مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
اخيرا هاکان فیدان رییس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه که در دو هفته اخیر چندین بار با عبدالله اوجالان دیدار کرده و همچنين احمد ترک و لیلا آکات نخستین سیاستمداران كرد پس از سپری شدن 14 سال از زندانی شدن عبدالله اوجالان، توانستند به ملاقات وی بروند. در اين حال با توجه به كنشها و واكنشها و نگاه دولت تركيه به مذاكرات صلح و اظهارت و سخنان شخصيت هايي همچون اردوغان، شاهين، احمد ترك، مراد قاراييلان و… براي تعيين چشم انداز مذاكره و توجه پ ك ك و دولت تركيه به مذاكره گفتگويي با دكترجعفر حق پناه داشته ايم:
کلید واژگان: نگاه تاكتيكي تركيه در مذاكره با پ ك ك، سیاست داخلی ترکیه در قبال كردها، پ ك ك، مذاكرات صلح دولت تركيه و کردها، اوجالان
مركز بين المللي مطالعات صلح: اردوغان تاكيد كرده است كه تغییر شرایط حبس اوجالان از زندان به حبس خانگی در دستور کار نخواهد بود و آن دسته از افراد پ.ک.ک که در حملات تروریستی دست نداشته اند شامل عفو نخواهند شد. در اين حال با توجه به رويكرد مقامات تركيه در مورد برداشتن گام هايي در مذاكره با اوجالان و پ ك ك اهداف دولت تركيه از پيگيري اين امر چيست؟
به طور كلي بين اهداف داخلي و منطقه اي تركيه در مورد موضوع كردي تفاوتي نمي بينم. چه اينكه اين موضوع همزمان بر سياست داخلي و خارجي تركيه اثر گذاشته و در هر دو سطح تاثير امنيتي دارد. بنابراين ميتوان گفت رويكرد اخير تركيه نسبت به مذاكره با پ ك ك بيشتر از آنكه تابع تحولات داخلي اين كشور باشد به تحولات منطقه اي و سياست خارجي اين كشور بر مي گردد. چرا در حوزه داخلي اتقاق خاصي رخ داده و فقط ميتوان گفت چرخشي گشتالتي و يا يك دگرديسي ذهني در مورد تمايل عمومي به حل و فصل مسالمت آميز مساله نسبت به گذشته بوجود آمده است. يعني افكار عمومي و همه بخش هاي جامعه تركيه به اين سو رهنمون شده است كه چالش بايد از راه مذاكره حل گردد و راه حل خشونت آميز ره به جايي نمي برد. به خاطر همين اكنون موضوع مذاكره با پ ك ك تابوبي در داخل تركيه نيست. چنانچه در مقام مقايسه در دهه گذشته افكار عمومي تركيه به شدت خواهان محاكمه و حتي اعدام اوجالان بود و وي را بخشي از بحران كردي مي ديد، اما اكنون افكار عمومي اوجلان را به مثابه بخشي از حل مساله كردي مي بيند. يعني جدا از تحول در سطح اجتماعي سياست هاي دولت تركيه عملا تفاوت خيلي عمده نداشته و است. گذشته از اين همچنين نظاميان ترك قدرت پيشين را ندارند و گروه اصلي مانع مذاكره كه همواره مانع از گفتگوهاي دولت ميشد تضعيف شده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش كردستان سوريه و افزايش قدرت احزاب و گرو ه هاي كردي در اين بخش تا چه حدي در نگاه دولت تركيه به مذاكره با پ ك ك موثر بوده است؟
علي القاعده اگر دولت تركيه بخواهد بازيگر فعالي در سطح منطقه باشد و خود را قدرتي منطقه اي تعريف كند بايد به ثبات و امنيت مطلوبي هم دست يافته باشد و از ناحيه امنيت داخلي خود مطمئن باشد. يعني در حالي كه حركتي افندي را شروع كرده با بحران عقبه داخلي مواجه نباشد. چرا كه مي توان غافل گير گردد و گسست هاي قومي و مذهبي داخلي اش فعال گردد. يعني همانند دخالت جويي تركيه در كشور ديگر ديگران هم در مورد تركيه دخالت كنند. بنابراين تركيه اگر مي خواهد در حوزه شامات نقش موثر داشته باشد حتما بايد در مساله كردي رويكردي پيشرو داشته باشد تا بتواند چالش خود را با حكومت اقليم كردستان كم كرده و با همراهي اقليم كردستان امكان مداخله و تاثيرگذاري بيشتر در سوريه را داشتنه باشد. يعني اين نقش اكنون مد نظر تركيه است و در صورت رسيدن به اهداف داخلي و دست برتر داشتن در سوريه نه تنها پايگاه خارجي اصلي پ ك ك يعني سوريه را تضعيف كرده و يا از بين مي برد و امنيت داخلي تركيه هم تا حد زيادي حل مي گردد بلكه در سطح منطقه اي در رقابت با ايران دست بالا را ميگيرد و شايد سويه جديد بازيگر وابسته به تركيه تلقي گردد. در اين حال امكان مهار حكوكت اقليم و عراق هم متصورتر است. در هر حال بايد تامل جدي در امكان اين امر داشت.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اوکتای وورال معاون رهبر حزب حرکت ملی در یک کنفرانس مطبوعاتی در مجلس ملی ترکیه خطاب به دولت اردوغان گفت:« شما در حال خیانت به این کشور هستید و آبروی نظامیان ما را به تروریست ها فروخته اید. تا دیروز می گفتید نمایندگان حزب صلح و دموکراسی نباید با تروریست ها عکس یادگاری بگیرند اما امروز آنان را به مهمانی دیدار با اوجالان می برید». در اين بين نگاه احزاب مخالف و اپوزسيون به نوع مذاكرات دولت تركيه با پ ك ك چيست؟
به طور طبيعي همواره اينگونه بوده است كه هر حركتي از سوي آك پارتي با مخالفت حزب جمهوري خواه خلق و حركت ملي روبرو بوده است. اكنون نيز اين وضعيت تا حدي تابع رابطه پوزيسيون و اپوزيسيوني احزاب است. يعني فرض بر اين است كه گروه هاي اپوزسيون بخواهند رويكرد انتقادي داشته باشند و نسبت و فاصله خود را با حزب حاكم حفظ كنند. اين نگاه در حزب حركت ملي به خاطر رويكردهاي افراطي و ملي گرايانه و ميراثي كه حتي قبل از باغچه لي براي اين حزب باقي مانده است پر رنگتر است و آنان به شدت مشي مخالفي را در پيش گرفته و سياست مذاكره با پ ك ك را محكوم كرده اند. در مقابل اين نگاه در حزب جمهوري خواه خلق تا حدي تعريف شده است و در دوره دولت هاي حزب جمهوري خواه خلق هم روش مسلحانه بر ضد پ ك ك جواب نداده است. بنابراين آنها به اين شكل ابراز مخالفت ندارند و تلاش ميكنند رويكردي واقع گرايانه به پ ك ك داشته باشند. چرا كه حزب جمهوري خواه خلق تجربه حكومت داري بيشتري داشته و ميدانند كه اگر بخواهد در حاكميت مشاركت داشته باشند با اين مساله روبرو هستند و راه حل هم مذاكره است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه افكار عمومي كردي و تركي و رسانه هاي تركيه نسبت به مذاكره با پ ك ك چيست؟
بايد گفت اين رويكرد به شدت با استقبال جامعه كردي مواجه شده و دو تشكل اصلي كرد تركيه نگاه مثبتي به مذاكره دارند. جامهه طبقه متوسط تركيه هم كم و بيش و نسبت به اين مساله اقبال بيشتري نشان داده اند و رسانه هاي تركيه هم موضع انتقاد خيلي تندي نگرفته اند. نوع پوشش هم بيانگر آن است كه مذاكره را امري محتوم و گريز ناپذير تلقي كرده اند و بايد بيشتر در محتواي آن بحث كرد. يعني اگر نقدي هست به خود مذاكره نيست، بلكه در مورد طي كردن پروسه مذاكره است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي معتقدند كه اوجالان موافقت کرده است که به منظور جلوگیری از حملات خارج از سازمان و به بن بست نرسیدن مذاکرات، کلیه نیروهای پ.ک.ک از مرزهای ترکیه خارج شوند، اما اخيرا مراد قاراییلان در گفتگو با فرات نیوز اعلام کرده که عملیات تدارک و آماده سازی نیروهای شاخه نظامی پ.ک.ک برای اجرای برنامه های سال 2013 با جدیت تمام ادامه خواهد داشت و اجازه نخواهد داد که نیروهای پ.ک.ک به بهانه پیشرفت روند مذاکرات آمادگی و هوشیاری خود را از دست دهند.آيا روند مذاكره به نشانه تلاش دولت در ايجاد شكاف در بين رهبران پ ك ك ك است ؟
من فكر ميكنم كه تركيه تلاش ميكند كه پ ك ك را از حالت تمركز در تصميم گيري و رهبري دور كند و حالت چند مركزي در اين حزب ايجاد كند. امري كه مطلوب است اما اينكه تا چه حدي موفق گردد و تاكتيك پ ك ك در مقابل اين رفتار آنكارا چگونه باشد مساله ديگري است. در شرايط كنوني براي پ ك ك هر نوع اقدام مذاكره از جانب دولت تركيه بازي برد برد است. يعني خواه طرف دولت تركيه پ ك ك، اوجالان و يا شاخه اروپايي پ ك ك باشد، اين پ ك ك است كه مي تواند موقعيت خود را تثبيت كند و هر چه بيشتر از اين برچسب تروريست فاصله گيرد و ضمن آنكه موضع فعلي خود را حفظ كرده و سلاح در دست دارد ابزارهاي چانه زني بيشتري هم پيدا كند. در اين حال از اين راه حداقل وقت خريده و با همراه ساختن افكار عمومي نشان دهد كه صلح طلب است. از اين بابت پ ك ك خود را بازنده تلقي نمي كند. در اين حال هم بايد پذيرفت اگر چه پ ك ك سازماني چپ بوده و مركزگرايي قوي دارد، اما دگرديسي هايي در بدنه و كادر رهبري داشته و بعد از سي سال متصلب نيست و صداهاي و گريشهاي مختلفي در آن وجود دارد. در شرايط كنوني اگر مذاكره جدي تري گردد شايد برخي از نگاه ها در درون پ ك ك به حاشيه رود و حتي موجب اختلافات دروني گردد، اما در شرايط كنوني اين امر متصور نيست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به در پيش بودن انتخابات آنيده تريهو تغيير نظام از پارلماني هب رياستي آيا حزب عدالت و توسعه به ديال بهريگري بيشتر آراي كردها در تركيه است؟
بله اين امر كاملا محتمل است. اكنون انتخابات از اولتيه اي جدي آك پارتي اس . در اين حال با توجه به انتقادهايي جدي درمورد سياست هاي اين حزب نسبت به برحان سوريه رد داخل تركيه پديد آمده است حتما اردوغان و تيم وي مي بايست بمب بگري در آستانه انتخابات تركيه منفجر كنند تا آراي عمويم را گرداوري كنند. اين بمب ميتوادن حتي در بن كردها و حتي در بين جامعه ترك هم آرايي را به سوي آك پارتي كشاند و در كل رويش آرا بيشتر از ريزش آرا باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جمیل بایک از سران پ.ک.ک که وی را پس از اوجالان به عنوان متنفذترین مسئول این حزب می شناسند در گفتگو با فرات نیوز در خصوص مذاکرات ایمره آلی گفت:” ما برای آخرین بار یک شانس و یک فرصت ارزشمند به اردوغان و حزب عدالت و توسعه داده ایم و امیدواریم بتوانند از این فرصت به درستی استفاده کنند.. در اين حال به نگاه شما چشم انداز مذاكره دولت با پ ك ك به چه سمت و سويي سوق خواهد يافت؟
من چشم انداز خيلي روشني حداقل در ميان مدت براي مذاكراه دولت تركيه با پ ك ك نمي بينم. چرا كه سقف و كف خواسته هاي دو طرف از همديگر خيلي دور است و طبيعتا امكان ايجاد توافق حتي نيم بند و اوليه دور از دسترس است. نكته دوم اينكه من ترديد دارم كه آك پارتي به نتيجه اي قطعي براي هرگونه مساله كردي رسيده باشد. يعني در شرايط كنوني ملاحضات تاكتيكي بر جنبه هاي استراتژييك رفتاري دولت غالب است. گذشته از اين نيز حل مساله كرد فقط در اختيار دولت تركيه نيست و به شدت تابع تحولات منطقه اي كه اكنون آنها را به اين سمت سوق داده است. لذا مذاكرات معلوم نيست در آينده چگونه خواهد شد و ناروشن و مبهم است. حتي ممكن است خيلي جدي پيش نرود و يا به گونه اي توافقاتي انجام گيرد كه سطح تنش را پايين آورد. ضمن اينكه تركيه نمي خواهد مشروعيتي براي اوجالان ايجاد گردد. در مقابل هم پ ك ك هم اطميناني به دولت ندارد و تلاش مي كند كج دار و مريز رفتاركند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مذاكرات كنوني چه تاثيراتي در احتمال آتش بس نظامي دارد؟
ممكن است آتش بس صورت گيرد. يعني اين امر چه به صورت يك طرفه و يا دو طرفه بارها رخ داده است، اما آتش بس مساله اصلي نيست و از جانب دو طرف امري تاكتيكي و خيلي شكنده بوده و بعد از مدتي درگيري آغاز شده است.
گفتگو از: فرزاد رمضاني بونش
