مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
فروش نفت حدود 90 درصد از درآمدهای عربستان را تشکیل می‌دهد. در این بین هر چند عربستان در ده های اخیر از ثبات اقتصادی و سیاسی برخوردار بوده است اما وضعیت کنونی متفاوت است. در این بین برای بررسی نقش متغیرهای سیاسی و اقتصادی بر وضعیت کنونی اقتصاد این کشور گفتگویی با دکتر زرگر داشته ایم:
واژگان کلیدی: نقش بحران های منطقه ای بر وضعیت اقتصاد عربستان، بحران سیاسی ، وضعیت کنونی اقتصاد عربستان، نقش متغیرهای اقتصادی بر وضعیت کنونی اقتصاد عربستان ، اقتصاد عربستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بحران های منطقه ای و کاهش قیمت نفت در عربستان چه تاثیری بر اقتصاد این کشور داشته است؟
عربستان جزو کشورهایی است که بیشترین وابستگی را به درآمد نفت دارد. کشورهای رانتیر بیش از 42 در صد هزینه های دولتی آن ها وابسته به یک منبع ارزی خارجی است در قبال صادرات یک تک محصول ، عربستان در بین کشورهای دیگر بیشترین وابستگی را به درآمد نفت خود دارد. شکی نیست این منبع ارزی کاهش پیدا کرده است. هر چند عربستان یک ذخیره ی ارزی 300 الی 400 میلیاردی دارد یا احتمالا انباری در خارج از کشور به عنوان سرمایه گذاری کشور عربستان است، ولی در عین حال امروزه قیمت نفت تا حدودی به یک چهارم کاهش یافته است. از بیش از صد دلار به بالای 25 دلار یا زیر 30 دلار رسیده است. بنابراین این کاهش هزینه های جاری عربستان را نمی پوشاند. و برای ذخایر ارزی باید فکری کند. عربستان درگیر یک سری بحران هایی شده، حدودا بیش از ده ماه یا نزدیک یک سال ، عربستان درگیر جنگی در یمن شده است. این امر خود تجهیز منابع مالی را می طلبد و هر روز مهماتی را استفاده می کند ، پروازهایی را استفاده می کند، نیروی زمینی خارج از عرف معمول در یک جنگ زمینی درگیر است. بنابراین هزینه های اضافه ای را بر اقتصاد آن تحمیل می کند. علاوه بر این ها عربستان در سوریه درگیر است. به گونه هایی در تجهیز و تحویل سلاح و مهمات به مخالفین هزینه هایی را متقبل می شود. گذشته از این عربستان برای لابی کردن از نظر سیاسی از طریق پشتیبانی مجبور است پول هایی را در دنیا هزینه کند. این هزینه ها مزید بر علت است. در بعد دیگری این شکی نیست که عربستان در حال ساخت یک امپراتوری بود. در ساخت کشور خود طرح های توسعه ی زیادی چه ساختمانی چه غیر ساختمانی در جریان بودند. این هزینه هایی می بایست از پول های جاری یا پول نفت حمایت بشود و هزینه شود.
در موقع بحران خواه نا خواه هزینه های اضافی تحمیل می شود و اگر در کوتاه مدت عربستان بتواند از ذخایر ارزی استفاده کند اما این ذخایر ارضی خواه ناخواه دریاچه ای هم اگر باشد کم کم تمام می شود. بنابراین ذخایر ارزی ،هم وقتی 100 میلیارد دلار کسری بودجه وجود دارد ، سه سال می توان با سیصد میلیارد دلار ذخایر ارزی ، کمبود هزینه ها را پوشاند. لذا شکی نیست که عربستان باید از داخل قیمت نفت را بالا ببرد ، قیمت های بنزین، فرآورده های نفتی را از داخل بالا ببرد، مقدار پول برای رفاه جامعه و سوبسید ها را کاهش دهد. این بحران هایی را که عربستان خواسته یا ناخواسته در آن درگیر شده نهایتا به بحران های داخلی هم منجر خواهد شد . اگر چه عربستان یک کشور وابسته ی پادشاهی بوده و در کوتاه مدت نمی توان پیش بینی کرد که به بحران های سیاسی ، اجتماعی بینجامد ولی در دراز مدت اگر این ذخایر ارزی تمام شود قیمت نفت هم نتواند ، معیارهای بالا یا غیر صعودی را طی کند ، شکی نیست که این بحران ها به مسائل داخلی و اجتماعی و حتی سیاسی داخلی هم کشانده خواهد شد. این امر یک موضوع ناگزیر ممکن است برای همه ی کشورها اتفاق بیفتد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بانک جهانی اعلام کرده بود ذخایر مالی عربستان در چهار سال دیگر تمام می شود. اگر نگاهی به نوع سرمایه گذاری های مختلف عربستان در سراسر جهان ، داشته باشیم با توجه به وضعیت کنونی آیا بحران های منطقه ای می تواند در رکود یا بدتر شدن اقتصاد عربستان نقش گسترده داشته باشد؟
مسئله ای که در عربستان وجود دارد و آمریکایی ها پشتیبانی و حمایت می کنند ، این است که می خواهند نیروی زمینی به سوریه بفرستند. در زیر چتر ائتلافی که قرار است به دست داعش تشکیل شود، میخواهند عملا نیرو بفرستند. اولا این یک اعلام سمبلیک است چون عربستان بیش از سه ماه است که یمن را بمباران هوایی می کند و معمولا در مسائل نظامی زمانی که از نیروی هوایی استفاده می کنیم تا تجمع دشمن را بزنیم یا که زیر بناها را منهدم کنیم پیرو آن نیروی زمینی فرستاده می شود که سرزمین ها را تصاحب کنند و از آن جا دوباره پیش روی کنند. عربستان از نظر نیروی زمینی نتوانسته حتی یک شهر یا یک منطقه را بگیرد و به عنوان پایگاهی برای پیش روی آینده ی خود در آورد. عربستان نیروی هوایی دارد. یک نیروی واکنش سریع دارد (که در قیاس با شش کشور حوزه ی خلیج فارس است. حالت سمبلیک دارد) ولی در عین حال این به این معناست که اگر ترکیه یا کشورهای دیگر بخواهد تحت پوشش این ائتلاف وارد بشود، هزینه های خود را از عربستان می گیرند. لذا درگیری عربستان در بحران های خارج از مرز، ( که بیشتر برای امنیت درونی و داخلی خود این کار را می کند.) چون اگر ایران در منطقه ی خاورمیانه دست بالا را بگیرد، به عنوان یک قدرت در منطقه باشد، روسیه در منطقه نفوذ داشته باشد. عربستان برای امنیت داخلی خودش احساس نگرانی می کند. در این بین
بحران ها خیلی هزینه هایی را مافوق آنچه تصور می شود، به بدنه ی اقتصادی عربستان تحمیل خواهد کرد و لذا آن پیش بینی جهانی سه سال باید باشد. این ذخایر ارزی با این درآمد و با این قیمت فعلی نفت به نظر من تمام خواهد شد و عربستان به آن بحران ناخواسته درونی خود (که امنیتی می خواهد برای خود از طریق این بحران برون مرزی تامین کند) دامن گیر وضعیت داخل خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: لغو تحریم های ایران چه تاثیری در اقتصاد عربستان خواهد داشت؟
تمام تقلا و درگیری ها و ایجاد بحران ها در خارج از مرزها توسط عربستان و هزینه های آن بیشتر به همین خاطر است. این احساس را می کند ایران کشوری با یک جمعیت 80 میلیونی، چهار برابر جمعیت عربستان با یک نیروی انسانی که تغییر کرده و از لحاظ فنی می تواند به سرعت دانش فنی را از آن خود سازد، بنابراین اگر دروازه های ایران باز شود به سوی تجارت دنیا به روی ماشین آلاتی که می تواند بخرد به روی تکنولوژی که می تواند وارد کند، خیلی سریع می تواند به عنوان یک قدرت منطقه ای ظهور کند و در واقع عربستان در منطقه حرفی برای گفتن ندارد . یعنی اگر بخشی از روابطی که امروزه آمریکایی ها ، انگلیسی ها، فرانسوی ها ، چینی ها با عربستان دارند به سمت ایران شیفت پیدا کند و بعدا ایران به عنوان یک قدرت معقول و منطقه ای (که می تواند امنیت منطقه را حفظ کند و حتی نگرانی های امریکا را رفع در رابطه با مسائل امنیتی حوزه ی خلیج فارس در مورد مسائل انرژی و…. را کم کند) وزن عربستان در سیاست خارجی آمریکا کم خواهد شد. چون ایران هم در درازمدت این را برای آمریکایی ها اثبات خواهد کرد که می توانند نگران نباشند. ایران در پی رفاه نسبی و به دنبال این است که در اقتصاد بین المللی جایی برای خود پیدا کند و تجارت کند حتی شرکت های آمریکایی هم می تواند شریک شوند در توسعه ی اقتصادی ایران، لذا عربستان روز به روز منزوی تر می شود و آمریکایی ها هم درک خواهند کرد که اغتشاشاتی در خاورمیانه در واقع به ضرر آن هاست. زمان ساخت و ساز رسیده و اروپایی ها فشارشان بر آمریکایی ها تا عربستان را سر جای خود می نشانند بیشتر می شود به عنوان کشوری که فقط نفت و انرژی دارد و این را بفروشد و به وضع داخلی خود بپردازد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده ی اقتصاد عربستان چگونه خواهد بود؟
عربستان یکی از دارندگان بزرگترین مخازن نفتی و منابع انرژی از نظر نفت دنیاست. بیش از 260 یا 270 میلیارد بشکه نفتی می تواند استحصال و استخراج شود. این منبع نفتی عظیم و انرژی منبع قدرت مهمی است. عربستان در حال ساخت و ساز است. اروپایی ها و آمریکایی ها و چینی ها و …. در پی این هستند که هم انرژی ارزان به دست بیاورند و هم بابت این انرژی پولی پرداخت نکنند، بلکه به جای آن ماشین آلات بفروشند، کارهای ساختمانی انجام دهند. و کارخانه بسازند. ولی این گونه نیست که اقتصاد عربستان از کار بیفتد. اما احتمال دارد که مسائل خاورمیانه به گونه هایی که به نفع کشورهای دیگر به استثنای عربستان تمام شود. همچنین سیاست خارجی عربستان (که امروزه بیشتر امنیت محور است ) به نحوی اقتصاد محور شود و به جای این که بخواهد امنیت محور شود و همیشه نگران امنیت خود در منطقه باشد در جهت رفاه ، در جهت اتحاد داخلی و اقتصادی هدایت شود. در این بین اقتصاد عربستان متزلزل نمی شود بلکه این منبع انرژی وجود دارد و دنیا به این انرژی نیاز دارد.
