مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
نقش و اهمیت سیاست روسیه در پرونده هسته‌ای ایران از ويژه بوده است. هرچند تاریخ روابط ایران و روسیه طی سالهای متمادی حکایت از روابطی پر فراز و نشیب دارد، اما نقش این کشور در موضوع هسته ای کشورمان در چند سال اخیر برجسته‌تر شده است. در این میان برخی با نگاهي تردیدآمیز به نقش آفرینی روسیه در جریان مذاکرات هسته ای ایران و غرب نگاه کرده و برخی دیگر معتقد به نقش میانجی این کشور درموضوع هسته ای کشورمان هستند. همين امر موجب شد تا در گفتگويي با محمدرضا ساجدي سفير پيشين كشورمان در روسيه به بررسي اين نقش بپردازيم:
واژگان كليدي: مذاكرات هسته اي ايران، نگاه روسي به مذاكرات هسته اي ايران،روسيه و مذاكرات هسته اي ايران، روابط روسيه و ايران، اولويت هاي روسيه در مذاكرات هسته اي ايران، نقش نظارتي روسيه در مذاكرات هسته اي ايران
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به گذشته بازيگري روسها در پرونده هسته يا ايران به نگاه شما نقش روسيه در توافق ژنو تا چه
ميزاني بود؟
روس ها در موضوع هسته اي ايران از دو بعد دو رويكرد داشته اند. نخست آنكه مايل نيستند جمهوري اسلامي ايران به عنوان يك همسايه مستقل كه داري نفوذ بسيار در بين مسلمانان منطقه است به توان هسته اي غير صلح آميز برسد. متاسفنانه تبليغاتي كه در روسيه توسط غرب و صهيونيسم شده است اين تصور را بوجود آورده كه جمهوري اسلامي ايران قبلا به دنبال چنين امكاني بوده است. لذا در اين رويكرد آنها تمايل دارند از سوي آژانس نظارت هاي لازمي بر جمهوري اسلامي ايران انجام گردد تا فعاليت ايران در مسير صلح آميز انجام گيرد. در رويكرد دوم آنها از مدتي قبل متوجه شده اند كه غربي ها از بحث مهار هسته اي ايران به دنبال انگيزه هاي سياسي و براندازي بر ضد ايران هستند، لذا شاهد بوده ايم كه تحريم هاي فراقطعنامه اي را محكوم كرده و در جاهايي تلاش كرده اند كه اين حربه هاي غير قانوني مثمر ثمر واقع نشود و نوعي هم ميانجي گري كنند. چنانچه چندين بار در دوران سفارت من آقاي ربابكوف به من توصيه كرد كه چون امريكايي ها نقش بسياري در پنج به علاوه يك دارند مطلوب است كه ايران به نوعي هم آنها را در نظر گيرد و همان گونه كه با هيئت هاي پنچ گانه مذكرات جداگانه دارد با امريكايي ها در اين حد انجام دهد. آنها ترجيح ميدهند كه به نحوي مساله هسته اي در چارچوب آنها حل و فصل گردد و بهانه اي بيش در دست غربي ها نيفتند تا بخواهند ايجاد تنش در منطقه و ايران كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: بررسی اظهارات اخیر مقامات روسی نیز حاکی از آن است که روسیه قصد دارد در دور جدید مذاکرات هسته ای نقش پرنگ تری را در توافق میان ایران و( 5+1 ) بازی کرده تا موضوع هسته ای کشورمان در چارچوب نشست 5+1 حل و فصل شود. دولت روسیه حتی از این روند و پیشرفت ها حمایت و استقبال کرده است و اعلام کرده به پایان این موضوع از طریق مسالمت آمیز خوشبین است. در شرايط كنوني مهمترين اولويت هاي روسيه در ادامه مذاكرات هسته اي چيست؟
اكنون آنها با نقشي فعالانه تلاش ميكنند هم فعاليت وجود داشته باشد و هم سوئ استفاده اي از آژانس و مذاكرات پنج به علاوه يك نشود. لذا سعي ميكنند كه در چارچوبي اين مسير مذاكره ادامه يابد. چنانچه روسيه مذاكرات گام به گام را پيشنهاد دادند. قبل از آن غربيها به تحميل همه شرايط نظر داشتند. اكنون روسيه بيشتر نظاره گر هست. وقتي كه امريكايي ها 17 شركت ايراني را مجددا تحريم كردند آنها اين رويكرد را تخريبي دانستند و گفتند امريكايي ها بايد برگردند و فضاي اعتماد كه در توافقنامه ژنو وجود دارد را تخريب نكند. لذا نقش نظارتي و تلاش براي اينكه اين توافقات به هدر نرود و دوباره فضاي سوئ تفاهم شكل نگيرد را پي مي گيرند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: از نگاه كرملين آيا توافق كامل و تنش زدايي ايران و غرب به ضرر روسيه تلقي ميگردد؟
روس ها از شرايط كنوني سود نمي برند به دلايل اينكه تحريمها اگر چه با محكوميت دولت روسيه بوده است، اما بخش خصوصي هم تعاملات اقتصادي با دنيا دارد و مجبور است با ايران روابط خود را كاهش دهد. به گونه اي كه روابط اقتصادي ما با روسيه از سه و نيم ميليلارد دلار به حدود يك و نيم ميليارد دلار رسيده و در واقع روسيه در حال ضرر هست. بنابراين من فكر ميكنم برخي جريان هاي غربي در اين حوزه و در مواضع قبل به صورت آگاهانه و يا ناآگاهانه به مطالبي غير واقعي دامن زده اند. زماني كه من سفير بودم مثلا به ربابكوف مثلا گله مي كرديم كه چرا اينگونه سخن گفته ايد و وي تكذيب ميكرند و رسما هم با مصاحبه تكذيب مي كرد. يعني برخي جريان ها مي خواهند سوئ تفاهم هايي بين ما و روسيه دامن زنند. علت اين امر هم اين است كه اگر روابط خوب ما با روسيه و چين وجود نمي داشت غربي ها اهرم بيشتري براي اعمال فشار و تحميل نظرات خود پيدا مي كردند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: معاون وزیر خارجه روسیه تاکید کرده است: « اگر پیشرفتی در مذاکرات صورت گیرد، دلیلی بر ادامه تحریم‌ها علیه ایران وجود ندارد و یک جدول زمانی دقیق برای پیشبرد مذاکرات اهمیت دارد.» وی همچنین با اشاره به رویکرد سازنده ایران در مذاکرات هسته‌ای افزوده است: « این رویکرد ایران بدان معناست که گفتگوها باید به سمتی حرکت کند که مسیر دستیابی به توافقی هسته‌ای برگشت ناپذیر شود.» در اين بين نگاه روس ها به چالش هاي كنوني مذاكرات هسته اي چيست؟
من اكنون در جريان مذاكرات نيستم و سمتي هم ندارم. لذا برداشت شخصي من اين است كه روسيه نمي خواند توافقي كه تا كنون ايجاد شده است خدشه دار شود و بهانه اي به كشورهاي غربي داده شود تا تحريم ها را آغاز كنند و فضاي جنگ پيشين را تكرار كنند. روسها در منطقه حاضر هستند و هر گونه تنش جنگ و.. امنيت آنها را تحت تاثير قرار مي دهد، لذا توجهي به حل سالم بحران دارند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي براين نظرند كه روسیه در پی فرمولی است تا از یکسو بتواند تهران را متقاعد کند که مسکو از منافعش دفاع کرده و از سوی دیگر گروه 1+5 را راضی کند که این کشور زیاد به سمت ایران نرفته است. در واقع گفته می شود روسیه همواره در اندیشه تاثیرگذاری بر روند مذاکرات هسته ای ایران برای بالا بردن وزن و جایگاه خود در عرصه سیاست بین الملل است. در اين حال روسها به حل مسائل هسته اي ايران در كوتاه مدت و يا بلند مدت نظر دارند؟
آنها ترجيح ميدهند كه اصل موضوع مهار هسته اي تحقق يابد و اگر اين تحقق يابد حل و فصل آن به نفع آنان نيز هست. چرا كه فعاليت ها و تحولات اقتصادي مي تواند احيا گردد. روسيه از ادامه تنش سودي نمي برند اما از كاهش و يا پايان تنش سود اقتصادي، امنيتي و سياسي مي برد .
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به نوع گذشته روابط كرملين با تل ويو و غرب آيا ميتوان تصور كارت ها و ابزارهايي براي فشار به ايران را در نظر گرفت؟
روسيه اكنون توسط كشورها غربي محاصره شده است و وجود ايران مستقل (چنانچه در سوريه رخ داد) كاملا به نفع روسيه است و اين امر موجب عدم صدور انقلاب به جنوب كشور مي شود. مساله اطمينان بخشي لذا دليل وجود ندارد كه آنها بخواهند فرصت خوبي را از دست دهند و شرايط نامطلوبي را داشته باشند.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
