موافقان و مخالفان حشد الشعبی در عراق و آینده آن –بخش دوم

ژیلا احمدی

پژوهشگر مسائل بین الملل

مرکز بین المللی مطالعات صلح -IPSC

چشم انداز حشد الشعبی و عوامل موثر در آن

حشدالشعبی که پس از اشغال شهر موصل توسط گروه تروریستی داعش و پس از فتوای آیت الله سیستانی به صورت جدی درگیر فعالیت های نظامی علیه نیروهای داعش شدند، امروزه به عنوان بازیگری مهم در محیط امنیتی عراق به شمار می آیند با توجه به تعداد قابل شمار این نیروها و با توجه به ارتش نه چندان قوی دولت عراق، حشد الشعبی در ایجاد امنیت و مبارزه با گروه های افراطی – تروریستی توانسته گام های موثری بردارد. با توجه به اکثریت شیعه گروه حشد الشعبی و مخالفت کشورهای عرب سنی همسایه با این گروه و ارتباط آنان با گروه اهل سنت در داخل عراق همواره بیم آن می رود که به اختلافات میان اهل سنت و شیعه دامن زده شود و با توجه به دیرینه بودن این اختلافات در میان اقوام عراق، مسئله ای که در گذشته سنی ها را در پی پیوستن به القاعده تحریک و بعد از یک دهه و نیم، و با سیاست های پس از تهاجم ایالات متحده در عراق، این مسئله دوباره تکرار شد و موجب تحریک و پیوستن به گروه تروریستی داعش شد، چنانچه این تحریکات از سوی مخالفان گروه های حشدالشعبی ادامه پیدا کند می تواند مجددا شرایط را برای پیوستن این اقوام به گروه های تروریستی فراهم کند.

 امروزه برای به وجود آوردن یک عراق متحد بر پایه حقوق شهروندی و جلوگیری از اقدامات قومی و قبیله ای و ایجاد گروه های فراملی، ایجاد وحدت بر پایه حقوق شهروندی لازم است. در این راستا ارتش عراق با ادغام نیروهای حشدالشعبی و استفاده از پتانسیل موجود می تواند در جهت کم شدن اختلافات قومی و جدایی طلبی ها و ایجاد وحدت در عراق گامی موثر بردارد.

فرجام سخن

از دیدگاه برخی از مخالفان داخلی و خارجی فعالیت گروه های حشدالشعبی نه تنها امنیت عراق بلکه امنیت کشورهای همسایه را نیز در بلند مدت می تواند با چالش مواجه سازد. از نظر آنان فعالیت حشد الشعبی در ابتدا ثبات و وحدت عراق و در نهایت ثبات در منطقه را تضعیف خواهد کرد.  با وجود اینکه چندین نیرو در عراق از جمله حشدالشعبی به رهبری ایران وفادار هستند و از این طریق ایران شاید بتواند به منافع کوتاه مدت خود دست یابد، اما از طرف دیگر با توجه به فعالیت این گروه ها در شرایط ناآرام عراق می بایست شرایط از طرف ایران به خوبی سنجیده شود تا در بلند مدت به منافع ملی ایران آسیب نرسد. لذا ایران می بایست برای حفظ امنیت و یکپارچگی در منطقه پس از داعش و در راستای اهداف خود ابتدا از شکل گیری ارتش قوی و با ثبات در عراق حمایت کند. هنگامی که داعش در عراق شکست خورد، بهتر است ایران این حمایت را اکنون به طرف ارتش عراق تغییر دهد. از این رو پیشنهاد می شود ایران به تشویق نیروهای مختلف از جمله حشدالشعبی جهت عضویت در ارتش عراق بپردازد. در این راستا ایران می تواند با حفظ روابط خود با بغداد و حمایت از شبه نظامیان شرایط را برای تسهیل پیوستن این نیروها به ارتش یا نهادهای غیر نظامی فراهم آورد. همچنین در گامی فراتر ایران به طور دیپلماتیک می تواند با حمایت از رهبرانی که به دنبال وحدت عراق و جلوگیری از تجزیه عراق هستند بپردازد.

چنانچه نیروهای بسیج مردمی دچار افراط و تفریط شوند این امر می تواند عراق را به کشور سومالی دوم تبدیل کند. البته باید این نکته را در نظر گرفت که ادغام گروه های مسلح حشدالشعبی به نیروهای امنیتی عراق نیز آسان نیست و اختلال در روند ادغام نیز موجب ایجاد گروه های موازی با ارتش عراق می شود که به نوبه خود می تواند معضلی برای امنیت ملی باشد. با این حال، ادغام آنها بهتر از اجازه دادن به وضعیت موجود برای تبدیل شدن به قدرتی بزرگ است. دولت عراق باید این نکته را بداند که نیروهای آموزش دیده و مسلح حشدالشعبی نباید بیکار شوند، زیرا آنها می توانند به راحتی توسط گروه های افراطی و سازمان های تروریستی جذب و کشور عراق و منطقه را با چالشی جدید روبه رو خواهند ساخت.

منابع:

• Ayman El-Dessouki)2017(.The internal and external roles of Iraqi popular mobilization forces, African Journal of Political Science and International Relations
• Mustafa Gurbuz,(2017). The Popular Mobilization Forces and Iraq’s Next Elections, Arab Center Washington DC
• Jonathan .Stevenson(2017)Shia militias in Iraq, Strategic Comments
• Ranj Alaaldin,(2017).Containing Shiite Militias: The Battle for Stability in

Iraq, Brookings Institution

• Hassan Abbas,(2017). The Myth and Reality of Iraq’s al-Hashd al-Shaabi (Popular Mobilization Forces): A Way Forward, Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) Amman Office
• Hassan Abbas,(2017). The Myth and Reality of Iraq’s al-Hashd al-Shaabi (Popular Mobilization Forces): A Way Forward, Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) Amman Office
• Bilgay Duman,(2016). Al-Hashd Al-Shaabi: The structure ‘which disturbs Iraq’s balance, Foreign policy analyses, ORSAM

واژگان کلیدی:موافقان، مخالفان، حشد الشعبی، عراق ، آینده