مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
واشنگتن و ریاض در نخستین روز بازدید ترامپ از عربستان، قرارداد بسیار هنگفت چند صد میلیارد دلاری که ۱۱۰ میلیارد دلار آن مربوط به خرید تسلیحات نظامی آمریکا توسط عربستان سعودی می شود، را امضاء کردند. بزرگترین توافق نظامی تاریخ آمریکا و ممکن است در یک دهه از 300 میلیادر دلار هم فراتر برود. گفتگوی زیر برای بررسی علل و پیامدهای خرید تسلیحاتی عربستان است.
واژگان کلیدی: علل و خریدهای تسلیحاتی گسترده عربستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل خرید تسلیحاتی گسترده عربستان از امریکا چیست؟
به عنوان یک قدرت منطقه‌ای نیاز دارد که توانمندی متناسب با خود را داشته باشد، اما به نظر می‌رسد که عربستان با ایران و ترکیه میشود از طرف دیگر حق دارد در دنیای اسلام و در دنیای عرب در کشورهای که حتی دور از خاورمیانه باشند بنابراین این تصور برای رهبران این کشور پیش آمده است تا ضمن اعمال سیاست های خود در مقابل تهدیدهای مقاومت کنند. دلایل اقتصادی هم می‌تواند داشته باشد اما ما بیشتر دلایل اقتصادی و سیاسی را بررسی می‌کنیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی عربستان خریدهای نظامی تا چه اندازه می‌تواند قدرت نظامی عربستان را بیشتر کند و یا به نوعی ترمیم کند؟
از نظر استراتژیست‌ها قدرت نظامی هر کشوری باید متناسب با شرایط دیگر آن کشور باشد. به طور مثال افغانستان وقتی به دریا راه ندارد، داشتن نیروی دریایی بی‌معنی است. یا کشوری مثل عراق که فقط ۱۲ تا ۱۵ کیلومتر مرز آبی دارد، نمی‌تواند نیروی دریایی خیلی عظیمی داشته باشد تا وارد جنگ‌های بزرگ شود. یا کشورها متناسب با توانمندی اقتصادی خود قدرت نظامی‌شان را شکل می‌دهند به طور مثال بنگلادش یک صدم روسیه وسعت دارد و جمعیتش هم از آن بیشتر است، اما توان نظامی‌اش با روسیه قابل مقایسه نیست.
استراتژيست‌ها می‌گویند هر کشوری باید توانمندی نظامی خود را با دیگر شرایط مثل وسعت، جمعیت، اقتصاد و حوزه‌ی تمدنی و فرهنگی‌اش تنظیم کند. به طور مثال آلمان توانمندی نظامی‌ای که هیتلر برایش تعریف میشود در حد آلمان است اکنون هم آلمان تحت تحریم تسلیحاتی است، اگر نه اجازه به آلمان بدهند بسیار قدرتمندتر میشود. یا انگلستان هسته‌ی مرکزی قدرتش، نیروی دریایی است زیرا به شکل جزیره است ناچاراً باید با قدرت نیروی دریایی خود را سرپا نگه دارد. نیروی دریایی دارد انگلستان به اندازه‌ی ۱۵ روز مواد غذایی دارد و تمام سال نیروی دریایی است که انگلستان را تأمین می‌کند. در این بین وقتی جمعیت کشوری مثل عربستان ۲۰ میلیون باشد و ۱۰۰ سال تشکیل شده و حوزه‌ی تمدنی هم مناسب نیست ولی به اندازه فرانسه، برزیل و یا هندوستان بودجه تسلیحاتی را تنظیم می‌کنید نشان می‌دهد که نمی‌توانید توازن و بالانس کنید و ناچارند خلبان وارد کنند و فرمانده اجاره کنند. در واقع هر کشوری باید توانمندی نظامی متناسب با دیگر شرایطش باشد و به نظر من عربستانی‌ها تفکر استراتژیک ندارند تفکر نظامی ندارند و نمی‌دانند که خرید اسلحه کافی نیست.
مثلا می‌گویند ما می‌خواهیم صد هزار نفر بسیج کنیم تا بندر حدیده در یمن را بگیریم. صدهزار نفر نیرو برای گرفتن یک بندر از جمعی گرسنه یمنی بسیار زیاد است و خود هم تخمینی از کاری که می‌خواهند انجام بدهند ندارند . اصلاً کارهایشان طوری است که گویی کمدی اجرا می‌کنند تا این که کار جدی نظامی انجام دهند. در واقع این حجم خرید نظامی چنین خرید نظامی خنده‌دار است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به نوع نگاه آقای ترامپ به منطقه خاورمیانه تا چه حدی این حجم گسترده خرید از آمریکا می‌تواند باعث جلب توجه کشورهای منطقه به سمت به عربستان شود؟
عربستان دچار توهم قدرت شده است، این توهم قدرت هم ناشی از پولی است که دارند. پول انسان را متوهم می‌کند و انسان با ثروت باد آورده و قدرت بادآورده متوهم میشود این چیزی است که افلاطون می‌گوید. عربستانی‌ها هم ثروت بادآورده‌ای به دست آورده‌اند که این ثروت اینها را متوهم کرده است. تصور این است که با کمک آمریکا می‌توانند در منطقه وضعیت هژمونیک ایجاد کنند. این ها به خاطر دارند که زمانی شاه ژاندارم منطقه بود. بعد فکر می‌کنند چون شاه خرید تسلیحاتی می‌کرد ژاندارم منطقه شده بود در حالی که اینگونه نبود و شاه به دلیل قدرت سیاسی، نظامی، فرهنگی، تاریخی، اقتصادی ایران، ژاندارم منطقه شده بود. خرید تسلیحاتی آسان است، همه می‌توانند خرید تسلیحاتی کنند. حالا فکر می‌کنند خرید تسلیحاتی کنند همان اتفاق برایمان خواهد افتاد و ایران تضعیف میشود که این اشتباه است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: خریدهای نظامی عربستان دارای چه پیامدها و تأثیراتی در حوزه‌ی مسائل مختلف امنیتی، سیاسی، اقتصادی در حوزه‌ی داخلی عربستان است؟
در واقع فقط خرید که نیست اینها پشتیبانی و نگهداری می‌خواهد. دو برابر این پول را باید صرف به روز کردن و پشتیبانی تسلیحات اینها کرد. عربستان اکنون دارد اینطور خرید می‌کند، اگر قیمت نفت بالا نرود و در همین وضعیت بماند عربستان طی سال‌های آینده دچار مشکل اقتصادی خواهد شد و به اقتصاد داخلی‌اش فشار وارد میشود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: این حجم خرید چه تأثیر امنیتی در داخل عربستان خواهد گذاشت؟
مسأله امنیت عربستان با خرید سلاح تأمین نمی‌شود وگرنه کشورهایی با سلاح‌های بسیار پیشرفته‌تری دارند. مثلاً پاکستان که سلاح اتمی هم دارد. ولی نمی‌توانید به راحتی در خیلی از خیابان‌های پاکستان قدم بزنید. یا اسرائیل دویست بمب اتمی دارد به راحتی در خیابان‌های اسرائیل قدم بزنید. هیچ کشوری با خرید اسلح امنیت پیدا نمی‌کند. امنیت یک مقوله بسیار پیچیده است و مجموعه ای از عوامل عینی و ذهنی است و با خرید سلاح نمی‌شود به دست‌آورد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به نوع مخالفت‌ها قطر نسبت به عربستان و نوع و حجم خریدها آیا خریدها نوع روابط عربستان با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را تحت تأثیر خود قرار می دهد؟
عربستان قدرت مسلط در شورای همکاری خلیج فارس است و قطر را با یک گردان می‌تواند فتح کند. بنابراین خرید سلاح تأثیری بر این موضوع ندارد. قطر هم اگر کمی ساز مخالف می‌زند آمریکایی‌ها با کارت قطر بازی می‌کنند تا بتوانند در شورای همکاری خلیج فارس هژمون خود را ادامه دهند. قطر در حدی نیست که بتواند به این راحتی‌ها در مقابل عربستان بایستد. خرید تسلیحاتی عربستان به این کشورها ارتباطی ندارد، زیرا این کشورها در حدی نیستند که عربستان بخواهد چنین خرجی کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا هژمون عربستان در سطح کشورهای شورای خلیج فارس و ائتلاف‌های نظامی آینده را خیلی بیشتر از اکنون کند؟
بله خواهد شد، چون عربستان هم از نظر ثروت و هم جمعیت و هم وسعت از همه این کشورها سرتر است بنابراین فکر می‌کنم هژمون از این بیشتر هم خواهد شد.
