اسماعیل بشری
کارشناس مسائل دفاعی در مركز تحقيقات استراتژيك
هند یا هندوستان با نام رسمی جمهوری هند کشوری در جنوب آسیا است که پایتخت آن دهلی نو است. هندوستان از شمال باختری با پاکستان، از شمال با چین، بوتان، نپال و تبت، و از شمال شرقي با برمه و بنگلادش همسایه است. همچنین هند از سمت غرب با دریای عرب، از خاور با خلیج بنگال، و از جنوب نیز با اقیانوس هند مرز آبی دارد. وسعت هندوستان 3،287،236 کیلومتر مربع و داراي 7 هزار كيلومتر خط ساحلي و 14 هزار و 103 كيلومتر مرز مشترك است. براساس اطلاعات منتشر شده توسط سازمان سيا و كتابخانه كنگره آمريكا هند از نظر توان نظامي در رده چهارم قدرت‌هاي نظامي جهان قرار دارد. بر اساس اطلاعات عنوان شده از سوي سازمان اطلاعات مركزي آمريكا هم اكنون هند داراي يك ميليون و 325 هزار پرسنل فعال نظامي است.
واژگان كليدي: وضعيت و استراتژی كنوني و آينده نظامي و دفاعی هند وضعيت و استراتژی كنوني و آينده نظامي و دفاعی هند گذشته نظامي و دفاعي هند هند و بومي سازي صنعت نظامي وضعيت كنوني هسته اي
گذشته نظامي و دفاعي هند
هند قبل از استقلال از بريتانيا داراي زيرساخت هايي نظامي و صنعتي بود و بعد از استقلال هم تجهيزات نظامي هند به تدریج به سمت بلوك شرق بويژه (به خاطر تجهيزاتي كه از شوروي خريداری مي‌كرد) حركت كرد. يعني هر چند هندي ها تا سالها هواپيماهاي قديمي انگليسي خود را استفاده مي كردند اما در بخش نظامي هند تغييراتي صورت گرفت و تجهيزات شرق اروپا جاي تجهيزات انگليسی و ساير كشورهاي اروپايي (بدون حذف همه) را گرفت. در اين حال گرايش هند به سمت بلوك شرق بدون اينكه بخشي از بلوك شرق به حساب آید تاثير بسياري در بخش هاي گوناگون دفاعي و نظامي و ارتش هند داشته است. علاوه بر اين عامل ديگري كه در تقویت نظامی هند تاثیر زیادی گذاشت موضوع دعواي هند با پاكستان بر سر كشمير بوده است. اين دعوا كه موجب بروز چند جنگ بين هند با پاكستان شد هند را به سمت تقويت نظامی خود برده است. در اين حال هند همچنين مشكلاتی ارضي و سیاسی با چين و چند درگيري مقطعي داشته است. بر همين اساس هند تلاش كرده است در راستاي دكترين نهرو به سمت خود كفايي رفته و صنايع دفاعي خود را تقويت كند. شعار نهرو اين بود كه هند باید بتواند از سوزن تا بالاترين تجهيزات خود را توليد كند. چنانچه اگر چه در دهه هاي گذشته اين كشور تجهيزات، هواپيماها و ناوهايي را از شوروي خريداري كرد اما رفته رفته دست به توليد مشترك هواپيما، موشك و.. با اتحاد شوروي و در حال حاضر فدراسیون روسیه زده است و آخرين همكاري آنها با روسيه ساخت موشك هاي کروز جديد است.
هند و بومي سازي صنعت نظامي
رويكرد هند بعد از استقلال سياست خودكفايي در بعد نظامي و صنعي بوده است. هند كشوري بزرگ است و بيشتر مواد مورد نياز معدني را در اختیار داشته و ميتواند از آنها استفاده كند. همچنين در دروان استعمار بريتانيا كارخانه هاي بزرگي چون ذوب آهن در هند ساخته شد كه به صنعتی شدن هند کمک کرد. در دوران نهرو وي مي خواست هند را به سمت پيشرفت بدون تكيه بر قدرت هاي ديگر حركت دهد. البته گرايش هاي سوسياليستي وي منجر به تمايل هند به اتحاد شوروی گردید و تلاش شد تا از امكانات نظامي مسكو براي ايجاد بومي سازي صنايع نظامي استفاده شود. از اين نظر هند تا حدودي زيادي در زمينه سلاح هاي سبك و نيمه سبك خودكفا گردید، اما در حوزه سلاح هاي پيشرفته هند هنوز نيازمند همكاري با كشورهايي است كه داراي تكنولوژي بالاتري هستند. چنانچه هند اكنون با روسيه همكاري مشترك توليدي دارد.
وضعيت كنوني نظامي و دفاعي هند
هند داراي ارتش پر تعدادی است. يعني تعداد كساني كه در نيروي زميني، هوايي و دريايي هند خدمت مي كنند فراتر از يك ميليون نفر است. اما اين شمار از نظر تعداد ارتش به نسبت جمعيت كل كشور خارج از عقلانيت نيست. چرا كه چين نيز به همين صورت است. به عبارتي چون هند داراي جمعيت زيادي است نيروي تحت سلاح اين كشور هم زياد است. هند از نظر نيروي زميني تعداد نفرات بسيار زيادي دارد. تعداد اين نيرو ها ، جدا از چين، نسبت به همسايگانش بسيار بيشتر است. به عبارتي چين در اين زمينه بر هند برتري دارد. يعني هند هر چند در منطقه قدرتي مهمي است اما تجهيزات نيروي هوايي و حتي نيروي دريايي اين كشور قاعدتا نميتوانند با كشور چين رقابت كنند اما در رقابت با كشورهاي همسايه اي نظیر پاكستان هميشه دست برتر را داشته است. چنانكه هند همواره توانسته بر پاكستان برتري نظامی داشته باشد و در جنگ با پاكستان اين كشور را شكست دهد. به عبارت ديگر هند از نظر حجم امكانات نظامي قدرتي بزرگ منطقه اي و گاه فراتر از منطقه به شمار می‌رود. در بعد ديگري بودجه نظامي هند بيشتر از 44 ميليارد دلار در سال است. در اين حال اگر بخواهيم مقايسه درستي انجام دهيم بايد اين بودجه را با بودجه كل كشور هند مقايسه كنيم، اما در نگاهي مقايسه اي ، جدا از چين، بودجه دفاعی هند در منطقه جنوب آسيا از بودجه ساير كشورها بالاتر است.
وضعيت كنوني هسته اي
هند هر چند كشوري هسته اي است، اما به طور رسمی عضو باشگاه هسته اي به شمار نمی‌آید. يعني كشورهاي دارنده سلاح هسته‌ای هند را در كنار پاكستان و كره شمالي جزو كشورهايي مي دانند كه از راه غير قانوني و يا با دورزدن ، كنار گذاشتن و امضا نكردن معاهده ان پي تي مجهز به سلاح هسته اي شده است. با وجود اين هند در وهله نخست با هدف ايجاد نوعي بازدارندگي در برابر پاكستان در وهله دوم ايجاد نوعي باردارندگي در برابر چين خود را موظف دانسته است كه به سمت تولید سلاح هسته اي رود. در اين راستا بايد توجه داشت كه بازدارندگي هسته اي هند بيشتر براي مقابله و بازدارندگي در برابر چين صدق بيشتري ميكند. چرا كه چين قدرتي هسته اي و داراي موشك هاي دوربرد و كلاهك هايي زيادي است و مي تواند امنيت هند را به خطر اندازد. به علاوه اختلافاتي بين هند و چين بويژه بر سر تبت ( البته هند ادعايي در مورد تبت ندارد، اما به خاطر دفاع هند از جدايي خواهان تبتي نوعي دشمني را در روابط چين و هند ايجاد كرده است) وجود دارد و همين مساله موجب شده است هند براي بيمه خود در برابر حملات هسته اي چين به سراغ سلاح هسته اي رود. قاعدتا هند وقتي به سلاح هسته اي دسترسي يافت جهت و نوك پيكان آن را به سمت پاكستان هم گرفت. به همين دليل پاكستان هم به سمت تولید سلاح هسته اي رفت.
البته بايد به ياد داشت كه توانمندي هاي هسته اي هر كشوري را از دو جهت مي توان سنجيد. نخست كلاهكي كه ساخته شده و آماده پرتاب است و دوم ميزان پلوتونيوم و اورانيوم غني شده با درصد بالا است كه اين كشورها در انبارها خود دارند و به گونه بالقوه قابل تبديل به سلاح هسته اي هست. در اين حال تعداد كامل سلاح هسته اي هند همچون اسرائيل، پاكستان و كره شمالي مشخص نيست و بنا به حدث و گمان هايي عددهايي چون دويست و يا سيصد ذكر ميگردد.
