مریم خالقی نژاد
دکتری تخصصی علوم سیاسی
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
بحرین که از سال 1350 با دخالت های بریتانیا از ایران جدا شد اکنون با جمعیتی که حدود 70 درصد آنرا شیعیان تشکیل می دهدیکی از کشورهای حوزه خلیج فارس و عضو شورای همکاری عربی خلیج می باشد که از اغاز استقلال تا کنون آل خلیفه بر آن حکومت داشته است.
از نظر سیاست خارجی و داخلی این کشور در طول تاریخش در پی عادی سازی روابطش با کشورهای منطقه به خصوص همسایگان و ایجاد جوی آرام بوده است اما آنچه که جای بسی تامل دارد تاثیر پذیری و تغییر برخی سیاست های خارجی و داخلی آل خلیفه در دهه های کنونی تحت تاثیر عوامل بین الملی ، منطقه ای و داخلی می باشد که منجر به زیر سوال رفتن برخی تصمیمات ال خلیفه مبنی بر وابستگی به برخی کشورهای همسو با بحرین شده است و تا حدودی چشم انداز و نگاه ها به سیاست های داخلی و خارجی بحرین نگاه وابستگی و پیروی از برخی کشورها همچون عربستان، امارات، امریکا و سایر هم پیمانان می باشد.
در سالهای کنونی بحرین به عنوان بخشی از شورای همکاری کشورهای عرب خلیج فارس هواره سعی کرده است که روابطش را با شورا هماهنگ کند و با منطقه هماهنگ باشد. همچنین در طول تاریخ با کشورهای اروپایی ، هند، پاکستان، کره جنوبی ، قزاقستان، کوزوو، روسیه، قطر نیز دارای روابط نسبتا مناسبی بوده است و در اکثر کشورها سفرای خود را دارا بوده است، اما اکنون در روابط بحرین با کشورهای منطقه و جهان تغییراتی مشاهده می شود که مشاهدات گواهی بر پیروی بحرین از شورای همکاری و کشورهای غربی می باشد که شاید علت این پیروی بنابر دلایلی باشد که در ادامه ذکر خواهد شد. از مهمترین سرلوحه های سیاست داخلی و خارجی بحرین به خصوص در سالهای آتی موارد نام بره در ادامه می باشد.
سیاست خارجی :
آنچه که به عین مشهود است در سال گذشته و سالهای گذشته همسویی سیاست خارجی دولت بحرین با شورای همکاری خلیج فارس به خصوص عربستان و برخی از کشورهای غربی همچون امریکا بوده است.
سیاست های خارجی و گاهی داخلی بحرین به خصوص در منطقه و برخورد با مسائل منطقه ای و سپس جهانی بیشتر تحت تاثیر کشورهای شورای همکاری عرب خلیج و همسو با منافع کشورهای عضو می باشد برای مثال سال 1394 روابط دیپلماتیکش را با ایران قطع کرد و سپس در سال 2016 با روسیه و سرانجام مانند دیگر کشورهای عربی همچون عربستان و امارات روابطش را با قطر قطع کرد. بر اساس شواهد موجود وابستگی و تاثیر پذیری بحرین از برخی شرایط منطقه و کشورهای نام برده غیر قابل انکار است و لذا بر همین منوال است که بسیاری از سیاستمداران سیاست خارجی بحرین را مستقل نمی دانند. مستندات این امر در یکی دو سال گذشته به خوبی قابل نمایان است که دولت بحرین یعنی حکومت آل خلیفه به تبعیت از عربستان و امریکا و تا حدی هم پیمانان آنها مانند اسراییل به جهت تحقق منافع و اهداف جمعی ، روابط دیپلماتیکشان را با کشورهایی مانند ایران را گرفتار بحران هایی کرده است که شاید به ظاهر به منافع بحرین کمک کند اما دیری نمی پیماید که مردم بحرین مخالف این سیاست های خارجی خواهند بود.
سیاست داخلی
از نظر داخلی حکومت ال خلیفه در بحرین دولت را در دست دارد در حالیکه حدود بیش از 70 درصد از مردم بحرین شیعه هستند ولی آل خلیفه که پس از استقلال همواره حکومت را در دست داشته است اهل سنت می باشند و تلاش می کنند تا اکثر جمعیت را به سمت اهل سنت و وهابیت سوق دهند. از نظر داخلی شیعیان بحرین مورد تبعیض های بسیاری از سوی حکومت آل خلیفه قرار گرفته اند و تبعیض میان شیعیان و اقلیت های دیگر اشکار به چشم می خورد که در ایجاد شکاف بزرگ میان دولت و جامعه بهخصوص شیعیان عامل اصلی شمرده شده است.
عدم برخورداری شیعیان از حقوق اساسی و قانون همچون دیگر اقلیت ها باعث ایجاد تنش و درگیری در میان شیعیان و حکومت شده است. لذا سیاست دولت بحرین به سمت به اقلیت کشیدن شیعیان در مقابل اهل سنت و وهابیان است و به نظر می رسد، مهمترین سیاست داخلی آل خلیفه در همین مورد می باشد تا با تحقق این امر به منافع خود و سپس کشورهای نام برده جامه عمل بپوشاند و لذا در زمینه سیاست داخلی انچه بارز ترین سیاست داخلی ال خلیفه شمرده می شود اقدامات و واکنش های آنها در خصوص شیعیان می باشد.
دلایل تاثیرپذیری سیاست خارجی بحرین از کشورهای شورای همکاری و برخی کشورهای غربی و تاثیر در سیاست داخلی
- به دلیل عدم برخورداری از یک سیستم دفاعی نیرومند و احساس ضعف و عدم تنومندی در این خصوص باعث تمایل بحرین و اطاعت از تصمیم شورای همکاری و قدرت های دیگر به خصوص امریکا و عربستان شده است
- همچنین از دیگر عوامل تاثیر گذار در سیاست های داخلی و خارجی بحرین نابسامانی هایی است که از سوی اکثریت شیعه این کشور رخ داده است و خواهان عدم تبعیض و برقراری کامل عدالت و قانون در مقابل همه مردم بحرین می باشند. لذا بحرین که غریب به اکثریت جمعیت آن شیعه هست رابطه اش با اکثر کشورهای منطقه مانند ایران که اکثرا شیعه هستند تحت تاثیر همین امر قرار داده است و این در حالیست که حکومت آل خلیفه در پی به اقلیت رساندن شیعیان در بحرین می باشد. لذا برخی ناهماهنگی ها در سیاست های خارجی و حتی تنش با کشورهایی با اکثریت شیعه طبیعی به نظر می رسد و قابل پیش بینی است..
- مورد سوم تاثیرگذار از لحاظ امنیتی است که از لحاظ نظر اندیشه هایی از بیداری اسلامی در بحرین از سوی کشورهای همسایه و غیر همسایه باعث تشکیل موجی از بیداری اسلامی در این کشور شده است. چرا که موج اسلام خواهی و اصلاح طلبی از سوی مردمان این کشور تهدیدی جدی علیه آل خلیفه و امنیت این کشور محسوب می شود که همین امر در تضاد با منافع ال خلیفه و منافع کشورهای غربی می باشد و لذا از مهمترین عوامل ایجاد مشکلات امنیتی در بحرین محسوب می شود.
بسیاری از صاحب نظران بر این اعتقاد هستند که با توجه به موارد سه گانه گفته شده سیاست خارجی و حتی داخلی بحرین تحت تاثیر موارد فوق و تا حدودی وابسته به حرکت و اقدامات کشورهای همسو و حامی آن می باشد. به همین دلیل بحرین به جای ایجاد یک نقش فعال در منطقه و اتخاذ تصمیمات به صورت مستقل در پی جلب حمایت کشورهای غربی و منطقه و تبعیت از تصمیمات کشورهای غربی مانند امریکا و کشورهای عربی مانند عربستان و امارات برآمده است و اینگونه می پندارند که منافعشان با منافع کشورهای نام برده گره خورده است و با حمایت آنها قدرت حکومت ال خلیفه بیشتر خواهد شد در صورتیکه تلاش ملی برای تحقق ارمانهای یک کشور توسط ملت صورت میگیرد و این در حالی است که شیعیان بحرین مورد تبعیض از سوی آل خلیفه قرار گرفته اند.
منابع: حسینعلی توتی، احمد دوست محمدی، تحولات انقلابی بحرین و بررسی راهبردهای سیاست خارجی ایران در قبال آن، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی ، سال دهم، تابستان 1392، شماره 33، صص 209-266.
واژگان کلیدی: سیاست، داخلی ، خارجی، بحرین، مهمترین، سرلوحه ها، مریم خالقی نژاد
