مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مناسبات عربستان و اسرائیل در خاورمیانه با ابهام ها و پنهان کاری های گوناگوني روبرو بوده است . اخیرا نیز فته شد ات مقامات دولت‌های اسرائیل و عربستان سعودی، دو کشوری که روابط دیپلماتیک با یکدیگر ندارند، پنج نوبت به‌طور محرمانه دیدار کرده‌اند. گفتگوی زير به همين مساله توجه كرده است.
واژگان کلیدی: روابط عربستان و اسرائيل ، ایران هراسی، گسترش روابط عربستان و اسرائيل ، مناسبات عربستان و اسرائيل
مرکز بین المللی مطالعات صلح: روابط اسرائیل و عربستان در چند دهه گذشته چگونه بوده است؟
زمانی که اسرائیل شکل گرفت و جبهه ی عربی متشکل از کشورهای عربی اسلامی به رهبری ناصر، صدام حسین و با حمایت های مالی عربستان وبقیه کشورها بر علیه اسرائیل شکل گرفت. سپس ما شاهد چهار جنگ متوالی بودیم و نهایتا هیچ کدام از این جنگ ها به موفقیت خود نرسید. منجر به معاهده اسلو در سال 1991 شد. تا قبل از این تاریخ هیچ کدام از کشورهای عربی موجودیت اسرائیل در منطقه خاورمیانه را به رسمیت نمی شناختند وآن را به عنوان یک کشور غاصب می دانستند. اما از 1991 به بعد سیاست کشورهای عربی از جمله مصر ، سپس عربستان و اردن به استثنای سوریه و عراق تا زمان صدام حسین تغییر پیدا کرد.. ایران هم بعد از انقلاب اسلامی به این جبهه پیوست . تا به امروز هم به همراه برخی از کشورهای عربی جبهه مقاومت علیه اسرائیل را تشکیل می دهند. با این حال سیاست رهبران کشورهای عربی تغییر پیدا کرد.آنها به این نتیجه رسیدند که دیگر نمی توانند از این به بعد موجودیت اسرائیل را انکار کنند لذا واقعیت های اسرائیل را پذیرفتند و سعی کردند، از طریق مجامع بین المللی به خواسته ها و ادعاهای خود دست پیدا کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چند سال گذشته بعد از تحولات بیداری اسلامی روابط عربستان واسرائیل دارای چه تحولاتی بوده است؟
در طی چهار جنگی که در سالهای 2000 تا 2012 بین اسرائیل و لبنان و حماس شکل گرفت موضع خیلی سرسختانه ای را از سوی عربستان بر علیه اسرائیل ندیدیم و حتی به صورت غیر مستقیم شاهد حمایت هایی هم بودیم . بیداری اسلامی از سال 2011 عربستان را تحت تاثیر قرار داد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به بحران های منطقه در دو سال گذشته اسرائیل و عربستان در چه حوزه هایی از مسائل و بحران های مسائل خاورمیانه دارای اشتراک نظر بودند؟
به نظر می رسد، عربستان و اسرائیل معامله را به صورت پنهانی انجام دادند. اسرائیل برای حفظ موجودیت خود تا اکنون سعی کرده است، بحران را در خارج از مرزهای خود دنبال کند و به شکل های مختلف در نظام بین الملل مظلوم نمایی کند و موجودیت خود را از این طریق تثبیت کند. لذا دست به اقدامات مختلفی زده است. آنها تروریستم اسلامی را همیشه زنده نگه داشته است و هر از چند گاهی هم بنا بر تناسب شرایط و موقعیت دست به حملات یک جانبه بر علیه فلسطین و غزه انجام داده است. عربستان از سال 2011 تقریبا از این مدل اسرائیل تبعیت می کند و مشاوران اسرائیلی این طرح ها را در اختیار آنان قرار می دهند. عربستان برای این که بحران بیداری اسلامی را از خود دور کند تلاش کرده تا این بحران را در مرزهای خود محدود و از طریق دخالت در مسائل سیاسی و امور داخلی کشورهای همسایه از جمله یمن، سوریه، بحرین و عراق و کشاندن این بحران ها به سمت بحران بومی و مذهبی ساختن آن ماهیت بیداری اسلامی را منقلب کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آنها در چه شرایطی منافع موافقی دارند؟
از لحاظ ساختار سیاسی اسرائیل به دنبال منافع ملی خود در منطقه است و به دنبال توسعه و نفوذ قدرت خود است. مهم ترین فاکتوری که در این شرایط می تواند به اسرائیل کمک کند، تا بتواند منافعش را تامین کند، به نظر می رسد کشور عربستان باشد. نه مصر چنین شرایطی دارد و نه اردن و سوریه. هیچ کدام از کشورهای منطقه عربی این قابلیت ها را که یک چنین نقشی را برای اسرائیل بازی کنند ندارند. اسرائیل اکنون روی عربستان تمرکز زیادی کرده است. عربستان برای این که مشکلات داخلی خود را حل و فصل کند، سعی کرده با ائتلاف خود با اسرائیل در سطح منطقه بحران سازی کند و جریان بیداری اسلامی را به انحراف بکشاند. و جبهه جدیدی را با نام ایران هراسی برای مقابله با نفوذ و قدرت ایران در منطقه باز کند. این هدف مشترکی است که عربستان و اسرائیل در حال حاضر در منطقه دنبال می کنند. نمونه ها و مصادیق این اهداف مشترک را ما در بحران سوریه می بینیم. در بحران عراق و یمن و علی الخصوص در بحث بحران انرژی هسته ای هم این موضوع به وضوح قابل مشاهده است. با توجه به عملکردهایی که هر دو دولت و سران رهبرانشان ( از زمان تشکیل دولت روحانی و شروع شدن بحث مذاکرات هسته ای بین ایران وکشورهای غربی بویژه آمریکا،) داشته اند شاهد سنگ اندازی و ایجاد موانع و مشکلات بوده ایم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی تا چه حدی ابعاد امنیتی ژئوپلیتیکی، سیاسی و علنی شدن روابط اسرائیل و عربستان افزایش پیدا کرده است؟
عربستان از منابع مالی بسیار قوی برخوردار است. در گذشته عربستان جایگاه مثبتی نزد مسلمانان کشورها و ملتهای خاورمیانه برخوردار بود. ( جایگاه مکه و مدینه در نزد مسلمانان و حضور این دو مکان مقدس در عربستان) اما در رویکرد جدید باعث شده که با موقعیت ژئوپلیتیکی و مذهبی را با سیاستهای جدید از دست دهد. لذا به نظر می رسد رهبران جدید عربستان دچار این اشتباه محاسباتی شده اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا درحال علنی شدن روابط عربستان با اسرائیل هستیم؟
گسترش روابط عربستان و اسرائیل شاید در کوتاه مدت بتواند مشکلی از عربستان را به خاطر جلوگیری از بحران دموکراسی خواهی و آزادی خواهی که در سطح منطقه از سال 2011 به این طرف شکل گرفته است، جلوگیری کند. اما در نهایت نمی تواند. چون عربستان آن پوزیشن و موقعیت خود را که در طول چند دهه گذشته به خاطر مشروعیت مذهبی ، به تدریج از دست می دهد. لذا توسعه روابطش به لحاظ نظامی و استراتژیک با اسرائیل به نفع این کشور قطعا نخواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا این روابط تاکتیکی است و راهبری است؟
راهبرد منافع رهبران عربستان در شرایط موجود درخصوص اسرائیل با توجه به قدرت و نفوذش و اتحادش با ایالات متحده امریکا بیشترین خدمت را به منافع عربستان می کند. تمام هم و غم عربستان دو مسئله است یکی بحث مسئله ایران است و دیگری هم بحث مسائل داخلی این کشور است. بیشتر بحث مسائل داخلی است اگر اتفاقی درعربستان بیفتد و ساختار نظام سیاسی آن دچار تلاطم شود. (همان شرایطی که در بقیه کشورهای عربی دیگر اتفاق افتاد.) اما خود این زلزله سیاسی می تواند ساختار عربستان را دگرگون کرده و تا سالها دچار بحران کند. تمام هم وغم آنها این است که بتوانند این بحران را کنترل کنند. بحران داخلی در عربستان به نفع ایران است و این پیروزی ایران تلقی می شود و لذا آنها می خواهند از این طریق هم بحران داخلی خود را تحت کنترل خود قرار داشته باشند و هم از نفوذ ایران را جلوگیری کنند. بنابراین ائتلاف مشترکی با اسرائیل شکل دادند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده این روابط اسرائیل و عربستان چگونه است؟
به نظرم می رسد که آینده روابط عربستان و اسرائیل به این شکلی که اکنون شکل گرفته است ادامه پیدا نخواهد کرد. این ائتلاف موقتی خواهد بود. عربستان به جهان اسلام تعلق دارد. باید دوباره به به ائتلاف کشورهای اسلامی و به موقعیت قبلی برگردد.
