مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
سیاست خارجی بحرین به عنوان کشوری کوچک در همسایگی و ارتباط با چند بازیگر عمده منطقه ای چون عربستان و ایران، تعریف میشود.در همین راستا برای بررسی بیشتر رویکرد سیاست خارجی منامه گفتگویی با دکتر محمد مهدی مظاهری داشته ایم:
واژگان کلیدی: سیاست خارجی بحرین، نگاه بحرین به بحران های منطقه ای ، بحرین و بازیگران خارجی، روابط خارجی بحرین
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اصول سیاست خارجی بحرین را با چه متغیرهایی می توان مد نظر قرار داد؟
واقعیت این است که بین اصول سیاست خارجی بحرین که بیانیه استقلال این کشور در سال 1971 آمده است با مشی عملی این کشور در حوزه سیاست خارجی تمایز جدی وجود دارد. طبق بیانیه استقلال اصول پیشرویی همچون همکارى‌هاى بين‌المللي، حل مسالمت‌آميز اختلافات و رعايت اصل احترام متقابل و عدم مداخله در امور داخلى کشورها و وفادارى به منشور سازمان ملل متحد به عنوان اصول سیاست خارجی بحرین مطرح شده است. اما اصولی که در عمل مد نظر مقامات و تصمیم گیران این کشور قرار دارد عبارتند از تأمین امنیت منطقه با تکیه بر قدرتهای عرب منطقه و آمریکا، برقراری رابطه تنگاتنگ نظامی، دفاعی و امنیتی با غرب بویژه ایالات متحده آمریکا و اعطای پایگاه و تجهیزات برای حضور مستمر آنها در خلیج فارس، برخورد گزینشی و متناقض با تروریسم بین المللی و تلاش برای جذب سرمایه گذاری خارجی برای تبدیل شدن به یکی از مراکز اصلی تجاری در خلیج فارس.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در سال های گذشته رویکرد بحرین به غرب، اتحادیه اروپا و امریکا داشته، چه بوده است؟
نگاهی به سیاست خارجی بحرین به خوبی نشان می دهد که بحرین به جای اتخاذ تصمیمات مستقل و پذیرش یک نقش فعال در تحولات منطقه، همواره از سیاست های ایالات متحده و سایر نیروهای فرامنطقه ای تبعیت و پشتیبانی کرده است. بحرین و آمریکا در سال ۱۹۷۱ توافقنامه نظامی مشترکی را امضا کردند که براساس آن مساحت وسیعی از این کشور در اختیار آمریکایی‌ها قرار گرفت. همچنین از سال ۱۹۹۳ نیز فرماندهی منطقه‌ای نیروی دریایی آمریکا در بحرین مستقر شد و ژوئیه ۱۹۹۵ هم بحرین میزبان ناوگان پنجم دریایی آمریکا شد. ارائه این تسهیلات به آمریکایی‌ها پس از حوادث ۱۱ سپتامبر افزایش یافت. علاوه بر این موارد بحرین یکی از مهمترین بازارهای کالاهای آمریکایی در خلیج فارس است.با این حال نوع روابط بحرین با کشورهای اروپایی تا حدی متفاوت است. کشورهای اروپایی می کوشند ضمن استفاده از اهرم حقوق بشر در قبال کلیه کشورهای خلیج فارس از جمله بحرین، از منابع مالی و انرژی این کشورها نیز استفاده کنند. البته در بین کشورهای اروپایی انگلیس به دلیل سابقه تاریخی، روابط گرمتر و تنگاتنگی با بحرین دارد. بنابراین شاهد آن هستیم که در کنار انتقاد پارلمان اروپا از وضعیت زندانیان سیاسی و روزنامه نگاران در بحرین، انگلیس با بحرین موافقتنامه نظامی منعقد می کند و ملکه انگلیس نیز پادشاه بحرین را به کشورش دعوت می کند. بنابراین رویکرد کلی بحرین به غرب، رویکرد تبعی برای جلب کمکها و حمایتهای آنها بوده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم روابط بحرین با کشورهای عربی را در چارچوب اتحادیه عرب بررسی کنیم، از نگاه بحرین کشورهای عربی به چند دسته تقسیم می شوند و چه رابطه ای با این کشورهای برقرار کرده است؟
سیاست کشورهای عربی در قبال بحرین به سه دسته تقسیم می شوند، اول کشورهایی که نسبت به حوادث این کشور بی طرف هستند مانند الجزایر، موریتانی و سودان، دوم کشورها و بازیگرانی که نسبت به عملکرد حکومت این کشور در قبال انقلابیون موضع گیری منفی داشته اند مانند عراق، سوریه و حزب الله لبنان و سوم کشورهایی که از دولت آل خلیفه در بحرین حمایت کرده و در کنار این رژیم قرار گرفته اند که از آن جمله می توان به مجموعه شورای همکاری خلیج فارس خصوصاً عربستان، امارات متحده عربی و نیز در شمال آفریقا به مصر اشاره کرد. بنابراین سه طیف مختلف بی طرف، مخالف و حامی دولت بحرین در بین کشورهای عربی وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به سه قطب عمده ی قدرت های منطقه در خاور میانه، ایران و مصر و ترکیه بنگریم، نگاه بحرین در سال های کنونی به این کشورها چگونه بوده است؟
در سالهای اخیر و بعد از وقوع انقلاب مردمی در بحرین رویکرد دولت این کشور به قدرتهای منطقه ای تا حدی تحول یافته است. در پی اعتراضات در بحرین (۲۰۱۱)حکومت پادشاهی این کشور، ایران را به دخالت در امور داخلی این کشور و حمایت از معترضان متهم کرد. ایران نیز سرکوب معترضان بحرینی توسط نیروهای امنیتی این کشور و ارتش عربستان را محکوم دانست و چنین اتهامی را مردود و بهانه سرکوب شدید معترضان بحرینی دانست. بنابراین در حال حاضر روابط دو کشور در سطحی پایین و سرد قرار دارد. مصر نیز هر چند در سالهای اخیر به دلیل تحولات انقلابی داخلی قدرت بازیگری و مداخله فعالانه در مسائل دیگر کشورهای عرب را نداشته اما با دولت بحرین اعلام همراهی نموده و همگام با دولت این کشور، ایران را به دخالت در امور بحرین متهم نمود. بنابراین روابط مصر و بحرین به عنوان دو کشوری که در هر دو رأی و نظر مردم نادیده گرفته شده، در حالتی مسالمت آمیز و مثبت قرار دارد. ترکیه نیز که همواره به دنبال کسب منافع اقتصادی خود در بحرانهای منطقه ای بوده است، از بحران بحرین نیز استفاده نموده و به فروش تجهیزات نظامی به بحرین پرداخته است. افزایش تبادلات اقتصادی، صنعتی و کشاورزی بین دو کشور در سالهای اخیر، علی رغم اعتراض مردم ترکیه به جنایات آل خلیفه، نشانی از روابط مثبت و رو به گسترش دو کشور می باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به چند بحران عمده ی منطقه، بحران سوریه و عراق و یمن متمرکز شویم، در شرایط کنونی بحرین در جستجوی چه اهدافی در سوریه و عراق و یمن است؟
از آنجا که عربستان سعودی حامی اصلی و جدی دولت بحرین بوده و نظام حکومتی این کشور تنها به کمک عربستان سعودی توانسته است انقلابهای داخلی را سرکوب و به حکومت خود ادامه دهد؛ بنابراین مواضع دولت بحرین در این سه بحران منطقه ای نیز کاملا با مواضع عربستان همسو بوده و خواهان برقراری نظم مورد نظر عربستان در این سه کشور منطقه می باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه بحرین به روابط با چین و روسیه چیست؟
قبل از پرداختن به نگاه بحرین به این دو قدرت جهانی لازم است نگاهی به مواضع آنها در قبال انقلاب بحرین بیندازیم. در واقع در يك سال نخست انقلاب در بحرين، روسيه و چين نگاه چندان جدي اي به اين كشور نداشتند، اما با توجه به افزايش فشار غرب به سوريه و نوع نگاه غرب به اين بحران عملا روسيه و چين نيز انتقادهاي خود را از دولت بحرين افزايش دادند. با این وجود اولویت منافع اقتصادی و مشکلات داخلی این دو قدرت بویژه روسیه سبب شده است تا آنها نیز در کنار وارد کردن انتقادات مختصر، به افزایش مناسبات اقتصادی و نظامی با این کشور بپردازند. بنابراین پادشاهی بحرین به روابط با روسیه و چین به عنوان فرصتی مناسب برای تقویت همکاریهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی می نگرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده رویکرد سیاست خارجی بحرین چیست؟
با توجه به حمایتهای گسترده بین المللی که خصوصاً از جانب قدرتهای بزرگ منطقه ای و فرا منطقه ای نصیب حکومت پادشاهی بحرین می شود، به نظر می رسد رویکرد سیاست خارجی این کشور در سالهای آینده تغییرات چشمگیری به خود ندیده و همچنان در راستای جذب کمکهای نظامی و اقتصادی خارجی، افزایش و توسعه روابط با کشورهای همسوی عرب و نیز اتهام زنی و رویکرد خصمانه به کشورها و گروههای حامی حقوق بشر و حقوق ملت این کشور، ادامه یابد.
