چالش های پیش روی دولت پاکستان

مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

پاکستان با بی ثباتی اقتصادی و بیکاری بالا دست و پنجه نرم می کند که با سیاست های دولت موقت و آشفتگی های سیاسی تشدید شده است. نارضایتی های عمومی ناشی از ناتوانی دولت در کنترل قیمت کالاهای اساسی و مقابله با چالش های اقتصادی است(1)، از این رو پاکستان به یک مدیریت با ثبات و با اقتدار برای اتخاذ تصمیمات سخت نیاز دارد(2) و برای رسیدگی به این موضوع پاکستان باید اصلاحات ساختاری را انجام دهد. بدین ترتیب که دولت می‌تواند با ساده‌سازی چارچوب نظارتی برای توسعه بازار در تمام بخش‌های اقتصادی به ویژه بخش های کشاورزی، املاک، مالی و خودرو، شروع به کاهش تشریفات اداری کند. به عقیده کارشناسان دولت پاکستان باید به دنبال مشارکت های جدید با موسسات مالی بین المللی، به ویژه صندوق بین المللی پول باشد تا از حمایت مالی برای برنامه اصلاحات برخوردار شود و این امر باعث افزایش اعتماد جهانی و جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی خواهد شد(3).

 ضمن اینکه برای جلوگیری از تنش و بحران داخلی نیاز است تا احزاب و گروهها با یکدیگر همکاری نمایند همانطور که در انتخابات چند ماه گذشته شاهد آن بودیم(4). به هر حال حدود 40 درصد از جمعیت زیر خط فقر زندگی می کنند و هم اینک تورم به بیش از 30 درصد افزایش یافته است که این موضوع ثبات و امنیت داخلی را تحت تاثیر قرار می دهد. پاکستان با یک بحران پرداخت بدهی رو به رو است، به طوری که بانک مرکزی 24 میلیارد دلار تعهدات بدهی خارجی را تا ژوئن 2024 گزارش کرده است. دولت پاکستان می بایست صرف نظر از وابستگی سیاسی خود، تصمیمات اقتصادی را بر ملاحظات سیاسی اولویت دهد و بلافاصله با صندوق بین‌المللی پول تعامل کند. با کمک ارتش، دولت پاکستان مذاکره با صندوق بین‌المللی پول و رسیدگی به بحران اقتصادی و سیاسی این کشور از طریق سرکوب مخالفان را در اولویت قرار خواهد داد(5).

 دولت باید بتواند سیاست را از اقتصاد جدا نگه دارد و از تصمیمات مبتنی بر پوپولیسم که توسط برخی از دولت های گذشته گرفته شده است، اجتناب نماید. علاوه بر این، تأثیر تورم در یک سال و نیم گذشته یکی دیگر از مسائل مبرم است که اقتصاددانان را بر آن داشته تا بر نیاز دولت برای تنظیم مجدد اولویت‌های خود تأکید کنند. مقابله با تورم و محافظت از مردم در برابر عوارض جانبی سیاست‌های تثبیت‌کننده باید در اولویت قرار گیرد(6).

در مجموع چند چالش عمده که دولت کنونی و آینده پاکستان با آن رو به رو هستند به شرح زیر خلاصه می شود:

• بازیابی اقتصادی: پاکستان تابستان گذشته از طریق کمک مالی 3 میلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول  به سختی از نکول دولتی جلوگیری کرد اما حمایت وام دهنده تا چند ماه آینده به پایان می رسد و دولت پاکستان نیاز دارد تا برنامه جدید و گسترده ای اتخاذ نماید و اقتصاد را تحت کنترل درآورد که تورم بالا و رشد آهسته ناشی از اصلاحات سخت را در بر می گیرد.
• بحران عمران خان: ادامه سرکوب و ماندن عمران خان نیازی-رهبر تحریک انصاف- در زندان که از حمایت شدید مردمی برخوردار است، تنها به تنش‌ها دامن می‌زند و به طور مستقیم می تواند چالش های اساسی را برای دولت به وجود آورد.
• دخالت ارتش: ارتش پاکستان مدت‌هاست که بر ارکان مختلف این کشور تسلط داشته است، اما نقش آن در سال‌های اخیر حتی فراگیرتر شده است. ژنرال های بازنشسته و در حال خدمت در بسیاری از نهادهای دولتی در پست های کلیدی قرار دارند. در گذشته، دولت های منتخب با مداخله نظامی، از جمله سه کودتا یا فشار غیر مستقیم ژنرال ها، سرنگون شده اند. در تاریخ 76 ساله پاکستان، حتی یک نخست وزیر یک دوره 5 ساله کامل را به پایان نرسانده است که نقش ارتش در این مسئله بسیار برجسته است. 
• مقابله با افراط گرایی: یکی دیگر از چالش های فوری برای دولت رسیدگی به وضعیت وخیم امنیتی در استان های خیبر پختونخوا و بلوچستان خواهد بود. هر دو منطقه شاهد تشدید حملات تروریستی در ماه‌های اخیر بوده‌اند که توسط گروه‌های تحریک طالبان پاکستان و ملی‌گرایان شبه‌نظامی بلوچ انجام شده است. اگرچه در طی سال های اخیر بسیاری از گروههای افراطی در پاکستان فعالیت محدودی داشتند اما تحریک طالبان پاکستان پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در سال 2021، مجددا سازماندهی شدند و تسلیحات پیشرفته به جا مانده از نیروهای ناتو را بر علیه پاکستان استفاده می کنند. از سوی دیگر انگیزه های قومی-ناسیونالیست بلوچ در جنوب غربی پاکستان که منافع متحد اصلی این کشور یعنی چین-که سرمایه گذاری زیادی در معادن استان بلوچستان غنی از مواد معدنی و بندر استراتژیک گوادر انجام داده است-  را نیز هدف قرار می دهند، قدرت گرفته است(7).
• تنش های مرزی: از یک سو حملات تحریک طالبان پاکستان باعث ایجاد اصطکاک بی‌سابقه‌ای بین اسلام‌آباد و طالبان شده است،- که قبلاً گمان می‌رفت که روابط نزدیکی دارند-، و همچنین اخراج صدها هزار افغان از سوی اسلام‌آباد که بسیاری از آن‌ها دهه‌ها در پاکستان زندگی می‌کنند، و از سوی دیگر حملات هوایی مشترک ایران و پاکستان به پایگاه های شبه نظامیان در خاک یکدیگر، نگرانی امنیتی جدیدی را به وجود آورده است در همین حال، در مرز شرقی پاکستان، تنش‌های تازه‌ای با رقیب قدیمی هند، پس از آن که اسلام‌آباد دهلی نو را به اجرای یک کمپین ترور در داخل پاکستان متهم کرد، افزایش یافته است. هند نیز تا چند ماه دیگر به پای صندوق های رای می رود و بازگشت به قدرت برای دولت ملی گرای هندو، می تواند اوضاع را برای دولت پاکستان پیچیده تر کند(8).
• چالش های مرتبط با آب و هوا: پاکستان در رتبه پنجم آسیب پذیرترین مناطق در برابر تغییرات آب و هوایی در سطح جهان قرار دارد. اثرات مخرب شوک های آب و هوایی و سیلاب در سال 2022، با خسارت کلی 15.2 میلیارد دلار، بر فوریت استراتژی های مدیریت بلایای طبیعی تأکید می کند.

چشم انداز

دولت های کنونی و آینده پاکستان با چالش های چند وجهی مواجه هستند که شامل رکود اقتصادی، بیکاری بالا و آشفتگی سیاسی و افزایش خشونت توسط گروه‌های مسلح می شود. البته اولویت اصلی برای کاهش چنین مخاطراتی قطعا ایجاد ثبات در اقتصاد ملی، مدیریت بدهی خارجی، خصوصی‌سازی شرکت‌های زیان ده، افزایش نسبت مالیات به تولید، تقویت روابط با ایالات متحده و عربستان سعودی-به عنوان کشورهای وام دهنده-، مدیریت روابط با افغانستان و ایران، لغو دستورات نظارتی قانونی، تعادل بین راضی نگه داشتن ژنرال های قدرتمند کشور و سیاست های دولت، راهبردها و سیاست های مرتبط با کاهش پیامدهای تغییرات آب و هوا، کاهش هزینه ها و تعادل کسری بودجه و در نهایت کنترل و محدودیت برای اقدامات تروریستی شبه نظامیان، خواهد بود.

کلید واژگان: پاکستان، دولت، اقتصاد و تجارت، بحران، مریم وریج کاظمی

1-https://peoplesdispatch.org/2024/02/16/pakistan-election-aftermath-coalition-government-economic-challenges-and-the-struggle-for-substantive-solutions

2-https://www.aljazeera.com/news/2024/2/20/pakistan-government-deal-agreed-despite-opposition-from-imran-khans-pti

3-https://eastasiaforum.org/2024/01/25/pakistans-next-government-faces-an-economy-sliding-into-the-void

4-https://www.businesstoday.in/latest/world/story/pakistan-elections-2024-nawaz-sharif-bilawal-bhutto-alliance-likely-imran-khans-pti-challenges-poll-result-417098-2024-02-12

5-https://worldview.stratfor.com/article/challenges-facing-pakistans-new-government

6-https://www.aljazeera.com/economy/2024/2/7/pakistans-election-can-the-incoming-government-bring-economic-stability

7-https://www.chathamhouse.org/2024/02/has-pakistans-new-coalition-government-been-handed-poisoned-chalice

8-https://www.reuters.com/world/asia-pacific/multiple-challenges-face-winner-pakistans-upcoming-general-election-2024-02-06