مریم وریج کاظمی
پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
سیاست های داخلی و خارجی چین و هند بر دو ایده متمرکز است: دولت سازی پس از استعمار و جستجو برای عدالت اقتصادی و اجتماعی که اولی منجر به درگیری و دومی منجر به همکاری می شود. برجسته‌ترین ویژگی تنش و بحران در روابط چین و هند، تاریخچه درگیری‌های ارضی پس از استعمار است که با جنگ مرزی سال 1962 آغاز شد. اگرچه دو کشور توانستند تنش ها را بین سال های 1968 و 2017 (به جز سال 1987) به لطف یک توافق مرزی مشترک کاهش دهند اما تنش و بحران همیشه نهفته است و می‌تواند توسط تحولات زیرساختی هر دو طرف و رویدادهای سیاسی داخلی دائما بازتولید شود. در این راستا درگیری خشونت‌آمیز در دره گالوان در شرق لاداخ در سال 2020 به طور اساسی پویایی روابط هند و چین را تغییر داد(1).خط فعلی کنترل واقعی تقریباً از خط مک ماهون پیروی می کند که توسط بریتانیایی ها در پادشاهی قدیمی تبت ترسیم شد. این خط به نماد هویت ملی پس از جنگ در هند و پس لرزه های استعماری در دوره کوتاه یوان شیکای در چین تبدیل شده بود.
از سوی دیگر مسئله ای که باعث همکاری و تعامل بین دو کشور شد تمرکز بر توسعه اقتصادی است. چین و هند هر کدام تقریباً یک چهارم اقتصاد جهانی را تا سال 1800 تشکیل می‌دادند، اما به حاشیه رفتن دو کشور در دوران استعمار باعث شد مجموع رشد اقتصادی آنها از 50 درصد در سال 1820 به حدود 12 درصد در زمان استقلال کاهش یابد. وقتی این شرایط غالب می‌شود، همگرایی دیدگاه‌ها و گاهی هماهنگی یا حتی همکاری را ایجاد می‌کند. به هر حال اخیرا هند و چین طرفدار اصلاح نهادهای اقتصادی جهانی هستند.آنها در بانک توسعه جدید شریک اند و دیدگاه مشترکی برای نظم چند قطبی دارند. وزرای بریکس و گروه های کاری از جمله چین و هند در سال 2022 پس از حمله به اوکراین، به طور فعال در نشست ها حضور داشتند. هر دو کشور به شدت از اصول عدالت اقلیمی و مسئولیت‌های مشترک اما متمایز در این خصوص حمایت می‌کنند و بر مسئولیت کشورهای توسعه‌یافته برای تحقق بخشیدن به وعده‌های صندوق اقلیم سبز تاکید زیادی دارند(2).
در این راستا برخی از تحلیلگران بر این باورند که روابط چین و هند به دلیل جلسات منظم در سطح بالا، افزایش سرمایه گذاری چین در هند، مبادلات دفاعی و هماهنگی چندجانبه، تجارت دوجانبه و سفر وانگ یی وزیر خارجه چین به هند در مارس 2022 به زودی به حالت عادی باز خواهد گشت (3). لازم به ذکر است با توجه به مرزهای مورد مناقشه، رقابت هسته ای، رقابت برای نفوذ در آسیا، روابط اقتصادی فزاینده و مشکلات داخلی، تعامل بین این دو قدرت نه تنها بر ثبات و رفاه در منطقه بلکه بر منافع حیاتی ایالات متحده نیز تأثیر عمیقی خواهد گذاشت (4). اگرچه روابط دهلی نو با واشنگتن در حال گرم شدن بود، اما ایالات متحده به دلیل امتناع هند از پیوستن به تحریم های غرب علیه روسیه ناامید شده است، از سوی در حالی که هند گفتگوهای امنیتی چهارجانبه را پذیرفته و روابط خود را با سایر کشورهای آسیایی تقویت کرده است، در چندین زمینه از همسویی کامل با واشنگتن خودداری می کند.
با این حال ایالات متحده درصدد است از نوسازی نظامی هند از طریق توسعه و دستیابی به شبکه های نظامی پیشرفته و طراحی شده برای اطلاعات، نظارت و شناسایی حمایت کند. چنین شبکه ای از حسگرهای پیشرفته با پوشش دائمی در مرزها، امکان هشدار زودهنگام در مورد تهاجمات احتمالی را فراهم می کند و بازدارندگی با شناسایی را تقویت می نماید. ایالات متحده همچنین می‌تواند این تلاش‌ها را با اشتراک‌گذاری اطلاعاتی، آموزش‌های مشترک، تمرین‌های نظامی چند منظوره تکمیل کند(5).
این گونه همکاری ها از سوی ایالات متحده در حمایت از هند مشخصا مورد تایید چین نخواهد بود. در این راستا اخیرا پکن کشتی های نظارتی خود را برای گسترش نفوذ منطقه ای خود به اقیانوس هند فرستاد. از آنجایی که هند همواره استراتژی رشته مروارید چین را که زیرمجموعه طرح کمربند-جاده است تهدیدی مهم برای کنترل نقاط استراتژیک دریایی منطقه اقیانوس هند می داند(6)، هزینه های بخش نیروی دریایی اش را افزایش داده است(7).
ضمن اینکه ساخت سدها بر روی رودخانه براهماپوترا در منطقه تبت نگرانی طرف هندی را برانگیخته است. از این روست که این منطقه دائما در معرض تنش و درگیری بین دو طرف قرار گرفته است. آروناچال پرادش که چین ادعاهای تاریخی بر آن دارد و آن را تبت جنوبی می نامد به نقطه جدید رویارویی در تنش های مرزی هند و چین تبدیل شده است. در سال 2017 و سپس در سال 2021، چین به ترتیب نام شش و 15 مکان شامل مناطق مسکونی، کوه‌ها، گذرگاه‌ها و رودخانه‌ها را در ایالت هند به عنوان بخشی از استراتژی خود برای اعتبار قانونی بخشیدن به قلمرو خود فهرست کرد.
علاوه بر این، در سال 2021، چین قانون بحث برانگیز دیگری به نام قانون گارد ساحلی را تصویب نمود و قانون ایمنی ترافیک دریایی خود را اصلاح کرد که برای هند، به ویژه در اقیانوس هند، این ساختار قانونی دریایی چین دردسر ایجاد می کند. مشارکت هند در مجامع هند و اقیانوسیه مانند گفتگوی چهارجانبه امنیتی و همکاری رو به رشد دفاعی هند با شرکای هند و اقیانوسیه نه تنها چین را تحریک می کند، بلکه به سطح پایین بی اعتمادی نیز کمک کرده است. ضمن اینکه شتاب رشد چین در 30 سال گذشته احتمالاً شکاف بین هند و چین را در این دهه به طور قابل‌توجهی گسترده نگه می‌دارد(8).
به طور کلی در سال 2023، چین استراتژی دیپلماتیک و سیاست خارجی هند در قبال شرکای هند و اقیانوسیه مانند استرالیا، ژاپن، اتحادیه اروپا و ایالات متحده را بیشتر تحت نظارت قرار خواهد داد. برای مثال، با توجه به اینکه استراتژی امنیتی جدید ژاپن، صلح‌طلبی پس از جنگ جهانی دوم را کنار می‌گذارد و موضع خود در برابر چین را سخت‌تر می‌کند و به دنبال همکاری با شرکای هم‌فکر مانند هند برای جلوگیری از تهدید چین است، واکنش دهلی نو و مشارکت در چنین روابط در حال تحولی بدون شک بر روابط چین و هند تأثیر خواهد گذاشت.
در جبهه دوجانبه، تعاملات سیاسی بین هند و چین از سال 2020 کمرنگ است. پس از یک فاصله طولانی، نارندرا مودی، نخست وزیر هند و شی در نشست گروه 20 در نوامبر 2022 در بالی دیدار کردند. دو نفر بدون اینکه حتی وعده دیدار رسمی دوجانبه را بدهند تبادل کوتاهی بدون هیچ اتفاقی بخصوصی داشتند. در نشست سران سازمان همکاری شانگهای نیز این دو ملاقات نداشتند و این امر تیرگی روابط را برجسته کرد. از این رو در سال 2023 شاهد مانورهای دیپلماتیک بلندپروازانه از هر دو طرف خواهیم بود تا بر یکدیگر فشار وارد آورند. بدین ترتیب هیچ بهبودی چشمگیر در روابط چین و هند شکل نخواهد گرفت اگرچه ممکن است گاهی پیشرفت های سیاسی برای حفظ سطحی از تداوم تعاملات وجود داشته باشد(9).
چشم انداز
به نظر می رسد اعتماد سیاسی و حسن نیت متقابل برای حل و فصل موضوعات مورد مناقشه بین هند و چین کماکان شکل نخواهد گرفت از این رو تنش های دوره ای دو کشور برای مدت نامشخص تدوام دارد بخصوص با تغییرات آب و هوایی و شکل گیری بحران آب وضعیت نامتعادلی در روابط دوجانبه به وجود خواهد آمد که دستیابی به صلح پایدار را با موانعی سخت مواجه می سازد. با این حال روابط باثبات دو جانبه از طریق مشارکت استراتژیک در بخش های اقتصادی و مبادلات بازرگانی همچنین توسعه زیرساخت های تجارت دریایی دور از ذهن نخواهد بود.
کلید واژگان: هند,چین, امریکا,اقتصاد, مرز, بحران , تنش, مریم وریج کاظمی
1-https://carnegieindia.org/2022/12/13/historical-evaluation-of-china-s-india-policy-lessons-for-india-china-relations-pub-88621
2-https://www.eastasiaforum.org/2022/03/26/the-paradox-of-china-india-relations/
3-https://www.foreignaffairs.com/china/china-has-lost-india
4-https://www.wilsoncenter.org/book/the-india-china-relationship-what-the-united-states-needs-to-know
5-https://carnegieendowment.org/2022/12/14/where-do-china-india-relations-stand-event-8003
6- https://www.insightsonindia.com/international-relations/india-and-its-neighborhood/india-china-relations
7-https://www.scmp.com/knowledge/topics/china-india-relations/news
8- 8-https://www.livemint.com/
9-https://thediplomat.com/2023/01/the-tawang-effect-forecasting-china-india-relations-in-202ید واژگان: هند، چین، امریکا، اقتصاد، مرز، بحران و تنش، مریم وریج کاظمی3/
