كارشناس مسائل عربي
مركز بين المللي مطالعات صلح –IPSC
سعود بن عبد الله المعجب، دادستان کل عربستان در اولین اعتراف به قتل روزنامه‌نگار منتقد سعودی مدعی شد، براساس تحقیقات اولیه جر و بحثی بین جمال خاشقچی روزنامه‌نگار منتقد سعودی و کسانی که با او در حین حضورش در کنسولگری عربستان ملاقات داشتند درگرفت که به مشاجره و درگیری فیزیکی و نهایتا به مرگش منجر شد. به موجب این گزارش، تمام عوامل این پرونده مواخذه شده و به دستگاه قضا تحویل داده خواهند شد. گفتگوي زير به بررسي پیامدهاي پذیرش مرگ جمال قاشقچی توسط عربستان پرداخته است.
واژگان كليدي: پیامد، پذیرش، جمال خاشقچی، عربستان،
مركز بين المللي مطالعات صلح: پیامد مختلف پذیرش مرگ جمال قاشقچی توسط عربستان در داخل این کشور چیست
در واقعه مرگ دردناک جمال خاشقچي روزنامه نگار برجسته سعودی در عربستان در استانبول شرايط پیچیده و بسياري برای عربستان ايجاد كرد. عربستان سعودی پس از نزدیک به ۲۰ روز انکار قتل جمال، سرانجام ناچار شد به قتل وی اعتراف کند. اما توجیه قتل خاشقچي افکار عمومی را قانع نکرد .در واقع قتل این روزنامه نگار برجسته سعودی که تابعيت امریکایی نیز داشت افکار عمومی را به خود مشغول کرده است. اکنون چند گمانه زنی وجود دارد که سناریوي مربوط به پذیرش قتل جمال خاشقچي بعد از سفر اخیر مایک پمپئو به عربستان و تحت فشار مقامات امریکایی طراحی شد و عربستان ناچار شد با پذيرش قتل دو تن از مشاوران ارشد محمد بن سلمان را بركنار كند. در واقع اين امر با فشار امریکایی ها صورت گرفته است تا سناريوي قتل خاشقچي را توجیه کند.
در امریکا و در شرايط نزديك شدن به انتخابات میان دوره ای آمریکا، نمایندگان عضو حزب دمکرات تلاش می کنند دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا را به چالش بکشند تا آرا حزب جمهوریخواه ريزش کند. همچنين اكنون سناتورهای امریکایی به ویژه از حزب دمکرات به شدت به دنبال اعمال تحریم‌های سنگینی علیه عربستان هستند، اما دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده امریکا و مايك پمپئو وزیر خارجه این کشور مایلند روابط خود را با عربستان همچنان حفظ کنند. به اعتبار اینکه ترامپ به رياض به ديد شریک تجاری خود نگاه می‌کند مايل نیست تغييري اساسی در ساختار حکومت آل سعود ایجاد شود. به هر حال به دلیل اقدامات محمد بن سلمان اختلاف نظرهایي در درون حکومت عربستان در این زمینه وجود دارد و حدود ۳۰ نفر از اعضا هيئت البيعه (که نقشه کامل پررنگی در انتخاب ولیعهد دارند) در نظر دارند که محمد بن سلمان را از ولیعهدی برکنار و شخص دیگری را جایگزین وي کنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: قتل خاشقچي تا چه حدي می تواند در نقش آتي محمد بن سلمان ولیعهد سعودی تاثیرگذار باشد؟
به اعتبار اینکه تمام نابسامانی های داخلی منطقه‌ای و بین‌المللی عربستان سعودی متوجه تصمیم گیری های عجولانه تغییر منطقه غیرمنطقی محمد بن سلمان است، نقش محمد بن سلمان در ساختار قدرت عربستان سعودی به شدت کاهش خواهد یافت. اكنون برخی از شاهزادگان سعودی (که تعداد آنها به ۴۰۰ نفر می رسد) با سیاستهای محمد بن سلمان مخالفند و در زندان هستند. حدود ۳۰ نفر از علمای برجسته عربستان نیز بازداشت هستند. این امر نشان می‌دهد که محمد بن سلمان از یک خرد منطقی و مشورتی برخوردار نیست و خودسرانه تصميماتي اتخاذ می‌کند که هم عربستان را با چالش جهاني مواجه می‌کند و هم در داخل عربستان نیز مشكلاتي ايجاد کرده است. اکنون بسیاری از شاهزادگان سعودی به خارج از عربستان مهاجرت کرده اند و بسیاری از شخصیت‌های آکادمیك به دلیل اعتراض به سیاستهای محمد بن سلمان به ویژه در مورد مردم یمن در بازداشت هستند. لذا حاکمیت عربستان به شدت دچار تزلزل شده است و احتمال وجود دارد که تغییراتی اساسی در درون هیئت حاکمه عربستان به وجود بیاید.
مركز بين المللي مطالعات صلح: پذیرش قتل خاشقچي توسط عربستان چه پیامدهای منطقه‌ای خواهد داشت؟
در واقع عربستان سعودی به دلیل برخورداری از توان مالی بسیاری و گسترده تلاش خواهد کرد با پمپاژ دلارهای نفتی در جهان عرب افکار عمومی را مديريت كند. همچنين یکی از کشورهای تاثیرگذار در اتحادیه عرب است و به دلیل نقش در پرداخت کمک مالی به کشورهای فقیر عربی در جهان عرب با مشکل چندانی مواجه نخواهد بود. بنابراين عربستان سعودی در جهان عرب مشکل چندانی ندارد. اما در حوزه جهان اسلام و در ارتباط با حوزه بین الملل عربستان سعودی با چالش‌های جدی مواجه شده است. از جمله در آستانه تشکیل كنفرانس رياض (که قرار است در ریاض برگزار گردد و طرح اقتصادی عربستان ارائه شود) بسیاری از کشورها و مقامات خارجی اعلام کرده اند که در این نشست بین المللی شرکت نخواهند کرد. در واقع این امر نوعی شکست بزرگ برای عربستان است. رياض در واقع جایگاه خود را در سطح بین المللی از دست داده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا ممکن است سازمان های بین المللی و سازمان حقوق بشری زمینه فشارهای بیشتری را بر ضد ریاض فراهم کنند؟
اکنون جهان در آستانه آزمون بسیار مهمی قرار دارد. سازمان های مدعی دفاع از حقوق بشر ممكن است جایگاه خود را به خاطر سکوت در برابر جنایات خاشقچي از دست دهند. سکوت نهادهای بین المللی حقوق بشری در مقابل جنایات عربستان در حقیقت وابسته به نياز به دلارهای نفتی عربستان و اراده امریکا است. لذا موضع گيري آنها برگرفته از نگاه کاخ سفید به رخدادهای جهانی است. امریکایی ها تلاش می کنند که محمد بن سلمان را تبرئه کنند لذا نهادهای بین المللی تاثير زیادی در سیاست عربستان خواهند داشت و انتقاد زيادي از قتل جمال حاجی از خود نشان ندهند. يعني در واقع بیش از آنکه مسائل انسانی توجه کنند به مسائل سیاسی توجه می‌کنند.
