فرسایشی شدن تجاوز به یمن برای عربستان سعودی

دکتر مصطفی مطهری

  کارشناس مسائل شبه جزیره

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

 چالش های رو به افزایش

سه سال از تجاوز نظامی ائتلاف نظامی به رهبری سعودی به یمن می گذرد؛ در واقع با گذشت این سه سال و با ورود به سال چهارم از این تجاوز همه جانبه، شواهد حاکی از آن است دغدغه های سعودی ها برای تداوم نبرد و ادامه حضور در یمن با تغییرات راهبردی حساسی روبرو شده است؛ بطوریکه اگر در ابتدا تنها دغدغه سعودی از ائتلاف سازی در جنگ یمن تنها نبرد با حوثی ها و انصارالله و به گفته های مقامات سعودی که ادعا می کردند از جمله اهداف مهم و حیاتی سعودی در یمن جلوگیری از نفوذ ایران در همسایه جنوبی شان است، امروز علاوه بر چالش حوثی ها، با چالش های بسی خطرناک تر در یمن دست و پنجه نرم می کنند و ان هم حرص و ولع سیری ناپذیر اماراتی در یمن است.

در بیانی ساده، سعودی در ابتدای نبرد در یمن دست امارات را برای انجام اقدامات و سیاست هایش در یمن باز گذاشت؛ اگر چه این نوعی امتیاز برای جلب توجه شریک ویژه سعودی در ائتلاف بود اما مقامات سعودی با این تصور که ابوظبی به مانند گذشته مطیع آنها خواهد بود، با خیالی آسوده تمام توجه خود را بر شمال یمن و مناطقی که در اختیار انصارالله است، متمرکز کردند. اما با گذشت زمان و آگاهی یافتن سعودی به مجموعه اقدامات سیاسی – امنیتی و ارضی ابوظبی در جنوب و حتی شرق یمن، حساسیت های ریاض به مجموعه رفتارهای اماراتی ها در یمن برانگیخته شد.

واقعیت این است امارات که از همان ابتدای آغاز حضور در ائتلاف سعودی و تجاوز به یمن با تفکیک میان دغدغه های حضور خود در میدان یمن با سعودی ها، هزینه حضور فیزیکی در یمن را با سیاست گذاری های امنیتی و ارضی در جنوب پیاده سازی کرد. و این شیوه رفتار ابوظبی با گذشت زمان به عاملی برای اصطکاک منافع میان دو کشور اصلی و تاثیرگذار در ائتلاف شد.

از این رو با توجه آنچه گفته شد در یادداشت پیش رو به دنبال بررسی و تحلیل رفتار سعودی در یمن با توجه به گذشت سه سال از تجاوز به این کشور است. در واقع نگاهی به چالش های پیش رو موجود در یمن برای سعودی و تغییر در نوع اهمیت و اولویت این چالش ها از جمله اهدافی است که سعی می شود به خوانش آن ها پرداخته شود.

سعودی و چالش برقرار و پابرجای حوثی ها

حوثی ها و انصارالله که چالش اصلی سعودی ها برای حمله به یمن محسوب می شد همچنان به عنوان یک تهدید بعد از گذشت سه سال پابرجاست. با این تفاوت که دامنه قدرت و میدان مانور انصارالله با گذشت سه سال افزایش یافته و گسترش پیدا کرده است. تغییر معادلات نبرد از سوی ارتش، کمیته های انقلابی و مردمی یمن و انصارالله به خاطر استفاده از موشک ها ی بالستیک، اصابت متعدد موشک های شلیک شده یمنی ها و حمله پهبادهای آنها به اهداف راهبردی سعودی از فرودگاه ها تا پادگان های نظامی و بخش های تاسیساتی سعودی مانند موسسات نفتی این کشور (آرامکو) همگی از ویژگی های گذشت سه سال از نبرد است. بطوریکه با گذشت این سال ها از حمله به یمن، از جمله دغدغه های سعودی تلاش برای القاء اخبار و گزارشاتی است که در ارتباط با خنثی سازی اقدامات موشکی انصارالله است. با این تفاسیر، این ادعا که شمال یمن برای جنوب عربستان، یک تهدید است که باید با آن مقابله شود همچنان به عنوان یک تهدید فوری وجود دارد. بطوریکه از همان آغاز تجاوز به یمن، عربستان که از قدرت‌گیری حوثی‌ها در یمن نگرانی‌های امنیتی و ژئوپلتیکی داشت، اکنون نیز این نگرانی ها شدت یافته است.

سعودی ها و تلاش های بی وقفه برای مهار ابوظبی در یمن

همانطور که گفته شد تغییر دغدغه های سعودی ها در یمن از مهار و سرکوب انصارالله در شرایط فعلی، شکل و وجوه دیگری به خود گرفته است؛ بطوریکه می توان گفت که در شرایط موجود در یمن، سعودی نحوه برخورد و یا تقابل با اقدامات یمنی های شمال را در قالب ائتلاف و با نام آنها به انجام می رساند؛ به عبارتی سعودی، تقابل با صنعا را که از همان ابتدا با نام ائتلاف آغاز کرد اکنون نیز با همین رویه آن را ادامه می دهد.

اما چالش فعلی سعودی در یمن که حاصل اعتماد آنها به دوستان خود بود، امارات است. در واقع سعودی برای مقابله با ابوظبی اگرچه نمی تواند بطور آشکار وارد شود اما بر همه عیان است که سعودی برای مقابله با امارات و سازوکارهای امنیتی ساخته شده توسط آنها در یمن بویژه در جنوب و شرق یمن دست به طراحی برنامه ها و سیاست گذاری های جدید شده اند. بطوریکه عربستان سعودی چندی پیش با استفاده از تنش بین ابوظبی و مسقط نیروهایش را در المهره دروازه شرقی یمن در مرز عمان تقویت کرد تا به عنوان یک میانجیگر یا جایگزین امارات متحده عربی در این استان که عمانی‌ها مخالف آن هستند، حضور داشته باشد.

 از این رو می توان گفت ابعاد چالش های سعودی در یمن با ورود به سال چهارم تجاوز، شکل تازه ای به خود گرفته است. بطوریکه ابوظبی با قابلیت های چندگانه و پتانسیل های پنهان نفوذ و تاثیر گذاری در یمن، امروز دغدغه ای به مراتب بیشتر از انصارالله محسوب می شود؛ چرا که امارات این روزها نه تنها جنوب یمن را به محملی برای آغاز سیاست های توسعه طلبانه بلندپروازنه منطقه ای خود در نظر گرفته است بلکه با مورد تعریف قرار دادن یمن به عنوان عمق استراتژیک خود و یک برگه مهم برای تاثیرگذاری در شورای همکاری خلیج فارس، درصدد فراهم سازی زمینه های کسب احترام از سوی دیگر اعضای این شورا، به ویژه سعودی است. از این رو با توجه به استعداد روزافزون نفوذ امارات در عدن و جنوب یمن است، که سعودی بازی جدیدی را برای احیا نقش و جایگاه رو به افول بازیگران داخلی مورد حمایت اش در این بخش از یمن در تقابل با امارات و نیروهای مورد حمایت اش است. در مجموع می توان گفت که ابوظبی در یمن هم دوست نزدیک و هم دشمن نزدیک ریاض محسوب می گردد. 

سازمان بین المللی و کشورهای غربی؛ ابزار کمکی سعودی در سال آتی

با توجه به فعالیت های گسترده دستگاه سیاست خارجی سعودی مبنی بر قرار دادن ادامه تحولات یمن در زمین یمنی ها و حتی ایران، انتظارها بر این اساس قرار دارد که سعودی با اذعان به اینکه ادامه حضور تجاورکارانه شان در یمن به بن بست رسیده است به دنبال راه حل های جایگزین باشند؛ از این رو حساب ویژه ای را بر روی سازمان های بین المللی و کشورهای غربی باز کرده است. واقعیت امر این است که سعودی ها و به ویژه ولیعهد آنها یعنی محمد بن سلمان با سفرهای متعدد به اروپا و آمریکا و خرید و امضای قراردادهای متعدد نظامی – امنیتی – تجاری از یکسو و کمک های مالی بلاعوض به سازمان ملل متحد از سوی دیگر، در تلاش برای کسب حمایت های جهانی (غربی) هستند؛ در واقع حتی اگر هدف از این رفتارهای سعودی را خرید بی طرفی و بی تفاوتی آنها در قبال پرونده یمن و نادیده گرفتن اصول پایمال شده حقوق بشر در یمن توسط عربستان باشد، بازهم می توان گفت که سعودی در تنگنای ادامه یا توقف تجاوزات خود یمن قرار دارد چرا که هزینه های مادی و معنوی حمایت های جهانی و یا غربی ها و سازمان های بین المللی تحت اوامر آنها روز به روز افزایش می یابد. به علاوه نباید از نقش سازنده و جایگاه ویژه و بی طرف «مارتین گریفیتس» به عنوان نماینده سازمان ملل در اعلام گزارشات شرایط وخیم یمن گذشت که جایگزین اسماعیل ولد شیخ شد که متمایل به سعودی ها بود و با در نظر گرفتن منافع آنها در یمن گزارشات را تهیه و تدوین می کرد.

جمع بندی

نکته پایانی اینکه آینده اقدامات متجاوزانه سعودی در یمن در سال پیش رو، با تمهیداتی چندگانه همراه است که ادامه نبرد در شمال و مبارزه با راهبردهای نظامی انصارالله در عرصه میدانی، تقابل با ابوظبی در جنوب و کنترل وضعیت پر التهاب جنوب و نحوه تعامل با سازمان های بین المللی به ویژه سازمان ملل را شامل می شود. در واقع اگرچه هدف اعلامی از تجاوز به یمن بازگراندن هادی به قدرت و عرصه سیاسی در صنعا بود و زمینه ها را برای مشارکت ائتلافی در قالب کشورهای عربی را فراهم ساخت اما با گذشت زمان به دلیل تعارض در منافع و مطالبات از یمن، شکاف‌ در صف متحدین مانند زمینه‌های اختلاف و عدم هم پوشانی منافع میان عربستان و امارات روز به روز افزایش یافت. از این رو می توان این گونه بیان کرد که وضعیت چالشی و روبه تنش سعودی در یمن، هم در قالب ائتلاف و هم در قالب منافع سعودی پیگیری و دنبال می شود.  

 واژگان کلیدی: فرسایشی شدن، تجاوز یمن ، عربستان سعودی