مشكل منطقه اي افغانستان و دام راه حل فرامنطقه اي
عطا بهرامی
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
www.peace-ipsc.org
انگليس باز هم تلاش مي كند خود را به عنوان محور در حل مشكل افغانستان و بن بستي كه نيروهاي خارجي در آن گرفتار شده اند شناسانده و جايگاه خود را در منطقه ارتقا دهد. ويليام هيگ وزير خارجه انگليس در گزارش خود به پارلمان كه روز چهارشنبه 21 ژوئيه ايراد شد هدف نيروهاي انگليس و به طور كلي ائتلاف را اينگونه بيان داشت كه، هدف اصلي ما از ادامه حضور در افغانستان اين است که دولت اين کشور بتواند بر امور امنيتي مسلط شده و مانع بازگشت القاعده به افغانستان شود و هنگامي كه اين امر محقق شد نيروهاي رزمي ما تا پنج سال آينده خاك افغانستان را ترک خواهند کرد.
مشكلي كه هم اكنون وجود دارد اين است كه آمريكايي ها و انگليسي ها هر يك خود را به عنوان داراي راه حل نهايي معرفي كنند. آمريكايي ها با انتخاب ديويد پترائوس به دنبال افزايش هر چه بيشتر نيروها بوده و انگليسي ها از موضوعي به نام طالبان ميانه رو صحبت مي كنند. واقعيت اين است كه وجود داشتن طالبان ميانه رو به عنوان يك واقعيت خارجي به هيچ وجه با نشانه هايي كه هر روزه مي توان در افغانستان شاهد بود سنخيت ندارد. راه حل افزايش نيروها نيز سومين بار است كه به طور جدي در دستور كار مقامات آمريكايي قرار مي گيرد. آنها در جنگ ويتنام اين طرح را به طور جدي پيگيري كردند و تعداد سربازان خارجي و نيروهاي آمريكايي را تا 1 ميليون و200 هزار نفر نيز افزايش دادند. اين وضعيت به شكلي بود كه لجستيك نيروها را نيز با مشكل مواجه كرده بود و در نهايت نيز به سرانجامي نرسيد.
دومين دور تكيه بر افزايش تعداد نيروها در عراق روي داد كه تاكنون تاثير چشمگيري بر كاهش ناامني ها نداشته است و عراق همچنان در آتش درگيري هاي بي پايان مي سوزد. در چنين شرايطي بعد از افزايش شديد تلفات نيروهاي ائتلاف راه حل افزايش نيروها مورد توجه قرار گرفته است. اگر ناكامي اتحاد شوروي را نيز به سياهه فوق بيافزاييم و البته با تكيه بر بيگانه ستيزي خاص افغان ها آنگاه با ترديد بيشتري به آينده نيروهاي خارجي در افغانستان خواهيم نگريست. بنابراين طرح يك موضوع شكست خورده خطاي استراتژيك است.
وزير خارجه انگليس تاكيد داشت كه کنفرانس افغانستان نقشه راهي براي ايجاد نهادهاي موثر در افغانستان است. در طي نه سالي كه از اشغال افغانستان مي گذرد براي بار نخست نيست كه راه حل ها منطقي بر روي كاغذ و عملكردهاي غيرواقع بينانه در عمل پياده مي شود. افزايش 400 برابري توليد مواد مخدر باعث شده است زمينه هاي استقرار نهادهاي موثر از بين برود و ناگفته پيداست كه وجود باندهايي كه با توليد مواد مخدر براي فروش آن شكل مي گيرد بزرگترين چالش بر سر راه استقرار امنيت پايدار و همچنين مانعي بزرگ در برابر نهادسازي است. كمك موثر ديگري نيز از طرف كشورهاي خارجي كه در افغانستان نيرو دارند انجام نشده است.
چرا بايد فكر كنيم كاري كه در طي نه سال با روش هاي كنوني هيچ قسمتي از آن انجام نشده است در طي پنج سال آينده با تكيه بر همان روش ها به سرانجام برسد. كشورهاي منطقه و همسايگان افغانستان بيش از ديگران از وضعيت افغانستان آسيب مي بينند و بيش از ديگران طرفدار عادي شدن شرايط اين كشور هستند. نهادسازي و كمك به شكل گيري اقتصاد بومي كه زمينه هاي وجودي طالبان را از بين مي برد بزرگترين راه حل ها براي شرايط فعلي اين كشور است. بنابراين با خروج نيروهاي خارجي و تشكيل كارگروهي متشكل از همسايگان اين كشور و همچنين كشورهايي كه مي توانند كمك هاي واقعي در اختيار افغانستان قرار دهند بهترين راه حل براي ايجاد ثبات در اين كشور است. البته ناگفته پيدا است كه بايد دولتي مردمي و مبتني بر راي تمام افغان ها و بدون دخالت خارجي تشكيل شود تا بتواند با استفاده از كمك جهاني و به خصوص كشورهاي همسايه بر مشكلات غلبه كرده و آرامش را هم به اين كشور و هم به منطقه باز گرداند.
اگر در اجلاس سازمان ناتو در ليسبون پرتغال سران عضو با موضوع واقع بينانه برخورد كرده و زمينه هاي خروج نيروهاي خارجي را فراهم كنند مي توان اميدوار بود اوضاع به سامان شود؛ در غير اينصورت بايد باز هم منتظر افزايش تلفات انساني باشيم. وضعيت نيروهاي خارجي نيز بهتر از مردم افغانستان نخواهد بود و آنها چنانكه هم اكنون شاهديم هر روز تلفات بيشتري را متحمل مي شوند. هيلاري كلينتون و ديويد كامرون به گونه اي سخن گفتند كه زمينه براي باقي ماندن نيروهايشان پس از 2014 كه وعده داده شد از اين كشور خارج مي شوند باقي بماند؛ اما فرار از راهكار منطقه اي براي حل بحران و تكيه بر نيروهاي نظامي نشان داده است كه به بهبود اوضاع كمك نمي كند و در چنين شرايطي بسياري از كارشناسان به اين نتيجه مي رسند كه شايد هدف از گفتن اين سخنان سرگرم كردن افكار عمومي به بحثي است كه افزايش شديد تلفات نظاميان را از كانون توجهات دور نمايد اما بايد پرسيد كه روند افزايش تلفات نيروهاي خارجي همچنان ادامه يافت مقامات دو كشور چه تدبيري خواهند انديشيد؟
