جمعی تسلیم به دولت مرکزی را مطرح ساخته اند تا طی همکاری دولت مرکزی ، نیروهای بین‌المللی، از معرکه خلاص و به مکانی امن منتقل شوند.
- محل استقرار و سرنوشت فرماندهان داعش که طی ماه ها و سال‌ها ی قبل، تسلیم دولت مرکزی شده، و به اسارت دولت درآمده اند، و نیز اسرای خارجی داعش که هر کدام به عنوان تروریست بین‌المللی شناخته شده بودند و توسط آمریکا از زندان طالبان فراری داده شدند، مبهم و نا مشخص است.
- حامیان داخلی و خارجی داعش، در قالب پروژه تسلیم‌سازی فرماندهان داعش، طرح جدید« انتقال امن سران و فرماندهان داعش از ولایت ننگرهار به ولایات شمالی و غربی افغانستان» را مد نظر دارند. در فاز بعد، حامیان پشت‌پرده داعش افغانستان، از طریق فریب افکار عمومی بوسیله عملیات رسانه‌ای، در سکوت خبری ، طرح انتقال امن آنان را اجراء خواهندکرد و در نهایت برافراشته شدن پرچم‌های سیاه داعش در غرب و شمال افغانستان، مشاهده خواهد شد.
- غرب به رهبری آمریکا، در راستای فشار به مسکو، جلوگیری از نفوذ روسیه در منطقه، ایجاد موانع برای گسترش توسعه اقتصاد برون مرزی چین، تهدید ج.ا.ایران، تحدید ج.ا.پاکستان، طی راه اندازی گروه تکفیری موسوم به « داعش» ، در پی کسب اهداف منافع ملی ، منطقه ای، بین المللی گردید.
در سال ۲۰۱۸ .م، گروه داعش ، مسئولیت 316 حمله را در سرتاسر افغانستان به عهده گرفت. داعش، در افغانستان ، هرچند بزرگترین تهدید تروریستی نبود و نیست، اما مطمئنا مقاوم ترین شان بود واست که با در اختیارداشتن نیروهای اندک،هم زمان در سه جبهه با نیروهای بین المللی،نیروهای امنیتی افغانستان و جنگجویان طالبان ، به نبرد ادامه می دهد. از این رو، ضعف، شکست، پایان داعش برای جهانیان ، نیروهای امنیتی افغانستان ، مردم افغانستان یک خبر خوش و دست آوردی بزرگ است. شکست یا پایان داعش به معنای پایان نگرانی ها نیست. داعش در افغانستان، از ائتلاف فرماندهان ناراضی طالبان افغانستان و فرماندهان فراری تحریک طالبان پاکستان که از حمایت ارتش پاکستان بر مناطق قبایل نشین آن کشور به شمال دیورند، فرار کرده بودند، شکل گرفت.
اکنون که مذاکرات صلح افغانستان مطرح است، اگر تلاش های جاری برای آغاز روند صلح و مصالحه در افغانستان به نتیجه برسد و منجر به آتش بس، توافق صلح شود، مسلما، تندروهای سرخورده طالبان که مخالف صلح هستند، احتمالا به داعش ملحق می شوند و به این ترتیب، صفوف این گروه با صدها یا شاید هزاران جنگجوی باتجربه که با اراضی افغانستان آشنا هستند، پر خواهد شد. کما این که در سالهای پس از ظهور داعش در افغانستان، شاخه خراسان دولت اسلامی، از بین اعضای ناراضی طالبان افغانستان وجهادی های آسیای میانه نیز سربازگیری کرده است. اکنون داعش در خاور میانه از جمله در عراق و سوریه، در حال فروپاشی است، اما این نگرانی وجود دارد که بقایای داعش در این کشورها به افغانستان سرازیر شوند.
سال گذشته، اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان در سفرش به ملایت ننگرهار، شکست داعش درافغانستان را اعلام کرد، اما پس از آن نیز کماکان داعش در افغانستان فعال بود. سال گذشته وزارت امور داخله( وزارت کشور) افغانستان، در گزارشش به پلیس بین المللی( انترپول) مدعی شده بود که حدود 5000 تن جنگجوی داعش ، دارای تابعیت کشورهای: پاکستان- روسیه- تاجیکستان- ازبکستان- قزاقستان- عربی و… ، در ولایت های: زابل، سرپل، بدخشان، بغلان، کوندز، جوزجان، ننگرهار، به فعالیت های تروریستی مبادرت می ورزند.
وضعیت جاری ، محل استقرار نیروهای شکست خورده داعش ، اوضاع جنگجویان حرفه ای ، تامین موارد مالی و تسلیحاتی داعش، مسائل مبهمی هستند که کسی حاضر به توضیح و افشاء نمی باشد.
منابع:
روزنامه های: 8 صبح- ماندگار- اطلاعات روز افغانستان- افغانستان ما، منتشره های 18 الی 23 آبان ماه 1398
سید حسام رضوی -خبرگزاری تسنیم- 25/08/1398
خبرگزاری ایرنا- کد خبر: 83557313- 25/08/1398
روزنامه اطلاعات روز افغانستان-سال هشتم- شماره 1۸۵۰- تاریخ انتشار:29/08/1398 –ص2
واژگان کلیدی: سناریو،داعش ، افغانستان ،احمد مرجانی نژاد
