دکتر علی اکبر ضیایی
کارشناس و استاد دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نگاه اندونزی به روابط با قدرت های بزرگ
روابط مبتنی بر احترام به نظام بین الملل و اتخاذ سیاستهای میانه روی و بدور از تنشهای داخلی دیگر کشورها در سیاست خارجی اندونزی در قرن 21 بیش از دیگر کشورهای جنوب شرق آسیا مورد توجه قرار گرفته است. واقع گرائی بدور از گرایشهای قومیتی و نژادی و برخورداری از اسلام میانه رو و غیر افراطی و انجام اصلاحات بنیادین در نظام اندونزی در حوزه بین الملی از سال 1998 تاکنون سبب افزایش قدرت سیاسی و اقتصادی این کشور در مقایسه با دیگر کشورهای جنوب شرق آسیا گردیده است. این کشور به علت دارا بودن سرزمینی وسیع با 240 میلیون نفر جمعیت که از نظر فرهنگی و دینی بسیار صبور و اهل تسامح بشمار می آیند و به عنوان بزرگترین کشور اسلامی و عضو فعال سازمان همکاری اسلامی OIC و سومین کشور بزرگ دنیا از نظر دموکراسی و دارا بودن منابع طبیعی نفت و گاز و جنگلهای انبوه و قرار گرفتن در مسیر تنگه ملاکا به عنوان محل عبور نیمی از کشتیهای نفتی جهان همواره مورد توجه قدرتهای رقیبی چون چین و آمریکا بوده است. شاید بتوان ادعا کرد که اندونزی محل تلاقی منافع قدرتهای سیاسی جهان می باشد به گونه ای که موازنه قدرت در این منطقه به نفع توسعه پایدار اندونزی بوده است. به عنوان مثال اندونزی همواره سعی کرده است تا نقش متعادلی را به قدرتهای بزرگ جهان در چارچوب سیاستهای آسه آن ارائه نماید و این اقدام مبتکرانه اندونزی همواره مورد حمایت کشورهای عضو آسه آن قرار داشته است. برای ایجاد موازنه در روابط سیاسی بین المللی با قدرتهایی چون روسیه و آمریکا و چین در منطقه جنوب شرق آسیا سیاستی تحت عنوان “موازنه پویا” dynamic equilibrium توسط اندونزی پیشنهاد گردید. این اجرائی نمودن این پیشنهاد منافع قدرتهای بزرگ جهان سبب ایجاد تنش و عدم ثبات در منطقه نمی گردید و کشورهای عضو آسه آن نیز می توانستند از منافع روابط خود با قدرتهای بزرگ بهره مند گردند. این سیاست همگرائی با قدرتهای بزرگ در منطقه آسیا در ششمین نشست شرق آسیا East Asia Summit در سال 2011 به تصویب رسید که بر اساس توافق ده عضو اصلی آسه آن و نیز کشورهای چین، کره جنوبی و ژاپن و هند و استرالیا و نیوزیلند با شرکت دو کشور دیگر یعنی روسیه و آمریکا در سال 2011 موافقت شد. هدف اصلی از اضافه کردن این دو قدرت جهانی ایجاد موازنه قدرت برای مهار کردن چین بوده است.
نگاه اندونزی به ایران
بهتر است از روابط اندونزی با جمهوری اسلامی ایران شروع کنیم. جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اندونزی در سال 1330 شمسی در سطح وزير مختار روابط سیاسی خود را برقرار کردند و این رابطه در سال 1339 به سطح سفير ارتقاء یافت. مناسبات دوجانبه همواره دوستانه و همكاری سیاسی و اقتصادی فعالی بین دو كشور در جریان بوده است. در سفر دکتر محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران در ارديبهشت سال 1385 به اندونزی شش سند همکاری در زمينه های مختلف سياسي و اقتصادی به امضاء رسيد و در سفر يوديونو رئيس جمهور اندونزي در اسفند ماه سال 1386 در راس يك هيات بلندپايه سیاسی و اقتصادی به ايران موافقتنامه های مهمی بین دو کشور به امضا رسيد.
در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران در سال 1391 بودیونو معاون اول رئیس جمهور اندونزی در راس یک هیات بلند پایه سیاسی و اقتصادی شرکت نمود و در مدت اقامت در تهران با مقام معظم رهبری و رئیس جمهوری کشورمان دیدار و گفتگو نمود. دکتر محمود احمدی نژاد نیز از تاریخ 17 تا 19 آبان ماه 1391 به منظور شرکت وسخنرانی در پنجمین نشست مجمع دمکراسی بالی به اندونزی سفر کرد و در این سفر با آقای یودیونو رئیس جمهور اندونزی نیز ملاقات دوجانبه داشت. آقای دکتر ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در مهر ماه 1392 با آقای ناتالگاوا وزیر امور خارجه اندونزی در حاشیه نشست مجمع عمومی شصت و هفتم در نیویورک یکدیگر ملاقات کردند.
همکاري بین دو کشور در مجامع و سازمانهاي بين المللي از جمله سازمان ملل، جنبش عدم تعهد و سازمان همکاریهای اسلامي و دی هشت نیز همواره دوستانه و نزدیک بوده و دو کشور در ارتباط با موضوعات مختلف بین المللی از جمله موضوع هسته ای ایران و حقوق بشر همکاری بسیار نزدیکی دارند. درهمین ارتباط وزیر امورخارجه اندونزی در فروردين 1389 به منظور شركت در كنفرانس بين المللي خلع سلاح به تهران سفر کرد و وزیرخارجه وقت جمهوری اسلامی ایران نیز در شهریورماه سال 1389 در سومین نشست مجمع دمکراسی بالی شرکت نمود. همچنين رئيس سازمان مبارزه با تروريسم اندونزي در اجلاس بين المللي مبارزه با تروريسم که در تيرماه 1390 در تهران برگزار شد، شركت کرد. بیشتر روابط اقتصادی ایران و اندونزی در سالهای گذشته در عرصه های مختلف و از جمله انرژی، تولید برق، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی متمرکز بوده است.
اندونزی همواره ایران را به عنوان فرصتی مهم برای همکاریهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دانسته و با توجه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی و دینی رابطه بین دو کشور به قرون گذشته برمی گردد و در حال حاضر ایران با 10 کشور عضو آسه آن دارای روابط سیاسی و در 6 کشور مالزی، اندونزی، ویتنام، بروئنی، فیلیپین و تایلند سفارتخانه دارد و سفرای اکردیته ایران کشورهای کامبوج و لائوس و میانمار را پوشش می دهند و در سنگاپور نیز سفیر ترددی داریم. اندونزی در سالهای گذشته محصولات الکترونیکی، الکتریکی، منسوجات، کائوچو، روغن نخل، چوب، کاغذ، چای و دیگر موارد را صادر می کند و در عوض نفت و گاز و محصولات پتروشیمی و خشکبار و ماشین آلات و پنبه و فرش از ایران وارد می نماید. با توجه به پیشرفتهای روزافزون ایران در زمینه سلولهای بنیادین و نانو تکنولوژی و دارو و پتروشیمی و صنایع هوا فضا به نظر می رسد در آینده حجم واردات اندونزی از ایران با توجه به شرایط پسابرجام افزایش قابل توجهی داشته باشد. ایران علاوه بر نقش مؤثر در آسه آن همواره از همکاری سازمان اکو با آسه آن تأکید ورزیده است. گروه تماس سفرای کشورهای عضو اکو در جاکارتا متشکل از کشورهای ایران، ترکیه، پاکستان، افغانستان، قزاقستان، ازبکستان و آذربایجان نیز به ابتکار و همت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران درجاکارتا در تاریخ 8 اسفندماه 1391 تشکیل شده است. جمهوری اسلامی ایران، گسترش و تعمیق رابطه بین اکو و آسه آن را زمینه ساز و هموار کننده مسیر گسترش و تعمیق رابطه مستقیم بین جمهوری اسلامی ایران و آسه آن و استفاده از این سازوکار( رابطه اکو و آسه آن ) را تامین کننده منافع ملی خود می داند. محمود فرازنده (اسفند 1388-1393) که سفیر کشورمان در اندونزی بود در مرداد 1390 به عنوان سفیر اکردیته نزد آسه آن معرفی گردید تا از این طریق روابط جمهوری اسلامی ایران با اعضای آسه آن گسترش بیشتری یابد. روابط سیاسی و فرهنگی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با اندونزی از سال 1388 تا کنون از رشد خوبی برخوردار بوده است.
واژگان کلیدی: نگاه اندونزی به ایران، سیاست خارجی اندونزی، اندونزی و آسیا، روابط اندونزی با آسیا، اندونزی و روسیه، روابط اندونزی و هند، روابط اندونزی و ژاپن،
