وضعیت جریان های قومی مذهبی در انتخابات عراق

مریم خالقی نژاد

تحلیلگر روابط بین الملل و مسائل منطقه ای

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

پنجمین انتخابات پارلمانی به عنوان اولین انتخابات زودهنگام عراق در تاریخ دهم اکتبر روز یکشنبه برگزار گردید در این انتخابات برخی از افراد مانند نیروهای امنیتی و یا زندانیان و … روز قبل از انتخابات ارای خود را به صندوق انداختند. بدون شک از مهمترین دلایل این انتخابات پیش از موعد، وضعیت جامعه کنونی می باشد که در هر استان وضعیت متفاوت است. در قانون اساسی عراق نحوه توزیع ۳۲۹ کرسی پارلمانی عراق میان استان‌های مختلف بدین گونه است که بغداد بیشترین کرسی (71 کرسی)  و المثنی با (7 کرسی) کمترین کرسی ها را دارند. و مابقی نیز به میزان متفاوتی در استان های مختلف توزیع شده است. با توجه به اکثریت شیعه و سپس اهل سنت در عراق، از نظر حقوق اقلیت ها هم در میان کرسی های پارلمانی سهم اقلیت های مذهبی مانند مسیحیان 5 کرسی، ایزدی ها، مندائی، صائبی، شبکی و کردهای فیلی همه یک کرسی است که جمعا 9 کرسی از آن اقلیت های مذهبی است. 

به جهت تشکیل جامعه عراق از گروه های مختلف قومی و مذهبی، لاجرم انتظار می رود این تنوع تاثیرات مستقیمی را بر عرصه انتخابات های مختلف بگذارد. چرا که اولا  به دور از انتظار نیست که در هر جامعه ای کاندیداهای شرکت کننده تلاش بیشتری برای جلب آرای قومیت یا مذهب خود داشته باشند و به تبلیغات در راستای برخی اهداف قومیتی و مذهبی خود بپردازند . دوم آنکه هر گروه سعی خواهد کرد در مرکز ثقل سیاسی یعنی پارلمان  کرسی های بیشتری را از آن خود کنند.اما سالهای زیادی است که عراق محلی برای آبستن هر نوع بحران بوده است و این مشکلات منجر به تاثیر گذاردن بر میزان فعالیت و مشارکت در موارد سرنوشت ساز مانند انتخابات شده است. دلیل این ادعا کاهش حجم مشارکتی مردم در انتخاب های بعد از 2۰۰۵ می باشد که در انتخابات پارلمانی کنونی به پایین ترین درصد یعنی ۴۱درصد رسیده است. به نظر می رسد در شرایط دوسویگی میان بحران خیزی و بحران زدایی در عراق انتخابات کنونی روندی مختلف را در پیش گرفته است چرا که با توجه به بیشتر شدن مراکز و حوزه های رای گیری و افزایش حوزه ها در هر استان،  کاهش این حجم از مشارکت به منزله بی تفاوتی بیشتر ناشی از بحرانهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی جامعه به سرنوشت ساز بودن پارلمان است.

طبق آمار رسمی ارائه شده در جدول بالا از سوی دولت عراق در انتخابات های مختلف، مشاهده می شود که حتی چند قومیتی بودن و چند مذهبی بودن عراق نتوانسته است بر ترغیب مردم به رای دادن نسبت به دوره های قبلی بیفزاید.  علی رغم روند رو به صعود عدم مشارکت در انتخابات های عراق اما همانطور که گفته شد نباید فراموش کرد که عراق جامعه ای چند قومیتی و چند مذهبی است و در انتخابات های عراق امکان تغییر میزان مشارکت تمام اقشار جامعه خواهد بود چرا که اگر پارلمان پنجم بتوانند از مشکلات و بحران های عراق و فشار بر زندگی مردم بکاهند بی تردید فعالیت های مشارکتی مردم با درصدهای مشارکتی بالا زنده خواهد شد و امید به کارایی پارلمان و نمایندگان در حل مسائل و مشکلات، افزایش خواهد یافت. بنابر همین امر است که برخی ها عقیده دارند ویژگی چند قومیتی و چند مذهبی بودن عراق انتظار تقسیم مناصب مهم را در میان اقوام و مذاهب به عرف تبدیل کرده است. 

در انتخابات روز یکشنبه با توجه به اعلام نتایج نهایی تا لحظه نگارش اين متن جریانهای صدر-بارزانی-حلبوسی و مالکی در رده ای اول تا چهارم قرار دارند.

جریانهای راه یافته به پارلمان عراق از نظر مذهبی و قومیتی به قرار زیر هستند

 جریان صدر و ائتلاف دولت قانون، ائتلاف فتح( حشدالشعبی)، قوی الدوله با محوریت مذهبی شیعه ،

جریان حلبوسی که دومین گروه پیروز است به همراه جریانهای ائتلاف عزم و جنبش عربی از مذهب اهل سنت هستند.

در بین قومیت های کرد نیز جریان های حزب دموکرات کردستان ، اتحادیه میهنی،حزب نسل نو،اتحاد اسلامی و جماعت عدالت موفق به اخذ کرسی شده اند

از دیگر اقلیت های قومی ترکمن ها توانسته اند توسط جریان جنبش ترکمانی وارد پارلمان شوند.

بیشترین تعداد کرسی های اخذ شده توسط هر جناح یا جریان تا کنون به صورت زیر بوده است

جریان صدر با رهبری مقتدی صدر ؛ ۷۰ کرسی

ائتلاف تقدم محمد الحلبوسی ۳۷ کرسی

ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی ۴۰ کرسی

حزب دمکرات کردستان با رهبری بارزانی ۳۴ کرسی

کاندیداهای مستقل ۳۲ کرسی

حزب اتحادیه میهنی ۱۷ کرسی

ائتلاف فتح ۲۰ کرسی

ائتلاف عزم ۱۱ کرسی است و مابقی احزاب و ائتلاف ها هر کدام با کمتر از پانزده کرسی به پارلمان عراق راه یافته اند.قابل ذکر است آمار کنونی در حالی ارائه شده است که شمارش آرا هنوز در برخی حوزه های رای گیری ادامه دارد.

با توجه به تاثیر پارلمان در تعیین نخست وزیری و معاونان وی و سایر مناصب ، لذا هر خط فکری مذهبی یا قومیتی که کرسی های بیشتری را داشته باشد بی تردید در اخذ سیاست های کلان و خرد همسویی بیشتری را برای منافع ملی عراق خواهد داشت. بر اساس نتایج اعلام شده تا کنون گروه مذهبی شیعیان سردمدار کرسی نشین های پارلمان هستند و بزرگترین بلوک پارلمان را از آن خود کرده اند که بعد از آن به نظر نمایندگان اقوام کرد در رده دوم کرسی دارهای پارلمانی و سپس اهل سنت تقریبا غیر کرد در سومین گروه هستند.

نکته مهم در میان قومیت کرد ائتلاف عزم است که در انتخابات کنونی به پارلمان راه یافته است در حالی که در انتخابات قبلی بنابر دلایلی از انتخابات باز مانده بودند و همچنین تقدم الوطنی دومین ائتلاف سنی است که رقابت شدیدی را با ائتلاف عزم برای جلب آرای اهل سنت در عراق دارد این ائتلاف را دارای رابطه نزدیک با عربستان امارات می دانند. در میان کردهای کردستان نیز جریان نسل نو حرکت جدیدی از احتمال تحت تاثیر قرار دادن جریان های منطقه اقلیم کردستان عراق است  که باید منتظر عملکرد آنها در میدان عمل در آینده باشیم که روند رو به رشد و یا بالعکس تضعیف آنها را رقم خواهد زد. در بین شیعیان هم برخی انتظارهای داخلی از کسب آرای بیشتر جریان متشکل از حشدالشعبی بود که گویا در میان شیعیان همچنان جریان صدر در راس است.

نکته متفاوت آنکه به میدان آمدن زنان و راه یافتن آنها بیش از گذشته به پارلمان عراق چشم اندازی برای تغییر و پیشرفت همه اقشار را ایجاد کرده است و شاید در صورت مثمر ثمر بودن عملکرد نمایندگان زن در این پارلمان، خود وجهه ای متفاوت را به کارنامه پارلمان در پایان کار بدهد.

در هر صورت اکثریت های مذهبی و قومیتی اگرچه بازهم صدرنشینان سیاسی عراق شده اند اما جامعه عراق جامعه بحران خیزی است که اگر دولت آتی برای بحران زدایی در این جامعه قدم جدیی بر ندارد امکان کاهش بیشتر مشارکت و ترسیم تصویر ناکارآمدی از منتخبان کنونی امری معقول است.

منبع

Www.aljazeerza. Com 

Iraq holds early voting ahead of parliamentary elections , 2021

مجله فراتاب(1400). نتایج کامل انتخابات پارلمانی عراق، شوک های انتخابات پنجم عراق 

Www.faratab.com

ایسنا، اعلام نتایج جدید انتخابات عراق. چهارشنبه ۲۱ مهر www.isna.ir/news/140072114474

 واژگان كليدي: وضعیت, صدر,ائتلاف,جریان , قومی, مذهبی,  انتخابات, عراق,مریم خالقی نژاد