گفت وگو و  امكان عادي سازي روابط ايران و عربستان

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلحIPSC-

رویداد

رویداد اخیر مذاکرات عربستان با ایران در عراق هیاهو و جنجال خبری به دنبال داشت. ولیعهد عربستان در مصاحبه ای که انجام داد از انصارالله یمن خواست درگیری‌ها را متوقف کرده و بر سر میز مذاکره بنشینند. او گفت: ما آماده حمایت اقتصادی از حوثی ها و هر چیزی که بخواهند در ازای توقف درگیری‌ها و نشستن بر سر میز مذاکره هستیم و امیدواریم حوثی‌ها با تمام گروه‌های یمنی برای رسیدن به راهکاری که حقوق همگان را در یمن تضمین کند و هم چنین ضامن منافع کشورهای منطقه باشد، و بر سر میز مذاکره بنشینند.

 وی با اشاره به چگونگی روابط ایران و یمن گفت: ما شکی نداریم که ارتباط قوی بین حوثی‌ها و ایران وجود دارد، اما امیدواریم حوثی‌ها منافع یمن را قبل از هر چیزی در نظر بگیرند. هم‌چنین اظهار کرد کشورش خواهان روابط خوب با ایران است. بن سلمان با اشاره به برنامه هسته‌ای، موشکی و «اقدامات نیابتی ایران» گفت: «مشکل ما با رفتار منفی ایران است». سخنگوی وزارت خارجه کشورمان گفت: ما همواره از انجام گفت‌وگوها بین دو کشور استقبال کرده و می کنیم.

تحلیل رویداد

در آستانه دور دوم گفت و گوی ایران و عربستان در عراق ، بسیاری از خبرگزاری ها این نشست را مذاکره پنهانی خواندند. بنظر می رسد دیدار عربستان با ایران در عراق بیشتر یک گفت و گو است تا مذاکره؟ در مصاحبه بن سلمان تعدد درخواست مذاکراه وموضع وزارت امورخارجه در استقبال از گفت و گو نشان می دهد، که نه تنها هنوز مذاکره ای صورت نگرفته ، بلکه گفت و گوها نیزبه نتیجه نرسیده و ادامه دارد.

مذاکره بالاترین سطوح درروابط بین الملل است. مذاکره سیاسی بررسی یک موضوع مشخص با دو محور ، حل یک اختلاف ویا بدست آوردن منافع مشترک بین کشورها می باشد.قانون حاکم برفرآیند مذاکره باید با  ورودی‌های مستدل و محکم شروع شود تابتواند به شکل مناسب و موفق خارج شود.

حملات موشکی و پهپادی نیروهای انصارالله به تاسیسات حیاتی عربستان با توجه به شرایط داخلی عربستان، بن سلمان را وحشت زده کرده است. این جنگ فرسایشی در یمن، عربستان را با 700 میلیارد دلار خرید تسلیحات از ذخایر مالی به مرز خودکشی نظامی کشانده است.لذا گفت و گوی پنهان در یک کشور ثالث ، و استفاده از نفوذ ایران برای حل بحران یمن  یک امر حیاتی برای عربستان است. ایران از دو راه گفت و گو و یا مذاکره می تواند با عربستان به توافق برسد.ایران در اعلام مواضع خود همیشه ازگفت و گو استقبال کرده است. گفت و گو زمانی شکل می پذیرد که دولت ها برابر باشند و تحمل شنيدن سخن يكديگر را داشته باشند. اما چرا ایران به جای مذاکره از گفت و گو استفاده می کند، چون  به دنبال این نیست که خودش برنده شود. قاعده گفت و گو بازی کردن با هم است، نه بازی در برابر هم.لذا ایران می خواهد در جریان گفت و گو هرکس که مشارکت دارد منفعت ببرد.

ایران در صورت انتخاب مذاکره  ، نیاز به ابزار‌های قدرت برای تمایز‌ها و ارجحیت‌ها دارد.چون مذاکره فرایندی است که در آن هر طرف درگیر در مذاکرات می‌کوشد تا منفعتی برای خودش در پایان مذاکرات بدست آورد. در واقع مذاکره یک بازی برد- برد بر مبنای اصل توافق است، یعنی هر دو طرف باید بتوانند به منافع مد نظر دسترسی پیدا کنند. مواضع مذاکرات بستگی به قدرت طرفین دارد که می تواند نتایج را شکل دهد. لذا قدرت، ابزار اصلی در مذاکره است.

همان گونه که بیان شد بن سلمان برای سرعت دادن  به مذاکره  بایمن چند نکته را مطرح کرد:اولین نکته توقف حملات از طرف یمن و تبدیل جنگ به مذاکره، دوم قبول هر نوع شرط و خواسته از طرف یمن است .این پیشنهاد و درخواست مذاکره برای کشوری که مورد حمله قرار گرفته یک پیروزی محسوب می شود.اما نکته اصلی این است که عربستان  می داند برای مذاکره باحوثی ها باید از سد ایران عبور کند.

 لذا بن سلمان اظهار می کند : ما شکی نداریم که ارتباط قوی بین حوثی‌ها و ایران وجود دارد.اما اظهار امیدواری برای این که حوثی‌ها منافع یمن را قبل از هر چیزی در نظر بگیرند، نشان از ایجاد فریب کاری در مذاکره سیاسی است.بن سلمان از یک طرف پیشنهاد حمایت اقتصادی را با توجه به شرایط اسفناک داخلی یمن می دهد و از طرفی دیگر قصد دارد یمن ، ایران را در مذاکرات نادیده بگیرد.

اصولا در مذاکره می توان  ایجاد قدرت کرد. بن سلمان با آگاهی از نیاز به نفوذ قدرت ایران در جنگ یمن می گوید کشورش خواهان روابط خوب با ایران است.عربستان شرط خوب بودن برای عادی سازی روابط ،را در عدم استفاده از برنامه هسته‌ای، موشکی و اقدامات نیابتی ایران در منطقه بیان می کند.و عامل عدم عادی سازی را رفتار منفی ایران می داند.

بن سلمان از حوثی‌ها و تمام گروه‌های یمنی نیز تضمین می خواهد در قبال راهکاری که ارائه می دهند علاوه بر در نظر گرفتن حقوق همگان ضامن منافع کشورهای منطقه هم باشد.ظاهرا بن سلمان در نظر دارد از مذاکره استفاده کند و از گفت و گو به نتیجه برسد. چون مذاکره و گفت و گو دو روش متفاوت است و نتایج یکسانی ندارد.

چشم انداز

اهداف گفت و گوی ایران با عربستان اگر با کاهش تنش های عربستان در یمن و منطقه توام نباشد، روند موفقیت به بن بست خواهد رسید.اگر عربستان بخواهد در روند عادی سازی روابط با ایران به نتیجه برسد ، لازم است راهبرد دوگانه خود را عوض کند.

ایران باید مراقب فریب کاری های سیاسی عربستان باشد، چون این کشورمی داند تنها راه حل پایان دادن به جنگ یمن استفاده از نفوذ ایران است. اگر یمن بدون مشورت ایران پای میز مذاکره بنشیند عربستان همان کاری که امریکا با استفاده از پروژه جنگ ستارگان ، گورباچف را با ضعف ناشی از مشکلات اقتصادی فریب داد یمن را تجزیه خواهد کرد.

عادی سازی روابط ایران و عربستان قبل از حل بحران یمن ، نیاز به تضمین خروج نیروهای وابسته به ائتلاف سعودی، القاعده و شبه‌نظامیان در یمن و منطقه دارد.

کلید واژه: ایران، عربستان، یمن،مذاکره، گفت وگو,گفت وگو و  امكان عادي سازي روابط ايران و عربستان